Aapne Aatmnirikshan Karishu

SR No.: 005904
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Aatmjyot Prakashan
Publication Year: 1982
Total Pages: 192
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 121

શ્રી જિનના ‘અજૈન’ અનુયાયીઓ
શ્રી જિનેશ્વર દેવોએ ચીંધેલ ક્ષમા અને ઉપશમના રાહના આ યાત્રીઓને ‘જૈન’(જૈન=જિનના અનુયાયી =જિનના માર્ગે ચાલનારા) કહીશું કે ‘અજૈન’?
62
દૃષ્ટિરાગવશ અર્થાત્ પોતાના મત–પંથ-સંપ્રદાયની આંધળી શ્રદ્ધાભક્તિ વશ, પોતાના મત–પંથના ક્રિયાકાંડમાં પ્રવૃત્તિરૂપ શિષ્ટાચારને જ લોકોત્તર યાને મોક્ષસાધક ધર્મ સમજવાની ભૂલ મુમુક્ષુ કરી ન બેસે, પોતાની ધર્મપ્રવૃત્તિનું તટસ્થ મૂલ્યાંકન કરવાની ક્ષમતા તે મેળવે તથા પોતાથી ભિન્ન ક્રિયાકાંડને અનુસરનારા મુમુક્ષુઓ પ્રત્યે અસહિષ્ણુતા, દ્વેષ, ધૃણા, મત્સર કે નિંદાના કળણમાં તે ન ફસાય એ માટે ધર્મના ‘લૌકિક’ અને ‘લોકોત્તર' વિભાગવિષયક વિસ્તૃત વિચારણા-છણાવટ આપણે પૂર્વે કરી છે; ત્યાં આપણે એ જોઈ ગયા છીએ કે જૈનધર્મ-નિર્દિષ્ટ ક્રિયાકાંડ હોય ત્યાં જ લોકોત્તર ધર્મ હોય એવું નથી, તેમ જૈનધર્મ– નિર્દિષ્ટ ક્રિયાકાંડ હોય ત્યાં તે હોય જ એવું પણ નથી. લોકોત્તર યાને મુકિતસાધક ધર્મનો સંબંધ ચિત્તશુદ્ધિ સાથે અને આંતરિક ગુણસંપત્તિ સાથે છે.
જે જીવનપદ્ધતિથી કે જે ધર્માનુષ્ઠાનથી—પછી ભલે એ ગમે તે સંપ્રદાયની છાપનાં હોય-કષાયનિવૃત્તિ, વિષયવિરકિત અને જીવસૃષ્ટિ પ્રત્યે આત્મીયતા જાગતી હોય, વધતી હોય અને ટકતી હોય તે જીવનપદ્ધતિ કે, ધાર્મિક્ ક્રિયાકાંડનું આસેવન, કે દીર્ઘકાળના તેવા અભ્યાસના કારણે જે સદ્ગુણો ફૂલ અને તેની સૌરભની જેમ વ્યકિતના સ્વભાવ સાથે એકરૂપ થઈ ચૂકયા હોય તે, લોકોત્તર યાને મોક્ષસાધક ધર્મ છે. યોગનિષ્ઠ આચાર્ય શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ મહારાજે આ તથ્યને વાચા આપતાં કહ્યું છે. કે કષાયો—-વિકારો અને વાસનાઓ—થી ગ્રસ્ત ચિત્ત એ જ સંસાર છે, અને કષાય અને ઇન્દ્રિયોનો જય એ જ મોક્ષ છે. વિકાર અને વાસનાને વશવર્તી આત્મા બદ્ધ છે, અને કષાયો અને ઇન્દ્રિયોને જીતી લઈ વિકારો અને વાસનાથી ઉપર ઊઠી શુદ્ધ જ્ઞાયક ભાવમાં સ્થિત આત્મા મુકત છે; અર્થાત્ મોક્ષ એ એવું કોઈ સ્થળ-વિશેષ નથી કે જ્યાં અમુક મત-પંથના લેબલવાળાને જ પ્રવેશ મળે અને અન્યને જાકારો—સંસાર કે મોક્ષ એ આત્માની જ સ્થિતિ-વિશેષ છે. કષાયથી મુકત થવું એ જ મુકિત છે; એટલે વ્યકિત ગમે તે મત-પંથમાં રહીને