________________
૧૭
૧૦૪
શ્રી ઉવસગ્ગહરં સ્તોત્રના ગૂઢ વૈજ્ઞાનિક રહસ્યો
- ડૉ.રેણુકા પોરવાલ
પરિચય :
પુરુષાદાનીય પાર્શ્વનાથ પ્રભુની પ્રભાવક પાંચ ગાથાઓથી ગૂંથાયેલ સ્તોત્ર - ઉવસગ્ગહરંના રચયિતા શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી ((દ્વિતીય) છે. સ્તોત્રની ખ્યાતિ વિઘ્નનિવારક, પીડાનાશક, સિદ્ધિદાયક તરીકે સદીઓથી છે. આ પ્રભાવશાળી સ્તોત્રની રચના પાછળનો હેતુ લોકોને મહામારીના ઉપદ્રવથી બચાવવાનો હતો. તે સમયે સંઘ સમક્ષ લોકોને મૃત્યુના મુખેથી રક્ષવાનો પ્રાણપ્રશ્ન હતો. સર્વત્ર મોત અને ભયનું વાતાવરણ ફેલાયેલું હતું. શ્રી સંઘે તુર્ત જ આચાર્યશ્રી પાસે પહોંચી જઈ એમાંથી ઉગરવાનો ઉપાય પૂછ્યો. શ્રી ભદ્રબાહુસ્વામી (દ્વિતીય) યંત્ર, મંત્ર અને જ્યોતિષ વિદ્યાના નિષ્ણાત હતા. તેમણે તત્કાળ વિઘ્નનિવારણ ગૂઢરહસ્યોથી ભરપૂર સ્તોત્ર રચી શ્રી સંઘને આપ્યું. એના પઠનથી દેવ-દેવીઓ સાક્ષાત્ પ્રગટ થતાં અને વિઘ્નો શમી જતાં એવું કહેવાય છે. પરંતુ ત્યારબાદ લોકો પોતાના નજીવા કાર્ય માટે પણ એનો ઉપયોગ કરવા લાગતા, ગુરુદેવે કેવળ પાંચ ગાથાઓ રાખીને બાકીની ગાથાઓને ભંડારી દીધી. આજે આપણી સમક્ષ જે ગાથાઓ છે તેમાં પાંચ ગાથાઓનો સમૂહ છે, જેના જ્ઞાનધારા - ૨૦
મંત્રજાપથી બાધાઓ - મુશ્કેલીઓ દૂર તો થાય જ છે, પરંતુ એમાં પ્રાપ્ત થતી દૈવી સહાય ગુપ્ત રીતે કાર્ય કરે છે.
સ્તોત્રની મંત્રશક્તિ ઃ
આચાર્યશ્રી ભદ્રબાહુસ્વામીએ સ્તોત્રમાં બીજાક્ષરો, મંત્રો, દેવતાઈ આહ્વાનો વગેરેનું એવી રીતે સંયોજન કર્યું છે કે તેના પઠનથી આત્મશક્તિનો પ્રવાહ મજબૂત થવા લાગે. પૂર્વાચાર્યો જ્યારે આવા કોઈ સ્તોત્રનું સર્જન કરે ત્યારે તે દીર્ઘરૂપે લાભદાયી જ હોય. તેમનું સર્જન કદી પણ મર્યાદિત અવધિનું હોતું નથી. તેમને તો લોકોને મુશ્કેલીમાંથી ઉગારી મોક્ષમાર્ગ ચીંધી મોક્ષમાં પહોંચાડવાનું કાર્ય કરવાનું હોય છે. આવા કલ્યાણક હેતુથી ઉપાર્જિત રચનાથી સર્વ જીવોનું માંગલ્ય કરવાની તેમની ભાવના
હોય છે.
સ્તોત્ર અને એમાં અવસ્થિત મંત્રરચનામાં અક્ષરોની ગૂંથણી ધ્વનિની આવૃત્તિ પર આધારિત હોય છે. એના મંત્રોમાં હ્રસ્વ કે દીર્ઘ સ્વર, સૂર, છંદ, લય અને બીજાક્ષરોની ગોઠવણી એવી યોજનાપૂર્વક કરવામાં આવે છે કે એમાં ગહન રીતે સ્થાપિત થયેલ ગૂઢશક્તિ ધાર્યું ફળ આપે. જેમ બીજમાંથી વૃક્ષ તૈયાર થઈ શકે તેવી રીતે બીજાક્ષરોની સૂક્ષ્મશક્તિ સાધકને તેના કાર્યોમાં વિજય અપાવે છે એમાં કોઈ શંકા નથી.
સ્તોત્રમાં વેષ્ઠિત થયેલ મંત્રો અને તેનો પ્રભાવ :
પ્રસ્તુત સ્તોત્રની પાંચ ગાથાઓમાં પ્રથમ ગાથાનું કાર્ય સાધકને ઉપસર્ગથી રહિત કરવાનું છે.
બીજી ગાથાનું કાર્ય સાધકને તંદુરસ્તી બક્ષવાનું છે.
ત્રીજી ગાથાનું કાર્ય ઉપાસકને પ્રભુનો રાગી બનાવવાનું છે તથા એને ખરાબ કાર્ય કે ખરાબ કર્મ કરતા રોકવાનું છે. ચોથી ગાથામાં પ્રભુની સ્તવના કરનાર ભક્તને વગર વિધ્ને મોક્ષમાર્ગ દર્શાવવાની વચનબદ્ધતા છે.
પાંચમી ગાથામાં ઉપાસકને બોધિબીજ - સમ્યક્ત્વ ભવેભવે મળે તેવી પ્રાર્થના જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
૧૭૫
