Page Text
________________
પરિશિષ્ટ
અપુનર્બધ અવસ્થા : સાચી ધાર્મિકતાનો અરુણોદય
શાસ્ત્રકારોએ ફોડ પાડીને કહ્યું છે કે આત્મા અપુનબંધક અવસ્થા પ્રાપ્ત કરે તે પૂર્વે, તે અનેકવિધ ધર્મકરણી કરતો દેખાય તો ય તે સાચા ધર્મથી દૂર જ હોય છે ને તેનું અંતર સંસાર તરફ જ ઢળેલું રહે છે. કિંતુ, અપુનબંધક અવસ્થા આવતાં આત્મા ધર્મપ્રાપ્તિ માટે અધિકારી બને છે અને તેનું વલણ કેવળ ભોગાભિમુખ ન રહેતાં યોગાભિમુખ થવા લાગે છે, ત્યારે–
કરુણા, ઔદાર્ય, પરાર્થવૃત્તિ, દાક્ષિણ્ય, અક્ષુદ્રતા, ગંભીરતા નિર્લોભતા, અદૈન્ય, અમાત્સર્ય, અભય વગેરે ગુણો તેનામાં બીજના ચંદ્રમાની જેમ દિનપ્રતિદિન વધતા જતા હોય છે.” આથી એ જીવોને શાસ્ત્રો શુક્લપાક્ષિક પણ કહે છે.”૫
આ અવસ્થાથી જ તેના અંતરમાં વાસ્તવિક ધર્મ અંકુરિત થાય છે. જેમ યુવાન, રૂપવાન અને પૈસેટકે સુખી માણસ જ નિવિખે ભોગસુખ માણી શકે છે તેમ, પ્રબળ ક્રોધ, લોભાદિથી રહિત અને ઉદાત્ત આશયવાળી વ્યક્તિ જ શુદ્ધ ધર્માનુષ્ઠાનસાધક શુભ ભાવોમાં રમી શકે છે. વૃદ્ધ, કુરૂપ અને દરિદ્ર વ્યક્તિ ભોગની ચેષ્ટા ભલે કરે, પણ અંતરમાં કોઈક રીતે તે દુ:ખી-બેચેન જ હોય છે; તેમ ઉપર્યુક્ત ગુણસંપત્તિ વિનાનું ધર્માનુષ્ઠાન પણ સંક્લેશમુકત ન થવાથી મોક્ષસુખપ્રદાયક નથી બની શકતું એ બને–અર્થાત્ સંપત્તિ આદિથી રહિત ભોગીનું ભોગસુખ અને ઔદાર્ય આદિ ગુણવિહીન ધર્મીનું ધર્માનુષ્ઠાન-ઝાંઝવાના નીરની જેમ પોતાના મનનાં માનેલાં છે, વાસ્તવિક નથી.”૬
વળી, જેમ ગમે તેવું કપરું અને કષ્ટદાયી કામ પણ જયારે પૂર્ણ થવા આવે છે ત્યારે માણસ એ પૂર્ણાહુતિનો તોષ અનુભવે છે અને અંતિમ સમયનાં કષ્ટ, પરિશ્રમ કે વિનોને ગણકારતો નથી, તેમ આ અવસ્થામાં રહેલા જીવોને પણ, ભવસાગરનો કિનારો દેખાતો હોવાથી અને થોડા સમયમાં મુક્ત થવાની શ્રદ્ધા તેમના અંતરમાં ઉત્પન્ન થઈ હોવાથી, મુક્તિની નિકટ હોવાનો એક પ્રકારનો તોષ-પ્રસન્નતા તે અનુભવતા હોય છે”૭
જે આત્માઓને અપુનબંધક અવસ્થા હજુ પ્રાપ્ત થઈ નથી પણ જે એની નિકટમાં છે એવા આત્માઓ પણ, ઘણે ભાગે, અપુનબંધકની જેમ વર્તે છે; પરંતુ એમનામાં મોક્ષમાર્ગવિષયક ઊહાપોહ-ચિંતન, વિચારણાનો અભાવ દેખાય.” “જયારે અપુનબંધકના ચિત્તમાં તો બંધ અને મોક્ષવિષયક સૂક્ષ્મ મંથન ચાલતું હોય—ભવનું બીજ શું? સંસારનું સ્વરૂપ શું? એના ઉચ્છેદનો સાચો ઉપાય શો? વ્યવહાર મોક્ષમાર્ગ શો? નિશ્ચય મોક્ષમાર્ગ શો? ધર્મની યથાર્થ આરાધના કઈ રીતે થઈ શકે? : આરાધનાનું હાર્દ શું? વગેરે પ્રશ્નો એના મનમાં ઘોળાતા હોય. ટૂંકમાં, અપુનબંધક
| SR No. | 005904 |
| Book Title | Aapne Aatmnirikshan Karishu |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Amarendravijay |
| Publisher | Aatmjyot Prakashan |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 192 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |