________________
આધ્યાત્મિકતાનો સૌથી ઊંચો આદર્શ આ નવકારમંત્રમાં પ્રગટ થાય છે. દિવ્ય શક્તિથી વિભૂષિત એવો આ નવકારમંત્ર અચિંત્ય પ્રભાવ ધરાવે છે. હકીકતમાં આ નમસ્કારમંત્ર એ સાક્ષાત્ દેવતારૂપ છે.
નમસ્કાર મંત્રનો બીજો કોઈ મહાઉપકાર એ છે કે તે આપણી ગતિ સુધારે છે એટલે કે તે આપણને નરક અથવા તિર્યંચગતિમાં જવા દેતો નથી. ‘નવ લાખ જપતા નરક નિવારે” વગેરે શબ્દો તેના પ્રમાણરૂપ છે.
દુર્ગતિમાં કેટલું દુઃખ છે તે સ્વયં વિચારી લેવું. અહીં સંક્ષેપમાં એટલું જ કહી શકાય કે નરક એ અકથ્ય દુઃખોનો ભંડાર છે અને તિર્યંચાવસ્થા પણ વિવિધ પ્રકારના દુઃખોથી ભરેલી છે તેનું નિવારણ કરવું, એ કંઈ જેવો તેવો ઉપકાર નથી.
એક માણસને બાર વર્ષની સજા થઈ હોય અને કોઈ એને બે વર્ષનો ઘટાડો કરી આપે તો તેનો ઉપકાર માનવામાં આવે છે, ત્યારે આ તો લાખોથી પણ અધિક વર્ષપ્રમાણ નરકગતિના દુઃખો તથા સેંકડો હજાર વર્ષ પ્રમાણ તિર્યંચ ગતિના દુઃખો નિવારવાની -ઘટાડી આપવાની વાત છે. તેનો ઉપકાર તો આપણે શબ્દોમાં માની જ ન શકીએ.
અહીં એટલી સ્પષ્ટતા કરવા ઇચ્છીએ છીએ કે નવ લાખનો જપ કરતાં નરક ગતિનું નિવારણ થાય છે એમાં તો કોઈ શંકા જ નથી, પણ પ્રાણીઓના અંત સમયે જો આ મંત્રના અક્ષરો થોડી વાર પણ કાન પર પડે છે, તોયે તેમની ગતિ સુધરી જાય છે. સમડી, ઘોડા, બળદ, સાપ વગેરેને છેલ્લી ઘડીએ નમસ્કાર મંત્ર સંભળાવવાથી તેમની ગતિ સુધરી ગઈ, એવા અનેક દષ્ટાંતો જૈન શાસ્ત્રોમાં નોંધાયેલા છે.
આપણે મનુષ્યભવ પામ્યા, તેમાં પણ આ નમસ્કારમંત્રનો જ મહાઉપકાર કેમ ન હોય ! સંભવ છે કે દુર્ગતિમાં રખડી રહેલા એવા આપણા આત્માએ તેનું અમુકવાર સ્મરણ કર્યું હોય કે છેલ્લી ઘડીએ તેના અક્ષરો સાંભળી તેમાં ચિત્ત પરોવ્યું હોય.
મિથ્યાત્વનાશક શક્તિ :
નમસ્કારમંત્રનો બીજો એક મોટો ઉપકાર તે એની મિથ્યાત્વનાશક શક્તિનો, જૈન શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે કે –
‘જેમાં શ્રદ્ધા રૂપી દીવેટ છે, બહુમાન રૂપી તેલ છે અને જે મિથ્યારૂપી તિમિરને હરનારો છે, એવો આ નવકારરૂપી શ્રેષ્ઠ દીપક ધન્ય પુરુષોના મનરૂપી ભવનને વિશે શોભે છે.”
તાત્પર્ય કે નમસ્કારમંત્રમિથ્યાત્વનો નાશ કરનારો છે અને સમ્યકત્વની સ્પર્શના કરાવનારો છે. આત્મવિકાસની દૃષ્ટિએ આ બે ક્રિયાઓ એટલી મહત્ત્વની છે કે તેને અપૂર્વ કે અજોડ જ કહી શકાય.
વિસ્મગહરં સ્તોત્રમાં કહ્યું છે કે,
હે ભગવાન્ ! તમારું સમ્યકત્વ, ચિંતામણિરત્ન તથા કલ્પવૃક્ષથી પણ અધિક પ્રભાવશાળી છે કે જેને પ્રાપ્ત કરવાથી જીવો કંઈપણ વિપ્ન વિના અજરામર સ્થાને પહોંચી જાય છે.' અજરામર સ્થાનથી મોક્ષ, મુક્તિ કે સિદ્ધોના નિવાસસ્થાનરૂપ સિદ્ધશિલા સમજવી.
જે વસ્તુ મહાશત્રુ સમાન મિથ્યાત્વનો નાશ કરે, અતુલ ગુણનાનિધાન સમાન સમ્યકત્વરત્નની પ્રાપ્તિ કરાવે અને અજરામર સ્થાનમાં લઈ જાય, તેનો કેવો અને કેટલો ઉપકાર માનવો?
તાત્પર્ય કે નમસ્કારમંત્ર આપણા પર મહાન ઉપકાર કરનારો છે, તેથી તેના પ્રત્યે સદા આદર રાખવો અને તેનું ભક્તિભાવથી સ્મરણ કરવું એ પરમ હિતાવહ છે. આપણને મનુષ્યભવ મળ્યો, સંપત્તિ મળી, સુખનાં સાધનો મળ્યા એ પૂર્વભવની સાધનાનો પ્રતાપ છે.
પૂર્વભવની એ સાધનામાં નમસ્કારમંત્રની સાધના પણ કેટલાક પ્રમાણમાં થઈ હશે કારણ કે નરભવના સુખનું કારણ પણ નમસ્કારમંત્ર જ છે, એમ શાસ્ત્રકારોનું કથન છે. હવે એ સાધના આગળ વધારવી કે નહીં એ આપણે વિચારવાનું છે. જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
જ્ઞાનધારા - ૨૦
૩
