________________
દ્વેષ, કામ, ક્રોધ, લોભ આદિ વિકારોથી ગ્રસ્ત હોવાથી વ્યક્તિ અશાંત છે. ભવ્યજીવ સંસારમાં આ જન્મમરણાદિ કષ્ટોથી મુક્ત થઈ રાગાદિ વિકારોનો નાશ કરી આત્મશાંતિ પ્રાપ્ત કરવા ઇચ્છે છે. જે મનરૂપી કલ્યાણસ્વરૂપી મંદિરમાં જ્યોતિસ્વરૂપ પ્રભુ બિરાજમાન હોય, પ્રકાશમાન હોય તે મંદિરમાં વિકારરૂપી અંધકારને કોઈ સ્થાન નથી. માટે, સ્તુતિકાર સ્તોત્રની રચનામાં આત્મશાંતિની કામના કરતાં કહે છે -
અન્તઃ સર્વેદ જિન ! યસ્ય વિભાવ્યસે ત્વ ભચૈઃ કર્યા તદપિ નાશયસે શરીરમ્
એતતસ્વરૂપમય મધ્યવિવર્તિનો હિ
યદ્વિગ્રહં પ્રશમયન્તિ મહાનુભાવા // હે જિનેન્દ્ર ! ભવ્યજીવો જે દેહના હૃદયકમલમાં આપનું નિરંતર ધ્યાન કરે છે, તે દેહનો આપ નાશ કરો છો. રાગ-દ્વેષ રહિત મહાપુરુષોની રીત જ એવી છે કે તે વિકારોનો નાશ કરે છે ને પોતાના સ્વરૂપને પામવામાં જે નડતરરૂપ છે તેને શાંત કરે
તો આ વિપત્તિરૂપી સર્પિણી મારી પાસે ક્યાંથી આવત?
આમ, પ્રભુનામની મહત્ત્વતા સાથોસાથ પાપકર્મોથી મુક્ત થવાની કામના જણાય છે. (૪) મુક્તિપ્રાતિ:
જૈનદર્શન અનુસાર જીવનનું પરમ અને ચરમ લક્ષ્ય મોક્ષ છે. મોક્ષનો અર્થ છે જ્ઞાનાવરણીય, દર્શનારણીય આદિ આઠ કર્મોથી મુક્ત થઈ શુદ્ધ, ચૈતન્યરૂપ પરમાત્મપદને પ્રાપ્ત કરવું. સંસારીજીવન નિરંતર મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય અને યોગના માધ્યમે પાપાસ્રવ કરીને કર્મબંધન કરતો રહે છે. પરિણામ સ્વરૂપે, જન્મજન્માંતરો સુધી ચાર ગતિના પરિભ્રમણમાં બંધાયેલો રહે છે. આ અનંતાનંત સંસારની ભવપરંપરાને તોડવા સૌથી સરળ અને સુગમ સાધન છે ભગવદ્ ભક્તિ. જૈન સ્તોત્ર સાહિત્યના લેખમાં વિદેશી વિદ્વાન ડૉ. શુબ્રિગે લખ્યું છે કે, “સ્તોત્રનું પ્રધાન લક્ષ મનુષ્યને કર્મબંધનથી મુક્ત કરવાનું છે.”
આ વાત બતાવતાં આચાર્યશ્રી જણાવે છે કે, જન નયન કુમુદચંદ્ર ! પ્રભાસ્વરાઃ સ્વર્ગસંપદો ભત્વા
તે વિચલિતમલનિયચા, અચિરાત્મોક્ષ પ્રવધજો | અર્થાત્ હે ભક્તજનોના નેત્રરૂપી કુમુદ વિકસિત કરનાર વિમલચંદ્ર ! તે ભક્તજનો અત્યંત રમણીય સ્વર્ગ - સંપત્તિને ભોગવીને અંતે કર્મમલથી રહિત થઈ જાય છે અને શીધ્ર જ મોક્ષને પામે છે.
શ્રી કલ્યાણમંદિર સ્તોત્રના અંતિમ શ્લોકમાં આ સ્તોત્રનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય બતાવતા સ્તોત્ર રચનાનો ભાવ સ્પષ્ટ થાય છે. (૫) ઉપસર્ગ નિવારણ :
કોઈપણ પ્રકારના ભૌતિક લક્ષથી સ્તોત્રરચના કરવી જૈનદર્શનના સિદ્ધાંતથી વિરુદ્ધ છે, પરંતુ અન્ય ધર્મોની જેમ જૈનભક્તોએ પણ ઉપસર્ગ નિવારણાર્થ અર્થાત્ આવેલા સંકટોથી મુક્ત થવા માટે જિનેશ્વર દેવોની સ્તવના કરી છે. જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
(૩) પાપક્ષય :
વીતરાગદેવના અનંતજ્ઞાનાદિપવિત્રગુણોનું સ્મરણચિત્તને પાપકાર્યોથી દૂર કરાવી પવિત્ર બનાવે છે. અનંતકાળથી સંસારરૂપી સાગરમાં પરિભ્રમણ કરવાનું કારણ પાપકર્મોનું આચરણ છે. મોહાદિક પાપકર્મો તથા હિંસાદિક દુષ્કૃત્યો પર વિજય પ્રાપ્ત કરવા પ્રભુનામરૂપી મંત્ર પ્રબળ સામર્થ્ય ધરાવે છે. તે બાબતે વર્ણવતા આચાર્યશ્રી કહે છે કે,
“અસ્મિન્નપાર ભવ વારિનિધૌ મુનીશ મળે નમે શ્રવણગોચરતાં ગતોડસિT
આકર્ષિતે તુ તપ્ય ગોત્રપવિત્ર મંત્ર
| કિંવા વિપ વિષધરો સવિધ સમેતિ ” હે મુનીન્દ્ર ! આ અપાર સંસારસાગરમાં પરિભ્રમણ કરતાં આપના નામરૂપી મંત્રને મેં ક્યારેય સાંભળ્યો નથી, કારણ કે જો આપના નામરૂપી મંત્રને સાંભળ્યો હોય
( ૪
જ્ઞાનધારા - ૨૦
