Page Text
________________
આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું? આ પ્રશ્નનું મૂળ ધર્મ વિશેની ભ્રાંત, ધૂંધળી કે અધુરી સમજમાં છે, ધર્મ વાસ્તવમાં શું છે એની સાચી ને સુસ્પષ્ટ સમજણ માણસને લાધે તો તેની આ ગૂંચ સ્વયં ઉકલી જાય છે. ધાર્મિકતા વાસ્તવમાં છે શું?
સામાન્ય જનસમૂહ વ્રત-નિયમ અને ક્રિયાકાંડના આચરણ સાથે ધાર્મિકતાને સાંકળે છે. વ્યક્તિ ક્યા ધાર્મિક અનુષ્ઠાનો કરે છે, કેટલી માત્રામાં કરે છે અને અને તે કેવી રીતે કરે છે તેના ઉપરથી તે તેની ધાર્મિકતાનો આંક મૂકે છે, પરંતુ જ્ઞાનીઓ ધાર્મિકતાને કેવળ ક્રિયાકાંડ અને વ્રત-નિયમ સાથે નહિ, પણ સ્વાર્થવિસર્જન સાથે સાંકળે છે: આ વાત ધર્મની પ્રાપ્તિ માટે પાયાની યોગ્યતારૂપે જે ગુણવિકાસ શાસ્ત્રકારોએ આવશ્યક માન્યો છે તેનું પરિશીલન કરતાં. ઊપસી આવે છે.
આટલી આત્મનિર્મળતા જેનામાં આવી હોય તે આત્માઓનું મુખ્ય લક્ષણ છે: દુ:ખી પ્રત્યે અંતરમાં અત્યંત કરુણા અને ઔચિત્યપૂર્ણ સર્વ પ્રવૃત્તિ. ધર્મ માટેની એ પ્રારંભિક પાત્રતાવાળા આત્માઓને જૈન પરિભાષામાં “અપુનબંધક* કહે છે. “અપુનબંધકની ગુણસંપત્તિમાં કરુણાદયા ઉપરાંત ઔદાર્ય, દાક્ષિણ્ય (સહકારની ભાવના), મધ્યસ્થતા, અભય, મોક્ષમાર્ગની અર્થિતા અર્થાત્ મુમુક્ષા તથા મોહની પકડમાંથી મુક્ત થવાની ઇચ્છામાંથી જન્મતી બંધમોક્ષનાં કારણોની સૂક્ષ્મ વિચારણા અને બંધમોક્ષનું રહસ્ય પામવાની તત્પરતા તરી આવે છે.** મોક્ષનું નિશાન લઈને જ એ ધર્મપ્રવૃત્તિ કરતા હોય છે; જાતે કશો વિચાર કર્યા વિના, ટોળાની સાથે ભળીને ગતાનુગતિકપણે પ્રવાહમાં ઘસડાતા રહીને નહિ.
તટસ્થ રહી આત્મનિરીક્ષણ કરનાર વ્યકિત આ લક્ષણો દ્વારા પોતાની કસોટી કરી શકે કે તેની ગતિ મોક્ષ તરફની છે કે ભવભ્રમણના ચક્રને જ વેગ આપનારી છે? અર્થાત્, પોતાને ધર્મની પ્રાપ્તિ થઈ છે કે નહિ એનો વિચાર કરતી વખતે, શ્રેયાર્થીએ એ ચકાસણી કરવી રહી કે ઉપર્યુકત ગુણો પોતાનામાં પ્રગટ્યા છે કે નહિ? *આવા અન્ય પારિભાષિક શબ્દોના અર્થ માટે જુઓ પુસ્તકના અંતે આપેલ
શબ્દકોશ. *જુઓ પ્રકરણના અંતે આપેલ પરિશિષ્ટ.
| SR No. | 005904 |
| Book Title | Aapne Aatmnirikshan Karishu |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Amarendravijay |
| Publisher | Aatmjyot Prakashan |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 192 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |