Page Text
________________
૧૧૬
આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું ?
વિકાસ અને આત્માનુભૂતિ એ તેની સમસ્ત ધર્મપ્રવૃત્તિનું લક્ષ્ય બની રહેવું જોઇએ.
આપણી ધર્મપ્રવૃત્તિની યથાર્થતાની કસોટી
મધ્યસ્થબુદ્ધિ, પૂર્વગ્રહોનો પરિત્યાગ, નિર્મળ અંત:કરણ અને સત્ય પામવાની તીવ્ર ઝંખના હોય તો જ ઉપર્યુક્ત અન્વેષણ અને આત્મનિરીક્ષણ એને એની સાધનાનું યથાર્થ દર્શન કરાવી શકે.
આપણે ત્યાં સામાન્યત: બાહ્ય તપ, ત્યાગ અને તિતિક્ષાની માત્રા સાથે જ વૈરાગ્યને સાંકળી દેવામાં આવે છે અને ક્રિયાકાંડની પ્રવૃત્તિથી વ્યક્તિની ધાર્મિકતાનો આંક મૂકાય છે. કિંતુ, આપણે એ જોઈ ગયા છીએ કે લોકોત્તર ધર્મની આરાધના કેવળ પોતાના મત-પંથ-સંપ્રદાયનાં બાહ્ય અનુષ્ઠાનો અને ક્રિયાકાંડ પૂરાં કરી આપવામાં કે.બાહ્ય તપ-ત્યાગમાં સમાઈ જતી નથી. સાધકે બાહ્ય તપ અને ભોગોપભોગના ત્યાગની માત્રા ઉપર જ મુસ્તાક ન રહેતાં, એની સાથે ચિત્તગત વિરાગ. અને સ્વરૂપજાગૃતિ ભળે છે કે નહિ તે પણ જોવું રહ્યું. આપણા બંધનનું કારણ કેવળ વિષયોનો ભોગ-ઉપભોગ નથી; પણ આસક્તિ, અહંકાર અને કર્તુત્વાભિમાન પણ છે. દેહાત્મબુદ્ધિ એ બધાનું મૂળ છે. એ દેહાત્મબુદ્ધિ ટળે નિજ શુદ્ધ સ્વરૂપના અનુસંધાનથી. એના વિનાની એકલી વિષયનિવૃત્તિ મુક્તિસાધનામાં વિફળ રહે છે, એટલું જ નહિ, કેટલીક વાર તે અહંવૃદ્ધિ અને દાંભિકતાની પોષક બની ઊલટી વધુ નુકસાનકારક પણ નીવડે છે.
૨૩
૨૪
વૈજ્ઞાનિકો પ્રયોગોના આધારે સિદ્ધાંત તારવે છે. સિદ્ધાંતની સત્યતા લેબોરેટરીમાં ‘પ્રેક્ટિકલ ડેમોન્સ્ટ્રેશન’–પ્રત્યક્ષ પ્રયોગ દ્વારા નવા અભ્યાસીઓને (આજે સ્કૂલ અને કૉલેજના વિદ્યાર્થીઓને પણ) બતાવવામાં આવે છે, કારણ કે, નજરે દીઠી વાત વધુ વિશ્વસનીય બને છે. થિયરીમાં જણાવેલું પરિણામ, તેના આધારે કરવામાં આવતા પ્રયોગમાં દેખાવું જોઈએ. એ તે થિયરીની સત્યતાની પ્રતીતિ જન્માવે છે. એ પરિણામ ન દેખાય તો સમજવું રહ્યું કે કાં પ્રસ્તુત થિયરી ખોટી છે, કાં પ્રયોગવિધિમાં કયાંક સ્ખલના થઈ રહી છે. આપણી ચરણ-કરણની પ્રવૃત્તિ એ આત્મવિશુદ્ધિનો પ્રયોગ છે. આપણો એ પ્રયોગ જો શ્રી જિનેશ્વરદેવે
| SR No. | 005904 |
| Book Title | Aapne Aatmnirikshan Karishu |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Amarendravijay |
| Publisher | Aatmjyot Prakashan |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 192 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |