Aapne Aatmnirikshan Karishu

SR No.: 005904
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Aatmjyot Prakashan
Publication Year: 1982
Total Pages: 192
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 100

૭૬
આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું?
એ પંક્તિ દ્વારા, કહ્યું છે કે અન્ય દર્શનમાં રહેલા ગુણસંપન્ન આત્માની પણ જાહેરમાં પ્રશંસા કરવામાં સમ્યક્ત્વને દૂષણ લાગે છે. તો, આ વાત (ના સંદર્ભમાં તમારાં વિધાનો) કેવી રીતે ઘટી શકે?” —આ પ્રશ્ન વાચકે ધ્યાનપૂર્વક વાંચ્યો હશે તો યશોવિજયજી મહારાજના પ્રસ્તુત વિધાનના અર્થઘટનમાં પ્રશ્નકાર મુનિશ્રી કયાં ગોથું ખાઈ જાય છે એ તેના ખ્યાલમાં આવી જ ગયું હશે. મૂળ અવતરણનો ભાવ પોતાના શબ્દોમાં રજૂ કરતાં પ્રશ્નકારે તેમાંના ‘મિથ્યામતિ’ શબ્દના સ્થાને ‘અન્યદર્શની’ શબ્દ પ્રયોજ્યો છે. ‘મિથ્યામતિ=અન્યદર્શની' આવું સમીકરણ માંડવું શું વ્યાજબી છે? શું કોઈ ‘જૈન’ મિથ્યામતિ ન હોઈ શકે? તેમ શું કોઈ ‘અન્યદર્શની’ સમ્યગ્દષ્ટ ન હોઈ શકે?
અન્ય લિંગે સિદ્ધ થવાય છે એ સ્વીકારીએ તો એની સાથે એ સ્વીકારવું જ રહ્યું કે અન્ય લિંગમાં પણ સમ્યક્ચારિત્ર હોઈ શકે. પ્રશ્ન થાય કે અન્ય લિંગમાં સમ્યક્ચારિત્ર શી રીતે સંભવે? તેનો જવાબ શોધતાં, ચારિત્રની અને સાધુપણાની શાસ્ત્રકારોએ આપેલી આ વ્યાખ્યા આપણી સમક્ષ રાખવી પડશે :
અને,
નિવૃત્તિ ને પ્રવૃત્તિભેદે, ચારિત્ર છે વ્યવહારેજી,
નિજગુણ સ્થિરતા ચરણ તે પ્રણમો, નિશ્ચય શુદ્ધ પ્રકાર.૧૩
જાણ ચારિત્ર તે આતમા, નિજ સ્વભાવમાં રમતો રે; લેશ્યા શુદ્ધે અલંકર્યો, મોહવને નવિ ભમતો રે. અપ્રમત્ત જે નિત રહે, દિવ હરખ નવિ શોચે રે, સાધુ સૂધા તે આતમા, શું મુંડે શું લોચે ૨.૧૪
જેમણે પોતાની વૃત્તિ નિજસ્વભાવમાં કેન્દ્રિત કરી દીધી હોય અર્થાત્ શુદ્ધ દૃષ્ટાભાવમાં જ સ્થિર રહી, મોહવશ ઊઠતી ભાવિની કલ્પનાઓ તથા ભૂતકાળની સ્મુતિઓની ચુંગાલમાં ન ફસાતાં જેઓ હર્ષ-શોકના ઝૂલે ચડયા વિના દેહાદિ પોતાના વર્તમાન પર્યાયને જ્ઞાયક ભાવે વેદી રહ્યા હોય એવા સૌ સંતોને સમ્મારિત્રયુક્ત ગણ્યા છે પછી તે જૈન હોય કે જૈનેતર. આપણા પૂર્વ મહર્ષિઓએ અન્યત્ર ઉચ્ચારેલી બીજી એક ચેતવણી પણ આ સંદર્ભમાં આપણે વીસરવી ન જોઇએ. તે એ કે,
લિંગ-વેષ-કિરિયા કું સબ હિ, દેખે લોક તમાસી હો, ચિન્મૂરતિ ચેતનગુન ચિન્હ, સાચી સોઉ સંન્યાસી હો.૧૫
ચેતન કું પરખ્યો નહિ, ક્યા હુવા વ્રતધાર; શાલ વિહૂણા ખેત મેં, વૃથા બનાઇ વાડ. ૧૬