________________
શ્લોક-૩ : સમર્પણ : ત્રીજા શ્લોકમાં સૂરિજીએ પોતાનું બાળક જેવી ઇચ્છા વ્યક્ત કરતાં બતાવ્યાં છે. કારણ બાળકની બાળસહજ ઇચ્છાઓ પર કોઇ હસતું નથી. બાળક સમર્પણ કરવાનું જાણે છે. સૂરિજીએ બાળ સ્વરૂપ રજૂ કરીને પ્રભુના ચરણોમાં સંપૂર્ણ સમર્પણ કર્યું. total dedication કોઇપણ કાર્ય કરતી વખતે સંપૂર્ણ સમર્પણ કરવામાં આવે તો તે કાર્યમાં સિદ્ધિ અવશ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. કારણ પહેલાં સંકલ્પ અને હવે બાળસહજ સમર્પણ. શ્લોક-૪: અંતઃ હૃદ્ધ અને તે દ્વારા વિશ્વાસ સંપાદન : આ શ્લોકમાં સૂરિજીએ મનમાં ચાલતાં મનોમંથન દર્શાવ્યા છે. કોઇ વ્યક્તિ સામે જ્યારે મોટી સમસ્યા આવે છે ત્યારે તેના મન-મસ્તિષ્કમાં એક અજીબ પ્રકારનું માનસિક યુદ્ધ ખેલાય છે. મનની સ્થિતિ ડામાડોળ થઇ જાય છે. જ્યારે તે સ્વસ્થ થાય છે ત્યારે તે વિચારે છે કે “મારામાં જેટલી ક્ષમતા છે તેનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરવો છે.' મનોમંથન સમાપ્ત થતાં વિશ્વાસ (confidance) સંપાદન થાય છે. સંકલ્પ, સમર્પણ સાથે વિશ્વાસ કેળવાય તો કાર્ય ચોક્કસ સિદ્ધિને વરે છે.
શ્લોક-૫ : સામર્થ્ય : કાર્ય અત્યંત વિકટ છે અને સામાન્ય બુદ્ધિવાળા માટે શક્ય નથી પરંતુ અખૂટ શ્રદ્ધાથી તે કાર્ય કરવા તત્પર બનવું જોઇએ. પોતાની શક્તિની અલ્પતા ભલે હોય પરંતુ પોતાની ધગશ (ભાવ) માં લેશ માત્ર અલ્પતા નથી. આથી ક્ષમતાહીન, અસમર્થ અને શક્તિહીન હોવા છતાં કાર્ય કરવા પ્રેરાવવું જોઇએ. કાર્ય પ્રત્યેની ભક્તિ, શક્તિ અને પ્રીતિમાં એટલું સામર્થ્ય છે કે પોતાને અલ્પ બુદ્ધિશાળી ગણનાર પણ કાર્યસિદ્ધિને પામે છે. શ્લોક-૬: શ્રદ્ધા : આ શ્લોકમાં સૂરિજીએ બુદ્ધિ અને શ્રદ્ધા વચ્ચેનું એક ઘર્ષણ આલેખ્યું છે. બુદ્ધિની સીમા પછી પણ એક પ્રદેશ છે જ્યાં વ્યક્તિ ઉત્કૃષ્ટ પ્રેરણા, પ્રબળ આવેગ અને અખૂટ શ્રદ્ધાને આધારે અશક્યતામાં ઝંપલાવે છે. બુદ્ધિની અલ્પતા છે તેને શ્રદ્ધા અને સંકલ્પનો સહારો મળે છે. જ્યાં આવો સહારો મળે છે ત્યાં સર્વ કાર્ય સિદ્ધિને પામે છે.
શ્લોક-૭ : આત્મવિશ્વાસ (self confidance) : આત્મવિશ્વાસ પૂર્વક વ્યક્તિ કાર્ય કરે તો તે કાર્ય વિકટ ન રહેતા સરળ બની જાય છે. આત્મવિશ્વાસ સુદૃઢ થાય છે. શ્લોક-૮ : એકરૂપતા : જ્યાં સુધી તમે જે કાર્ય હાથમાં લીધું છે તેમાં એકતાન, એકરૂપ ન બનો, તે કાર્યના વિચારો સતત ન કરો ત્યાં સુધી પૂર્ણતાને પામી શકાતું નથી.
જ્યાં સુધી એકરૂપતા ન હોય ત્યાં સુધી પરિપૂર્ણતા થઇ શકતી નથી. આકાંક્ષા (સિદ્ધિની ઇચ્છા) સાથે અનુરાગ (કાર્ય કરવાની ધગશ) અને સાથે ઉપલબ્ધિ એ જ કાર્યની સાર્થકતા છે.
શ્લોક-૯ : દર્પણ જેવા બનાય : આ શ્લોક દ્વારા સૂરિજી એવું કહે છે કે જ્યાં સુધી ‘પ્રભુકૃપા કિરણ’ જેવું એક વિચારનું કિરણ મનમાં ઝંકૃત થાય ત્યારે કાર્ય કે આવી પડેલી સમસ્યા પર પ્રકાશ પડે છે અને તેમાંથી બહાર નીકળવાનો માર્ગ આપોઆપ ખૂલી જાય છે. માર્ગદર્પણ (મન) માં પ્રતિબિંબિત થાય છે.
શ્લોક-૧૦ આત્મ કતૃત્વ : જૈન દર્શનમાં આત્મ કર્તુત્વનો સિદ્ધાંત છે. ચરમમાંથી પરમ બનવાનો સિદ્ધાંત છે. જે લક્ષને પ્રાપ્ત કરવાની ઇચ્છા છે તેના ગુણોને આત્મસાત્ કરવાના છે, જેથી તેના જેવા બની શકાય અને એ ત્યારે જ સિદ્ધ બને કે જ્યારે તમે જે કાર્ય કરી રહ્યાં છો અથવા જે કાર્ય કરવા ઇચ્છી રહ્યા છો તેમાં રમણ-ભમણ કરીને તે સિદ્ધિને પ્રાપ્ત કરી શકાય. તે કાર્યને પરિપૂર્ણ કરી શકાય.
ઉપરોક્ત આદશશ્લોકમાં કાર્યની સિદ્ધિ માટે શું શું કરવું જોઇએ તે સૂરિજીએ દર્શાવ્યું છે. કોઇપણ કાર્યની શરૂઆત કરતાં પહેલા સૌ પ્રથમ સંકલ્પ કરવો જોઇએ કે હું આ કાર્ય કરવા જઇ રહ્યો છું અને તે હું કરીશ જ. પછી કાર્યને સમર્પિત થવું, પોતાનામાં વિશ્વાસને સંપાદિત કરવો, કાર્ય અને તેની સિદ્ધિ માટે સામર્થ્યવાન બનવું, શ્રદ્ધાપૂર્વક કાર્ય કરવું, આત્મવિશ્વાસને સુદૃઢ કરવો, કાર્ય સાથે તાદામ્ય સાધવું અને તે તાદાભ્યમાં ધ્યાનમગ્ન રહેવું અને છેલ્લે આત્મ-નિવેદન કરવું. સૂરિજીએ રચેલા આ દેશ શ્લોકમાં દર્શાવેલા પ્રત્યેક ભાવ આજના સાંપ્રત સમયની સમસ્યાના નિવારણ માટે પણ એટલા જ અસરકારક છે કે જે તમારા દરેક કાર્યોને સિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરાવે જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને ચંદ્ર
૨૮૯
| ૨૮૮
જ્ઞાનધારા - ૨૦
