________________
શ્રી જિનના અજૈન” અનુયાયીઓ
૯૩
તેઓ આ વાત સમજી ન શકે, પણ તમે બધા એમના ગાંડપણમાં સાથે કેમ આપો છો ?” .
આથી શ્રી હરિપદ અને રામનુબાબુએ પ્રમથબાબુને અનેક યુક્તિ-પ્રયુક્તિઓથી સમજાવવા પ્રયત્ન કર્યો કે ખરેખર દંડથી ગુના ઓછા થતા નથી. ગુનાઓ તો પ્રેમ અને સહાનુભૂતિથી જ ઘટશે. દુ:ખના વખતે અહેતુક સેવાથી જ ગુનેગારનું Êય પરિવર્તન થશે. પછી તેમણે એ પણ કહ્યું કે, “અમે એવો નિર્ણય કર્યો છે કે ન તો તમને અધરબાબુની વિરુદ્ધ કોઈ સાક્ષી મળશે અને ન કોઈ સાબિતી, પછી તમે શું કરશો?
“પ્રમથબાબુ પહેલેથી જ પ્રભાવિત તો થઈ જ ગયેલા. હવે આનો તેમના ઉપર વિશેષ પ્રભાવ પડ્યો, છતાં તેમણે જરા કડકાઈથી કહ્યું, “જુઓ, મને તમારા પ્રત્યે માન છે. આપની ઉદારતાનો હું આદર કરું છું. પણ આ રીતે અપરાધીને એકાએક છોડી દઇને અમે કર્તવ્યવિમુખ થવા નથી માગતા. અમે જોઇશું કે શું થઈ શકે છે. તમે લોકો તેમને અત્યારે છોડાવવા ઇચ્છો છો તો અમે તેમને છોડી દઈએ પણ તમારામાંથી કોઈએ તેમના જામીન થવું પડશે.' - “આ સાંભળતાં જ રામતનુબાબુ બોલી ઊઠયા ‘સાહેબ! જામીન મુચરકો—તમે જે કહો તે, આપવા હું તૈયાર છું.’
આ સાંભળીને ઈન્સ્પેકટર પ્રમથબાબુ અને થાણેદાર બંનેનું દય પીગળી ગયું. તેઓ પણ આખરે માણસ જ હતા ને! તેમણે અધરચંદ્રને બોલાવીને કહ્યું, “જોયું તમે, એમની બધી વાતો સાંભળી? હવે તમે શું કહો છો?”
અધરચંદ્રની આંખોમાંથી શ્રાવણ-ભાદરવો વરસી રહ્યા હતા. રોતા અને કાંપતા સ્વરે કહ્યું, હજૂર! સાક્ષાત્ જોઉં છું કે હું પિશાચ છું અને એ મહાન સંત. દેવ જ નહિ, દેવોથી પણ પૂજાય તેવા મહાત્મા છે એ. પણ હું બચવા નથી માંગતો. મને આજન્મ કાળાપાણીની સજા થવી જોઈએ. મારા અપરાધોને જોતાં આજીવન કાળાપાણી પણ પર્યાપ્ત નહિ થાય. આપ મારા ઉપર કોર્ટમાં કેસ કરો, હું જાતે જ મારો ગુનો કબૂલ કરીશ.”
પ્રમથબાબુની સલાહથી થાણદારે તે લોકોને છોડી મૂક્યા. બધા કાગળો પણ ફાડી નાખ્યા. આનંદિત હૈયે બધા છૂટા પડ્યા. પ્રમથબાબુ અને થાણદારે રામતનુબાબુની ચરણરજ લીધી.”
ચંદનની સુગંધની જેમ સ્વભાવરૂપ બની ગયેલ ક્ષમાનું આવું જ એક પ્રેરક ઉદાહરણ વિક્રમ સંવત ૨૦૨૦ના ચાતુર્માસ દરમ્યાન મેં ઉત્કંઠેશ્વરમાં વાંચેલું. ઈસુની સાચી અનુયાયી એક અંગ્રેજ માતાની ક્ષમાશીલતાની ગૌરવગાથા આલેખતો એ સચિત્ર અહેવાલ ‘જનસત્તા” (દૈનિક)ના ૩૦ નવેમ્બર, '૬૪ના અંકમાં છપાયો હતો, તે લગભગ અક્ષરશ: અહીં રજૂ કરું છું: