________________
વ્યંજક (૩) પરહિતપ્રતિપાદનરૂપ, લોકહિતપિતામૂલક (૪) પૂજયતા અભિવ્યંજક (૫) શાસનની મહત્તાના પ્રદર્શક (૬) શારીરિક સ્થિતિ અને અભ્યદયના નિદર્શક (૭) સાધનાની પ્રધાનતાના પ્રકાશક (૮) મિશ્રિત ગુણોના વાચક.
આ સ્તોત્રમાં ભક્તિયોગની પ્રધાનતા જોવા મળે છે. આપ્તપુરુષો પ્રત્યે સમંતભદ્રાચાર્ય કેટલા બધા વિનમ્ર અને તેઓના ગુણોમાં અનુરાગી હતા તે આ સ્તોત્રના અધ્યયન પરથી જાણી શકાય છે. તેઓએ સ્તુતિવિદ્યામાં પોતાના વિકાસનો પ્રધાન શ્રેય ભક્તિયોગને આપ્યો છે. (પદ્ય - ૧૧૪) આચાર્યશ્રીએ જિનેશ્વરના સ્તવનને ભવવનને ભસ્મ કરનાર અગ્નિ સમાન બતાવેલ છે, તેઓના સ્મરણને ક્લેશરૂપી સમુદ્રને પાર કરનાર નૌકા સમાન કહેલ છે અને જિનભક્તિને પારસમણિ સમાન દર્શાવેલ છે. આચાર્યશ્રીએ જિનના ગુણો અનંત હોવાથી તેઓની (પૂર્ણ) સ્તુતિ કરવાની પોતાની અસમર્થતા બતાવી છે.
જિનેન્દ્રના પુણ્યગુણોનું સ્મરણ તથા કીર્તન આત્માને પાપપરિણતિથી છોડાવીને તેને પવિત્ર કરે છે - આ વાત આચાર્યશ્રી નીચેના શ્લોકમાં દર્શાવે છે -
न पूजयार्थस्त्वयि वीतरागे न निन्दया नाथ ! विवान्त - बैरे। तथाडपि ते पुण्यगुण - स्मृतिर्न:
पुनाति चित्तं दुरिताजनेभ्यः ।। ५७ ।। આચાર્યશ્રીના પરમ વિનયની પરાકાષ્ઠાતો જુઓ!જિનેન્દ્ર ભગવાનની સ્તુતિ કરવામાં પોતાની અસમર્થતા વ્યક્ત કરતા તેઓ પોતાને અન્ન (શ્લોક - ૧૫), ચારના (શ્લોક - ૩૦) તથા સત્યઘી (શ્લોક - પ૬) કહે છે!
શ્રી અજિતનાથ પ્રભુની સ્તુતિ કરતાં આચાર્યશ્રી તેમના નામને ‘પરમ પવિત્ર’ બતાવતાં કહે છે કે આજે પણ પોતાની સિદ્ધિ ઇચ્છનારા લોકો આપના પવિત્ર નામનો ઉલ્લેખ પાપોને ગાળવા માટે કે વિદન - બાધાઓને ટાળવા માટે ખૂબ આદરપૂર્વક કરે છે. યથા -
अद्यापि यस्याडजित - शासनस्य सतां प्रणेतुः प्रतिमंगलार्थम् ।
प्रगृहाते नाम परम - पवित्रं
स्वसिद्धि-कामेन जनेन लोके ॥७॥ પોતાના દોષોના નાશ અર્થે, સાંસારિક ક્લેશ અને ભયની સમાપ્તિ અર્થે શ્રી શાંતિનાથ ભગવાનની શરણાગતિ સ્વીકારતાં આચાર્યશ્રી જણાવે છે -
स्वदोषः शान्त्या विहितात्म शान्तिः शान्तेर्विधाता शरणं गतानाम् ।
भूयाद्भव - क्लेश - भयोपशान्त्यै
शान्तिर्जिनो मे भगवान शरण्यः ।। ८० ॥ સ્વયંભૂસ્તોત્ર’ ના અધ્યયનથી આપણે જાણી શકીએ છીએ કે સ્વામી સમંતભદ્રાચાર્ય ઉચ્ચ કોટિના ભક્તિયોગી, જ્ઞાનયોગી અને કર્મયોગી હતા. આપણા આચાર -વિચારને શુદ્ધ બનાવી, આચાર્યશ્રીએ દર્શાવેલા પંથે ચાલી, પ્રભુપ્રેમથી હૃદયને પ્લાન્વિત કરીને સાધનાપંથે અગ્રેસર બનીએ તે આવા સ્તોત્રના અધ્યયનનો હેતુ છે. પ્રભુ આપણને આ લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરવાની શક્તિ અર્પે તેવી અભ્યર્થના.
(અમદાવાદ સ્થિત જૈનધર્મના અભ્યાસુ મિતેશભાઈ ‘દિવ્યવધ્વનિ' ના તંત્રી છે. તેમના લેખો સામયિકો અને વર્તમાનપત્રોમાં અવારનવાર પ્રસિદ્ધ થાય છે.)
૧૦૨
જ્ઞાનધારા - ૨૦
જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
