________________
૩૧
નામ વેશભું કામ ન સીઝે ભાવમળ ઘટ્યો હોય તે પોતાની આંતરસૂઝ વડે સાચા સંતોના આચારઉચ્ચારમાં છતી થતી તેમના આત્મિક ઓજસની–અભય, અદ્વેષ, અખેદની–આભાને બાહ્ય વેશથી નિરપેક્ષપણે, અર્થાત્ તેઓનાં બાહ્ય લિંગ-વેશાદિ ગમે તે હોય તોય, ઓળખી લે છે. .
આમાંથી એ ફલિત થાય છે કે મુમુક્ષુ પોતાનાથી અન્ય મત-પંથવેશમાં રહેલ આત્મજ્ઞાની સત્ પુરુષોને ‘સપુરુષ તરીકે ઓળખી ન શકતો હોય કે અંતરમાં એમના પ્રત્યે તેને આદર ન જાગતો હોય તો, એની એ ક્ષતિ એ વાત છતી કરી દે છે કે તેને યોગાવંચકપણું પ્રાપ્ત થયું નથી; બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, તેણે ધર્મના ઉંબરામાં યે હજુ પગ નથી મૂક્યો-તે પહેલી યોગદૃષ્ટિમાં પણ આવ્યો નથી. આ કટુ તથ્ય પ્રત્યે મુમુક્ષુ શાહમૃગીય વૃત્તિ રાખી ન શકે. મુમુક્ષુએ આત્મનિરીક્ષણ કરવું જોઈએ કે દૃષ્ટિરાગના ઘેનમાં તે મુકિતપથના આ પ્રવેશદ્વારથી યે દૂર તો નથી ફંટાઈ રહ્યો ને?
ઝવેરી ઉકરડે પડેલું સાચું નંગ ઉપાડી લે તેમ, સર્વજ્ઞસિદ્ધાંતનું રહસ્ય જાણનાર આત્માઓ ભાવલિંગ યાને આંતરિક ગુણવૈભવ જયાં હોય ત્યાં એનો ઉચિત આદર કરે છે. તેઓ એ સમજતા હોય છે કે સાચા સાધર્મી તો ભાવલિંગયુકત આત્માઓ જ છે. તેઓ એ સ્વીકારતાં એચકાતા નથી કે અન્ય મત–પંથમાં રહેલ વ્યક્તિઓ પણ મોક્ષે જઈ શકે છે–જો એમનું આંતરવલણ અર્થાત્ ભાવ જિનાજ્ઞાને અનુકૂળ બની ગયેલ હોય તો ૨૦
મુકિત ભાવલિંગના આધારે, અર્થાત્ આંતરિક ગુણસંપત્તિના આધારે, મળે છે; દ્રવ્યલિંગની અર્થાતુ નામ-વેશ આદિ બાહ્ય ઓળખની, ત્યાં કોઈ ગણના નથી." આ વાત ઉપાધ્યાયજી મહારાજે સાડા ત્રણસો ગાથાંનાં સ્તવનમાં પણ દોહરાવી છે:
કોઈ કહે અમે લિગે તરશું, જૈન લિંગ છે વારુ,
તે મિઠા, નવ ગુણ વિણ તરીએ; ભુજ વિણ ન તરે તારુ રે.” અર્થાત્ મુકિતપથમાં નામ-વેશ-લિંગનું નહિ, પણ મહત્ત્વ ગુણનુંઆંતરિક નિર્મળતાનું છે. આંતરિક ગુણસંપત્તિ વિનાનું જૈનમુનિપણું પણ મુકિત અપાવવામાં નિષ્ફળ રહે છે. જૈનસંઘમાં એ તો સૌને સુવિદિત