________________
છે. મનમાં કોઇપણ પ્રતિસ્પર્ધાની ભાવના રાખ્યા વિના જ કાર્ય કરવામાં આવે તો અવશ્ય સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે.
| (૧૨માં શ્લોકથી ૧૯માં શ્લોક સુધી આ આઠ શ્લોક વિદ્યાપટક છે. પરંતુ વિદ્યાપટક સિવાય શું વિશેષતા છે તે અહીં દર્શાવ્યું છે.
શ્લોક-૧૧-૧૨: રાગદ્વેષના ત્યાગ દ્વારા શાંતિની પ્રાપ્તિ આ શ્લોકમાં સૌદર્યશાસ્ત્રની અદ્ભુત મીમાંસા છે. તેના આધારે જ સૌંદર્યને સમ્યકરૂપે વ્યાખ્યાયિત કરી શકાય. હકીકતમાં આ બન્ને શ્લોકમાં આદિનાથ પ્રભુના સૌંદર્યની જે વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે તે અધ્યાત્મ અને સૌંદર્યશાસ્ત્ર બન્ને માટે અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ છે.
અહીં સૂરિજીએ પ્રભુના મુખમંડળમાં શાંતિ, આભામંડળની પવિત્રતા અને વીતરાગતાનું પાન કરાવ્યું છે. આ ત્રણેયમાં ચુંબકીય આકર્ષણ રહેલું છે. આમાં સૌથી મોટું આકર્ષણ શાંતિ છે. શાંતિનો સ્તોત્ર કષાયનું ઉપશમન છે. શાંતરસથી આત્માનું બાહ્ય અને આંતરિક બન્ને સૌંદર્યનો વધારો થાય છે, કષાયોની નિર્જરા થાય છે અને કષાયરૂપી કર્મનો નાશ થતાં પરમ શાંતિના પરમાણુની પ્રાપ્તિ થાય છે.
શ્લોક-૧૩ : પારદર્શિતા : દર્પણમાં કોઇપણ વ્યક્તિ પોતાનું પ્રતિબિંબ આબેહૂબ નિહાળી શકે છે, કહેવાય છે કે મુળ એવું ચમકદાર દર્પણ જેવું છે કે તેમાં કોઇપણ પોતાનું પ્રતિબિંબ જોઇ શકે છે. પ્રભુની પારદર્શિતા દર્પણ કરતાં પણ સવિશેષ છે. પ્રત્યેક આત્માનું નિજ સ્વરૂપ પણ આવું જ પારદર્શી છે. તેથી આત્માના આવા વિશુદ્ધ સ્વરૂપને પામવાનું અહીંયા સૂરિજીએ બતાવ્યું છે. શ્લોક-૧૪: આકિંચન્ય કોઇપણ આધ્યાત્મિક અને ચિંતનશીલ વ્યક્તિને ગુણાત્મકતા તરફ ધ્યાન આપ્યા વગર સંતોષ થતો નથી. જૈનધર્મમાં સૌથી મોટું સૂત્ર છે – અકિંચન્ય. અકિંચન એ છે કે જે પૂર્ણ અપરિગ્રહી છે. તેનામાં ગુણોનો વિકાસ થાય છે. તાત્પર્ય કે ગુણોનો વિકાસ ત્યાગમાંથી થાય છે. જ્યાં ત્યાગ છે, યોગ છે ત્યાં વહેંચવાની વાત આવે છે. તે ગુણ અકિંચનમાંથી પ્રગટ થાય છે. શરીરના મમત્વનું વિસર્જન અને શરીરના મમત્વનો ત્યાગ. અહીંથી આકિંચન્યની શરૂઆત થાય છે.
સૂરિજીએ આ શ્લોકમાં પ્રભુના ગુણોની વ્યાખ્યા અત્યંત માર્મિક રીતે કરી છે. તેમાં જૈન ધર્મનો પાયાનો સિદ્ધાંત અને આધ્યાત્મિક પાસું પ્રભાવિક રીતે અભિવ્યક્ત થયું છે.
શ્લોક-૧૫ : અવિચલન : આત્મબળ અને કષાય પર વિજય એટલાં દેઢ અને પરિપક્વ બને છે કે રાગનું કોઇપણ ઉદ્દીપન અને નિમિત્ત પ્રભુને વિચલિત કરી શકતા નથી. આ શ્લોકમાં વધુ એક આધ્યાત્મિક તત્ત્વનું રહસ્યોદ્ઘાટન થયું છે. દરેક જણે રાગવિજય માટે પ્રયત્ન કરવો જોઇએ અને રાગવિજય માટે ધૃતિનો વિકાસ કરવો જોઇએ. જેટલી વૃતિ વધશે તેટલું ઇન્દ્રિયોને નિયંત્રિત કરવાની શક્તિ વધશે. શ્લોક-૧૬ઃ અખંડ દીપક: દિવ્ય પ્રકાશી, વિકૃતિરહિત, ધુમાડાને પ્રકાશમાં પરિવર્તિત કરવાને માટે સમર્થ, ત્રણે લોકને પ્રકાશિત કરનાર, નિરંતર પ્રકાશિત રહેનાર આ પાંચે બાબતો પ્રત્યેક આધ્યાત્મિક આત્મા માટે આવશ્યક હોય છે. સૂરિજીએ આ શ્લોકમાં આંતરિક શક્તિનું ઉદ્ભાવન કર્યું છે.
રાગ-વિજય, અવિચલન અને પ્રકાશનો મહાન સંદેશો આપ્યો છે. જે વ્યક્તિ માનસિક અવિચલનની સાધના કરવા ઇચ્છતી હોય તેના માટે આ શ્લોક મહામંત્રનું કામ કરશે. ‘આંતરદૃષ્ટિ જાગૃતિ’ આ શ્લોકનું મહાન સૂત્ર છે. આ પવિત્ર જ્યોતનું ધ્યાન અને આરાધન આધ્યાત્મિક સંપદાનું સાધન છે. શ્લોક-૧૦-૧૮ : કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ : આ શ્લોકમાં આત્મા પર લાગેલાં કર્મોનું આવરણ વિલીન કરવાનો માર્ગ બતાવ્યો છે. જ્યારે સંપૂર્ણ કષાયોનો નાશ થાય છે, જ્ઞાનાવરણીય, મોહનીય, અંતરાય અને દર્શનાવરણીય કર્મનો વિલય થઇ જાય છે. એ ત્યારે જ શક્ય બને છે જ્યારે સાધનાના ક્ષેત્રમાં સાધક આંતરિક જ્યોતિને જાગૃત કરવાની સાધના કરે. આ બન્ને શ્લોક દ્વારા સૂરિજીએ આ સચ્ચાઇનું ઉબોધન કર્યું છે કે જ્યાં ભીતરની જ્યોત જાગી જાય છે ત્યાં સર્વસ્વ પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. તૃષ્ણા, દુઃખ, અશાંતિ, ધૃણા, હતાશા આ તમામનો વિલય ભીતરમાં પવિત્ર જ્યોત પ્રગટવાથી થાય છે અને પવિત્ર, નિર્મળ, પારદર્શી જીવનનો સ્ત્રોત વહેવા લાગે છે. જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
૨૯૧
ર૯૦
જ્ઞાનધારા - ૨૦
