________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२५४
३ पुष्पितासूत्र
=
विषये ' इत्यर्थः । आ=ईषत् सकृदिति यावत् प्रच्छनीय: - प्रष्टव्यः, परि= सर्वतोभावेन असकृदिति यावत् प्रच्छनीय : = प्रष्टव्यः, स्वस्यापि = स्वकीयस्यापि च-कारो विषयान्तरपरिग्रहार्थः । खलु निश्चयेन कुटुम्बस्य = परिवारचनस्य मेधिः = बीहि-यव- गोधूमादिकणमर्दनार्थं खले निखाय स्थापितो दार्वादिमयः पशुबन्धनंस्तम्भः, यत्र पशिोबद्धा बलीवर्दादयो व्रीह्मादिकणमर्दनाय परितो भ्राम्यन्ति तत्सादृश्यादयमपि मेधिः, अर्थादेतदवलम्बनेनैव सर्वस्यापि कुटुम्बस्यावस्थानमिति । कुटुम्बस्यापीत्यत्रापिशब्दबलान केवलं
धान जो गेहूँ आदिको दाँय करने ( लाटा - दाने - निकालने ) के लिये गढा खोदकर एक लकडी या बाँसका स्तम्भ गाडा जाता है, उसके चारों और एक पंक्ति लांक (धान) को कुचलनेके लिये बैल घूमते हैं उस स्तम्भको मेधिमेढी - कहते हैं । बैल आदि उस समय उसीपर निर्भर रहते हैं । यदि वह स्तम्भ न हो तो कोई बैल कहीं चला जाय, कोई कहीं - सब व्यवस्था भङ्ग हो जाय । गाथापति अङ्गति अपने कुटुम्बकी मेधि - मेढीके समान थे, अर्थात् कुटुम्ब उन्हीके सहारे था - ही उसके व्यवस्थापक थे । मूल - पाठमें 'वि (अपि) शब्द है, उसका तात्पर्य यह है कि वे केवल कुटुम्बके ही आश्रय नहीं थे, अपितु समस्त
ધાન્ય, જવ, ઘઉં વગેરેને કણસલામાંથી છૂટાં કરવાને એક ખાડા ખેાદી તેમાં એક લાકડાના ખાંભેા ખાડવામાં આવે છે અને પછી તેની ચારે ખાજુએ એક સાથે ણુસલાંને ચરવા માટે ખળદ વગેરે ફર્યાં કરે છે, એ ખાંભાને મેધિ કહે છે. મળદ વગેરે એ વખતે એ ખાંભાને આધારેજ કર્યા કરે છે. જો એ ખાંભા ન હાય તા એક બળદ એક બાજુએ ચાલ્યા જાય અને ખીજે બીજી બાજુએ ક્રૂ, એ રીતે વ્યવસ્થા ભંગ થઈ જાય. ગાથાપતિ મેષિ–મધ્યસ્થ સ્તંભ જેવા भ्ज़नो व्यवस्थाय હું કે તે કેવળ કુટુમ્બનાજ
અગતિ પોતાના કુટુમ્બની હતા; અર્થાત કુટુમ્બ એને આધારે હતું, તેજ કુટુभूण पाठमा 'वि' (अपि) शब्द छे, तेनुं तात्पर्य यो छे આધાર રૂપ નહાતા, પરંતુ બધા લોકોના પણ આશ્રય
तो.
For Private and Personal Use Only
