________________
૭૪
આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું? કે સર્વવિરતિ ધર્મનો પાયો જીવસૃષ્ટિ સાથેની આત્મીયતા–આત્મસમશતા છે. આત્મસમદર્શિતાના ભાવમાંથી જન્મતી દયા અને તેના પરિણામે આવતી અન્યને લેશમાત્ર દુ:ખ ન પહોંચે એ રીતે જીવવાની કાળજીરૂપ અહિંસાનું જ મુકિતપથમાં મૂલ્ય છે. “સર્વજીવોને આત્મસમ જાણે, જએ અને સંયમ પાળે તો પાપકર્મ બંધાતાં અટકે.”૮ આમ, પરમાર્થદૃષ્ટિએ, હિંસા-અહિંસાનો આધાર આંતરિક વિવેક ઉપર છે, માત્ર સ્થૂલ કર્મ ઉપર નહિ.
ઔદાર્યાદિ ગુણસંપત્તિ વિનાના અનંતવારના “ઓધા” પણ નિષ્ફળ ગયા છે– શ્રમણભાવ-પ્રાયોગ્ય બધી જ બાહ્ય મુનિચર્યાનું અણિશુદ્ધ આસેવન કરવા છતાં ય નિષ્ફળ ગયા છે; તો, સ્વાર્થકેન્દ્રિત આંશિક વ્રતનિયમ અને ક્રિયાકાંડની તો વાત જ કયાં રહી? એનાં બાહ્ય આકારપ્રકાર જૈનધર્મનિર્દિષ્ટ હોય એટલા માત્રથી એને લોકોત્તર ધર્મ માની રખે ભ્રમમાં રહીએ.
