________________
ધર્મ કે કુલાચાર?
ધરમ” “ધર” જગ સહુ કરે, પણ તસ ન લહે મર્મ; શુદ્ધ ધર્મ સમજયા વિના, નવિ મિટે તસ ભર્મ.
સમાધિ-વિચાર, દુહો ૨૫૬. અન્ન, વસ્ત્ર. અને ઘર જીવનની મૂળભૂત જરૂરિયાતો મનાય છે. પણ એ જરૂરિયાતો સંતોષાઈ જતાં માનવીનું જીવન સુખચેનભર્યું બની રહે છે એવું દેખાતું નથી. આપણે જોઇએ છીએ કે સુખી-સમૃદ્ધ લોકોનાં જીવનમાં પણ દુ:ખ, વેદના, ચિંતા, ભય, વિષાદ, બેચેની હોય છે.
આજે ટોચના મનોવૈજ્ઞાનિકો એ વાત ઉચ્ચારી રહ્યા છે કે શાંત, સ્વસ્થ અને સંવાદી જીવન માટે માણસને રોટલા અને ઓટલા જેટલી જ ધર્મની પણ આવશ્યકતા છે. એક વિશ્વવિખ્યાત મનોચિકિત્સક કહે છે કે મારી પાસે ચાળીસ વર્ષની ઉપરની ઉમરના જે કોઇ રોગીઓ આવ્યા તેમાંથી ભાગ્યે જ કોઇ એવા હશે જેમની ચિકિત્સા માટે એમની ધાર્મિક દૃષ્ટિનો વિકાસ કરવાની જરૂર ન પડી હોય. એ દરેક વ્યક્તિ માત્ર એટલા માટે જ માનસિક રોગનો ભોગ બની હતી કે, ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણવાળા માણસોને જે માનસિક ખોરાક આપોઆપ મળી રહે છે તે તેને મળ્યો નહોતો. એ રોગીઓમાંથી જેઓ ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણ વિકસાવી શકયા તેઓ જ સાજા થઇ શકયા, બાકીના નહિ.
શાંત, સંતુષ્ટ, સ્વસ્થ અને પ્રસન્ન ચિત્ત એ ધર્મમય જીવનનું વરદાન છે. કિંતુ, ઘણીવાર આપણે જોઈએ છીએ કે કેટલાક લોકો વર્ષોથી વ્રતનિયમ, તપ-ત્યાગ અને ધાર્મિક ક્રિયાકાંડ કરી રહ્યાં હોવા છતાં ચિતા, ભય, દ્વેષ, વિષાદથી વ્યાકુળ જ રહ્યાં હોય છે, અભય, અષ, અખેદ આદિ દૈવીસંપની પ્રભા એમના જીવનમાં દેખાતી નથી. ત્યારે પ્રશ્ન થાય કે દીર્ઘકાળથી ધર્મારાધના કરતા હોવા છતાં એ લોકોનાં જીવન તેના મંગળ સ્પર્શથી અસ્પષ્ટ કેમ રહી જાય છે?
