________________
નામ વેશભું કામ ન સીઝે
૨૧ હોય તો, શ્રુતજ્ઞાનને ભાવનાજ્ઞાન સુધી પહોંચાડવું રહ્યું. શ્રુતના યોગ્ય પરિશીલન બાદ મુમુક્ષુ અંતર્યોગની સાધનાના માર્ગે વિકાસ સાધતાં આગળ વધે તો ભાવનાજ્ઞાન સુધી તે પહોંચી શકે. તે વિના કેવળ શ્રુતજ્ઞાન તો કોઠારમાં પડેલ બીજ જેવું છે, એનાથી ધર્મસિદ્ધિનો પાક લણી ન શકાય. માટે, શ્રુતજ્ઞાનને જ મોક્ષસાધક જ્ઞાન માની બેસી ન રહેતાં, શ્રુતજ્ઞાન અર્થાત વાંચન-શ્રવણ–શાસ્ત્રાધ્યયન પછી એના ઉપર ચિંતન, મનન, નિદિધ્યાસન કરી ભાવનાજ્ઞાન મેળવીએ તો, સર્વ જીવોના હિતની કામનામાંથી જેનો જન્મ છે એ પ્રભુઆજ્ઞાના દમ્પર્યનું તાત્પયનું જ્ઞાન થાય.
ભાવનાજ્ઞાન થતાં એ આત્માની પ્રવૃત્તિ સર્વજીવહિતકર બને છે અને, ‘શુભ થાઓ આ સકલ વિશ્વનું એ મંગલ ભાવનાની ઊર્મિઓ તેના અંતરમાં લહેરાયા કરે છે. આ મંગળ ભાવનાનો ચિત્તમાં ઉદય થયા વિના આપણી આરાધનાને આપણે શ્રી જિનેશ્વર દેવે બતાવેલ અનુષ્ઠાન તરીકે માની ભલે લઇએ પણ છે, જેમાંથી કપૂર ઊડી ગયું છે તેવી કપૂરની પેટી' તુલ્ય છે. -ધર્મના બદલાતા વાઘા અને અચલ આંતરતત્ત્વ “ધર્માનુષ્ઠાનનું બાહ્ય કલેવર શ્રી જિનેશ્વરદેવકથિત હોય એટલા માત્રથી તે ધર્મપ્રવૃત્તિ મુકિતપ્રદ નથી બની જતી, એનું આંતરતત્ત્વ-ભાવ જો શ્રી જિનેશ્વર દેવની આજ્ઞાને અનુકૂળ હોય તો તે પ્રવૃત્તિ મુકિતસાધક બને છે. જો ભાવ શ્રી જિનેશ્વરદેવનિર્દિષ્ટ હોય તો પ્રવૃત્તિનું બાહ્ય સ્વરૂપ ભલે અન્યદર્શનનિર્દિષ્ટ હોય તોયે તે મોક્ષસાધક બને છે.
અન્યદર્શનનિર્દિષ્ટ અનુષ્ઠાનોને પણ જે તત્ત્વ મોક્ષસાધક બનાવી દે છે અને જેની ઊણપથી જૈનશાસનનિર્દિષ્ટ ઉત્તમોત્તમ અનુષ્ઠાનો પણ નકામાં બની જાય છે એ તત્ત્વ કયું?–આ અન્વેષણ મુમુક્ષુએ કરવું જ રહ્યું.. - ક્રિયાકાંડ એ ધર્મનું બાહ્ય અંગ છે. તેનું અત્યંતર અંગ ક્ષમા, દયા, પ્રેમ, કરુણા, ઉદારતા, નિરીહતા, સમતા, સંતોષ-અતૃષ્ણા, સંવેગ, નિર્વેદ, સર્વ પ્રત્યે આત્મતુલ્ય દૃષ્ટિ, આત્મતત્ત્વનું અપરોક્ષ જ્ઞાન, નિષ્કામ