Aapne Aatmnirikshan Karishu

SR No.: 005904
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Aatmjyot Prakashan
Publication Year: 1982
Total Pages: 192
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 134

૧૧૦
આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું?
એક સાધન છે. ભાષા—ન્યાયવ્યાકરણનું અધ્યયન—તો એ સાધનનું યે સાધન માત્ર છે. એ અધ્યયનની પાછળ મુમુક્ષુએ સમય અને શક્તિ કેટલાં ખરચવાં આવશ્યક ગણાય ? જિંદગીનાં અમૂલ્ય વર્ષો કેવળ આ અધ્યયનમાં ખર્ચાઈ જાય અને સાધકજીવનમાં ઉપયોગી બાબતોનું– સાધનાનાં અંગોનું જ્ઞાન મેળવવા માટે તેમજ સાધનામાં ઊંડા ઊતરવા માટે પછી અવકાશ જ ન રહે તો, એ સાધક-જીવનની કેવી કરુણતા ગણાય !
વળી, એ પણ ખ્યાલમાં રહે કે શાસ્રવચનોનું હાર્દ કેવળ ન્યાયવ્યાકરણના નૈપુણ્યથી હાથ લાગતું નથી; શાસ્ત્રનો મર્મ સાધનાથી મળે છે. અહીં પ્રશ્ન એ રહે છે કે દાર્શનિક સિદ્ધાંતોનો નિર્ણય કરવો એ શું મુમુક્ષુ માટે જરૂરી નથી ? પ્રારંભિક ભૂમિકાએ સાધકે પોતાના સંવેગ, નિર્વેદ, વિવેક, વૈરાગ્યાદિ ગુણોના ધારણ-પોષણમાં જે દાર્શનિફ માન્યતા પોતાને ઉપયોગી જણાતી હોય તેનો આધાર લઈ આગળ વધવું જોઈએ. પોતાની ચિત્તશુદ્ધિ અને જીવનશુદ્ધિ સાથે જેને લેવાદેવા નથી તે દાર્શનિક માન્યતાઓના ખંડન-મંડનમાં તેણે પોતાની શક્તિ વેડફી નાખવી ન જોઈએ. ભિન્ન ભિન્ન દર્શનોના તાત્ત્વિક પ્રથાહોનો નિર્ણય કરવામાં અટવાતાં પહેલાં, મુમુક્ષુએ સ્વમતના કે પરમતના અનુભવી સંતોના ઉપદેશમાંથી વૈરાગ્યાદિની પોતાને જરૂરી પ્રેરણા અને માર્ગદર્શન મેળવી પોતાના જીવનઘડતરમાં રસ લેવો અને મૈત્રી, પ્રેમ, મુમુક્ષા, વૈરાગ્ય, શીલ, સદાચાર, સંતોષ, સમત્વ આદિ ગુણોનું બળ પોતાનામાં વધારવું એ જ શ્રેયસ્કર માર્ગ છે.૧૦ એ ગુણો દૃઢ ન થયા હોય તે પહેલાં દર્શનોના વાદ-વિવાદમાં પડવાથી ચિત્તનું સમાધાન થવાને બદલે વિક્ષેપ વધે છે અને તત્ત્વનો નિર્ધાર થવો તો દૂર જ રહે છે.૧
‘યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય’ગ્રંથમાં આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિ મહારાજ અનુરોધ કરે છે કે “અતીન્દ્રિય વિષયોનો નિર્ણય યોગસાધનાના પરિપાકજન્ય અતીન્દ્રિય જ્ઞાન વડે જ થવો સંભવે, માટે અતીન્દ્રિય જ્ઞાન વિના એ વિષયમાં વિવાદ કરવો એ આંધળા માણસો (કોઈ વસ્તુના રંગ વિશે) વિવાદમાં ઊતરે તેના જેવું નિરર્થક છે.'
૧૨
આથી, સાધક માટે પ્રારંભિક ભૂમિકાએ તો... દાર્શનિક વિવાદ વર્ષ જ છે. કોરો તર્ક તત્ત્વનિર્ણય કરવામાં અસમર્થ
૧૩
છે. સ્થૂળ વિષયોમાં