Aapne Aatmnirikshan Karishu

SR No.: 005904
Original Sutra Author: N/A
Author: Amarendravijay
Publisher: Aatmjyot Prakashan
Publication Year: 1982
Total Pages: 192
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 130

૧૦૬
આપણે આત્મનિરીક્ષણ કરીશું? મત-પંથ-સંપ્રદાયના આગળ વધેલા સાધકો સમજતા હોય એવું નથી બનતું.
આધ્યાત્મિક જગતનાં ગહન રહસ્યોનો લાભ બાળજીવોને-સામાન્ય જનસમૂહને-સરળતાથી મળી રહે તે માટે ઘણીવાર ઉપમાઓ કે સંકેતો દ્વારા એ વાતો જ્ઞાનીઓ વહેતી કરે છે, પણ લાંબા ગાળે એ ઉપમાઓ અને સંકેતો પાછળની ભાવના વિસ્મૃત થઈ જાય છે અને તેના સ્કૂલ અર્થ જ ચલણી રહે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ભગવદ્ગીતાના પ્રથમ અધ્યાયને સામાન્ય માનવી અક્ષરશ: સ્વીકારી લઈ, એ અર્થઘટન કરે છે કે યુદ્ધ માટે નિરુત્સાહી અર્જુનને શ્રીકૃષગ કુરુક્ષેત્રમાં લડવાને માટે સજજ કરે છે. જ્યારે વિમર્શશીલ સાધકો એને રૂપક તરીકે સ્વીકારી જુદું અર્થઘટન કરે છે. એ કહે છે કે “અર્જુન’ એ નિવિણ શિષ્ય છે, કૃણ’ એ માર્ગદર્શક ગુરુ છે અને શુભ-અશુભ વૃત્તિઓ વચ્ચે પ્રતિપળ સંઘર્ષ જયાં ચાલતો જ રહે છે તે મન છે “કુરુક્ષેત્ર'. આત્માનું સર્વ ઐશ્વર્ય અને આધિપત્ય ઝૂંટવી લઈ દેહરૂપી રાજ્યનો ધણીરણી થઈ બેસનાર અહે એ જ ધૃતરાષ્ટ્ર', ને કૌરવો છે અશુભ વૃત્તિઓ. જીવાત્મા જન્મોજન્મથી તેમને પોષતો આવ્યો હોવાથી તેને તે આત્મીય સ્વજન જેવી લાગે છે. એટલે, શુભવૃત્તિઓરૂપ પાંડવોના પક્ષમાં રહી અશુભ વૃત્તિઓ સામે જીવાત્મા યુદ્ધ જાહેર કરે તો છે, પણ એમની સાથે ખરેખર લડવાનો પ્રસંગ આવે છે ત્યારે એ ગળીઓ થઈ બેસી પડે છે. તે વખતે ગુરુ‘કૃષ્ણ’ તેને ફરી ટટ્ટાર કરે છે. પ્રથમ અધ્યાયના પૂર્વોક્ત સ્થૂળ અર્થ કરતાં આ આધ્યાત્મિક અર્થઘટન ગીતાના બાકીના અધ્યાયોમાં જે નિરૂપણ છે તેની સાથે વધુ સુસંગત છે. એ જ રીતે, વિકસિત ચેતનાવાળા સાધકો શિવ-પાર્વતી કે કૃષ્ણ-રાધાને દંપતી રૂપે ન જોતાં, આત્મા અને તેની શકિતના પ્રતીક તરીકે જોતા હોય છે. અર્થાત્ જુદા જુદા નામ અને પ્રતીકો દ્વારા પણ, વિકસિત ચેતનાવાળા સાધકો સર્વજ્ઞતત્ત્વની જ ઉપાસના કરતા હોય છે. એના એ જ પ્રતીકો, શબ્દો કે ગ્રંથોમાંથી બધાને એકસરખો અર્થબોધ થતો નથી; આથી, કોઈ એક નામ કે પ્રતીકની ઉપાસના કરનારા કે કોઈ એક ગ્રંથને પ્રમાણ માનનારા પણ વિવિધ ભૂમિકાએ રહેલ મુમુક્ષુઓ, પોતપોતાની આંતરિક વિકાસ-ભૂમિકા મુજબ, ભિન્ન ભિન્ન વિચારધારાથી પ્રભાવિત હોઈ શકે છે. -