________________
ભયંકર વિષધર જેવા ઘાતી કર્મોરૂપી કષાયોનો ઘાત થઇ જાય છે અને ત્યાં મૈત્રી-પ્રેમસરળતા-નિર્મળતા-વાત્સલ્યનું ઝરણું વહેતું જાય છે. બ્લોક-૩૮ : શ્રદ્ધાબળ : ઘોડા અને હાથીરૂપી કષાયોમાં ઇન્દ્રિયો ફસાય છે. કષાય અને ઇન્દ્રિયો વચ્ચે મહાયુદ્ધ ખેલાય છે. કષાયોરૂપી ઉપસર્ગો જ્યારે થાય છે ત્યારે ઘોડા અને હાથીરૂપી લોભ અને માન ઇન્દ્રિયોના કાબૂમાં રહેતાં નથી તેવા સમયે વિનય-વિવેકરૂપી નાગદમનીનો ઉપયોગ શ્રદ્ધાપૂર્વક કરવામાં આવે તો આ ઉપસર્ગોમાંથી મુક્તિ મળે છે. નાગદમની પર અખૂટ શ્રદ્ધા હોય તો મુક્તિ તરફનું એક વધુ સોપાન સર કરી શકાય છે. મોક્ષમાર્ગને પામવામાં અવરોધરૂપ કષાયોરૂપી ઉપસર્ગોનો સામનો શ્રદ્ધાપૂર્વક કરવાથી શિવરમણીને અવશ્ય પામી શકાય છે. શ્લોક-૩૯ : રક્ષણ-શક્તિ અને ભક્તિ: રક્ષણનું મહત્ત્વપૂર્ણ તત્વ છે શક્તિ અને ભક્તિ. જેનામાં શક્તિ ન હોય તે પણ ભક્તિનો આશ્રય લે છે. શક્તિનું પૂરક તત્વ છે ભક્તિ. ભક્તિ દ્વારા શક્તિ વધે છે.
આત્મા પર કષાયોનું જે આવરણ હોય છે તેને ભક્તિની શક્તિ દ્વારા ભેદી શકાય છે. એટલે કે મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ વગેરે કષાય અને યોગ રૂપ આમ્રવને સંવરપૂર્વક રોકી, ભક્તિમાં લીન બની ધ્યાન વડે સત્તામાં રહેલાં કર્મોની નિર્જરા કરી, કાળક્રમે તેનો સંપૂર્ણ નાશ થતાં મોક્ષરૂપી વિજયને પ્રાપ્ત કરી શકાય છે.
આત્માના સર્વજ્ઞપદનો જ અને જિનપદનો આ મહિમા છે. સર્વજ્ઞપદનો અચિંય મહિમા જેના અંતરમાં વસી ગયો હોય તેને નિર્ભયપણે મોહશત્રુને જીતતાં કોઇ રોકી શકે નહીં.
શ્લોક-૪૦ : ઉપસર્ગ નિવારણ સહજ-સાધ્ય : સંસારરૂપી ભવસમુદ્રમાં અટવાયેલા આત્મા પર જ્યારે ચારે બાજુથી જુદા જુદા પ્રકારના ઉપસર્ગો થતાં રહે છે. પરંતુ જેમણે ઇન્દ્રિયો પર કાબૂ મેળવ્યો છે અને શક્તિશાળી બની ગયા છે તે પોતાને મળેલી નાગદમનીનો મૈત્રીપૂર્ણ પ્રયોગ કરીને ઉપસર્ગનું નિવારણ કરે છે. આમ કરવું સહજસાધ્ય ૨૯૪
જ્ઞાનધારા - ૨૦
છે કારણ કે જેણે પોતાની ઇન્દ્રિયો પર કાબૂ મેળવ્યો છે તે ઉપસર્ગોથી ભય પામતો નથી. તે અભય બની જાય છે અને અંતે વિદ્ગો સામેના યુદ્ધમાં તેનો વિજય સહજસાધ્ય બની જાય છે.
શ્લોક-૪૧ : આંતરિક શુદ્ધિ : આપણો આત્મા કર્મરૂપી કાદવથી ખરડાયેલો અસાધ્ય રોગથી પીડાઈ રહ્યો છે. જે રોગની દવા કે ઇલાજ કોઇ વૈદ્યો કે ડોક્ટરો કરી શકતા નથી. બાહ્ય શરીરનો રોગ તેઓ ઠીક કરી શકે છે પરંતુ આંતરિક શરીર (આત્મા) એટલા બધા વિકૃતિરૂપ કપાયોથી મલિન થઇ ગયો છે કે તેને શુદ્ધ કરવા માટે ઇન્દ્રિયો પર કાબૂ કરી ઊર્ધ્વરોહણ કરી શકાય છે. મુક્તિમાર્ગે પ્રયાણ કરવાનું આ એક વધુ સોપાન છે.
શ્રી માનતુંગસૂરિજીએ ભક્તામર સ્તોત્રની અંદર પોતાના પર આવી પડેલી સમસ્યાનું સમાધાન તો હતું જ પરંતુ સાંપ્રત સમયમાં પણ આ સ્તોત્રના પ્રત્યેક શ્લોક, પ્રત્યેક ચરણ, પ્રત્યેક શબ્દ અને પ્રત્યેક અક્ષર એ મંત્ર-બીજ મંત્ર સ્વરૂપ છે. આજના સમયે પણ આ સ્તોત્ર સૂરિજીની જેમ ભક્તિમાં ભાવપૂર્વક પઠન-પાઠન કરવામાં આવે તો તેની ફળશ્રુતિ રૂપ સિદ્ધિરૂપી રમણી પ્રાપ્ત થાય છે. ' સૂરિજી દ્વારા ભક્તિભાવ પૂર્વક રચાયેલા આ સ્તોત્રના અક્ષરે અક્ષરમાં ગૂઢ રહસ્ય ભરેલું છે. તેનું ચિંતન-મનન કરવાથી આવી પડેલી વિકટ સમસ્યામાંથી પણ માર્ગ મળી જાય છે. આ ગૂઢ રહસ્યોને સમજીએ તો આપણે પણ સિદ્ધિરૂપી શિવરમણીને પ્રાપ્ત કરી શકીએ.
| (મુંબઈ સ્થિત રેખાબહેન જૈન ધર્મના અભ્યાસુ છે. તેમણે ભક્તામર રતોત્ર પર પી.એચ.ડી. કર્યું છે. ભક્તામર સ્તોત્ર અને ભગવાન શ્રેષભદેવ પર તેમના અભ્યાસપૂર્ણ ગ્રંથ પ્રગટ થયા છે. તેઓ એક્યુપ્રેશર નિષ્ણાત છે.)
જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
