Aapne Aatmnirikshan Karishu

SR No.: 005904
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Aatmjyot Prakashan
Publication Year: 1982
Total Pages: 192
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 96

૭ર
આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું? તે સહાયક થઈ શકે. પરંતુ ભૌતિક લેખાં-જોખાં પ્રેરિત આવો સદાચાર પોતાના જીવનમાં આવ્યો હોય તેટલા માત્રથી લોકોત્તર ધર્મનીમોક્ષસાધક ધર્મની—પોતાને પ્રાપિત થઈ ચૂકી છે એવું માની લેવાની ભ્રમણામાં મુમુક્ષુ ન રહે તે માટે લૌકિક-લોકોત્તર ધર્મવિષયક આ સ્પષ્ટતા તેના ચિત્તમાં થયેલી હોવી જરૂરી છે.
ધર્મનું એક કાર્ય સમાજને સુગ્રથિત ને સંવાદી રાખવાનું છે, તેમ ધર્મનું બીજાં કાર્ય વ્યક્તિને મુક્ત કરવાનું–વાસનાના અને કામનાના બંધનમાંથી મુક્ત કરવાનું–છે. એ કાર્ય ભૌતિક લેખાંજોખાની કે સોદાગીરીની મનોવૃત્તિમાંથી જન્મેલ ધર્મપ્રવૃત્તિ કે સદ્ગણો ન કરી શકે. એ માટે તો વ્યકિતની જીવનદૃષ્ટિમાં જ પરિવર્તન આંવવું જોઈએ. જીવસૃષ્ટિ પ્રત્યેના વાત્સલ્યમાંથી કે જ્ઞાનીઓને અનુસરવાની ઉત્કંઠા અને તત્પરતામાંથી પ્રગટેલ ગુણો અર્થાત્ લોકોત્તર ધર્મ જ તેને વાસનાના અને કામનાના કળણમાંથી બહાર લાવી શકે.
કોઈ એક આખા સમાજને અમુક ક્રિયાકાંડ કરતો કરી શકાય, કિંતુ તેના પ્રત્યેક સભ્યની જીવનદૃષ્ટિ. બદલી શકાતી નથી. આથી લોકોત્તર ધર્મ હંમેશાં વ્યકિતનિષ્ઠ હોય, કોઈ મત-પંથ-સંપ્રદાય કે સમાજ સાથે તેને સાંકળી ન શકાય. એટલે, જૈનધર્મ-નિર્દિષ્ટ, ક્રિયાકાંડ કરી દેવા માત્રથી લોકોત્તર ધર્મ થઈ જાય એમ માનવું એ આત્મવંચના જ છે. અણગારનો પંથ : પ્રેમનો સંકોચ નહિ, પણ વિસ્તાર
સ્વાર્થવિસર્જનની વાટે ચડ્યા વિના લોકોત્તર ધર્મ હાથ લાગતો નથી. માર્ગાનુસારી, સમકિતી, દેશવિરતિ, સર્વવિરતિ આદિ ભૂમિકાઓ ઉત્તરોત્તર અધિક સ્વાર્થવિસર્જન માગે છે. માર્ગાનુસારી ભૂમિકાએ ન્યાયમાર્ગે પ્રાપ્ય આજીવિકા વડે જીવનનિર્વાહ કરવાની ટેકથી સ્વાર્થવિસર્જનનો પ્રારંભ થાય, અવિરત સમકિતીની ભૂમિકાએ દ્રવ્ય-ભાવ અનુકંપાની સાથે ઉપશમાં આવે, દેશવિરતિની ભૂમિકાએ વ્રત-નિયમ વડે નિયંત્રિત જીવનની સાથે પરિગ્રહપરિમાણ અને અતિથિસંવિભાગ_યાને એકલપેટા વૃત્તિનો ત્યાગતેમાં ભળે અને સર્વવિરતિની ભૂમિકાએ તો જીવજગતના હિત-સુખ અર્થે જાતે અગવડ-કષ્ટ વેઠી લેવાની–ઘસાઈ છૂટવાની–વૃત્તિને રોજિંદા જીવનમાં ચરિતાર્થ કરતું સમિતિ-ગુપ્તિ-યુકત જીવન અર્થાત્ સમગ્ર જીવ