________________
આગમગ્રંથો જે પ્રાકૃત ભાષામાં રચાયેલા છે એનું પણ સંસ્કૃતમાં ભાષાંતર કરવાનો વિચાર સંઘ સમક્ષ રજૂ કર્યો, પરંતુ તેમના આ સંકલ્પથી શ્રી સંઘે તેમને ઠપકો આપ્યો અને તેમને પ્રાયશ્ચિત્તરૂપે બાર વર્ષ સુધી ગચ્છ બહાર કર્યા. ગુરુ તથા સંઘની આજ્ઞાનો શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરસૂરિએ વિનયપૂર્વક સ્વીકાર કરીને ‘પારંચિત’ નામનુ પ્રાયશ્ચિત્ત સ્વીકાર્યું. તેઓ ગુપ્ત વેશમાં વિહાર કરતા ઉજ્જૈન પધાર્યા અને ત્યાં શિવાલયમાં વિક્રમ રાજાની હાજરીમાં આ કલ્યાણમંદિર સ્તોત્રની રચના કરીને પાર્શ્વનાથ પ્રભુની સ્તુતિ કરી. તેના પ્રભાવથી એ શિવાલયમાં રહેલું શિવલિંગ ફાટીને તેના નીચેથી શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુની પ્રતિમા પ્રગટ થઈ. આ આશ્ચર્યથી રાજા જૈન ધર્મના સહાયક થયા, આચાર્યજીના પરમ ભક્ત થયા. શ્રી સંઘે પણ શેષ પાંચ વર્ષનું પ્રાયશ્ચિત્ત માફ કરીને આચાર્યને પુનઃ સંઘમાં સ્થાપિત કર્યા. આવા મહાન પ્રતિભાશાળી શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરસૂરિનું વ્યક્તિત્વ અજોડ છે. એમના રચિત કેટલાક ગ્રંથો આજે પણ ઉપલબ્ધ છે; જેમાં ન્યાયાવતાર, નયાવતાર, દ્વાત્રિંશિકાઓ, સન્મતિતર્ક પ્રકરણ, જિનસહસ્ત્રનામ, કલ્યાણમંદિર સ્તોત્ર એ મુખ્ય છે.
આ સ્તોત્રમાં આચાર્યશ્રીએ ૨૩ મા તીર્થંકર શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુની સ્તુતિ કરી છે. વસંતતિલકાછંદમાં રચાયેલ આ સ્તોત્ર દાર્શનિક ભાવોથી સભર, કાવ્ય અલંકારોથી શોભાયમાન તેમજ ઉચ્ચ કોટિના સમન્વય ભાવોથી ભરપૂર ભક્તિકાવ્ય છે. એક નહીં પણ અનેકનું કલ્યાણ કરવાની શક્તિ જ્યાં રહેલી છે એવું મંદિરરૂપ આ ભક્તિસ્તોત્ર છે. આ સ્તોત્રમાં આચાર્ય શ્રી સિદ્ધસેને અનેક વિષમ સંકટોમાં અદ્ભુત સામર્થ્ય પ્રગટાવી, આત્મદશા વર્ધમાન કરી, કેવળજ્ઞાન તથા કેવળદર્શન પ્રગટાવનાર શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુના ગુણો અને જીવનના પ્રસંગો તથા અતિશયો ગુંથ્યા છે. કવિશ્રી આરંભમાં મંગલાચરણ કરીને ભક્તામર સ્તોત્રના રચયિતા આચાર્ય માનતુંગસૂરિની જેમ જ રચના કરવામાં પોતાને અનુભવાતી અલ્પતા છતાં પ્રભુના ગુણો જણાતા એને પ્રગટ કરવાનો અદમ્ય ઉલ્લાસ અનુભવે છે. એને પ્રગટ કરવાની તીવ્ર ઝંખનાને કારણે આ રચના દ્વારા એ અલગ અલગ ઉપમાઓ આપી પ્રભુ નામસ્મરણનો મહિમા વર્ણવે છે.
જ્ઞાનધારા - ૨૦
૨૦૬
(જેમ કે પદ્મસરોવર ઉપરથી પસાર થતો પવન અને મુસાફર, ચંદનના વૃક્ષને વીંટળાઈ રહેલા સાપો અને મોર તેમજ ગોસ્વામિન અને ચોરો) પ્રભુભક્તિનું માહાત્મ્ય વર્ણવ્યું છે. પ્રભુને હૃદયમાં ધારણ કરનારા યોગીઓ આ સંસારસાગરને તરી જાય છે. આના અનુસંધાનમાં આચાર્યશ્રી ૧૪ મી ગાથામાં કહે છે
त्वां योगिनो जिन सदा परमात्मरुप
मन्वेषयन्ति हृदयाम्बुज कोशदेशे । पूतस्य निर्मल रुचर्येदि वा किमन्य
दक्षस्य सम्भवि पदं ननु कर्णिकायाः ॥ १४ ॥
જે યોગીઓ મોક્ષમાર્ગમાં ચાલનારા છે, પરમાત્માના ખોજમાં લાગી રહેલા
છે, એ પ્રભુની શોધ બહાર ક્યાંય કરતા નથી પણ એ શોધ પોતાના હૃદયમાં જ કરે છે. પોતાનામાં જ તે પરમેશ્વર સ્વરૂપને પ્રગટાવવા મથે છે કારણ પરમાત્મા દરેક આત્માની અંદર જ રહેલા છે. આના માટે શ્રી સિદ્ધસેનજી કમળનું ઉદાહરણ આપે છે. કમળ પવિત્ર છે, કાદવ અને પાણીમાં ઉગવા છતાં તેનો પાશ તેને જરાપણ લાગતો નથી. તે તો કાદવ અને પાણીથી અલિપ્ત જ રહે છે. આવા પવિત્ર અને નિર્મળ કાંતિવાળા કમળનું બી, કમળના મધ્યપ્રદેશમાં રહેલી કર્ણિકાના મધ્યભાગમાં જ રહે છે. આમ, યોગીઓ પણ કમળની જેમ સંસારમાં રાગદ્વેષથી અલિપ્ત રહે છે અને પ્રભુના પ્રતાપે જીવમાંથી શિવસ્વરૂપ પ્રગટ થાય છે.
આગળની ૧૫ મી ગાથામાં આચાર્યશ્રી પરમાત્મદશા પ્રગટાવવા માટે ધ્યાનનું મહત્ત્વ સમજાવતા કહે છે, ભવ્યજનોને પરમાત્મદશામાં આગળ વધવા માટે મુખ્ય આલંબન ધ્યાન છે. ધ્યાનથી જ આ પરમદશાની ઉપલબ્ધિ છે. જ્ઞાનનો સંબંધ જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમ અને ક્ષય સાથે છે, જ્યારે ધ્યાન મોહનીય કર્મના ક્ષયોપશમ અને ક્ષયથી સંબંધ ધરાવે છે. અર્થાત્ મોહાવરણનો અવરોધ દૂર થતા જ ધ્યાન ફલિત થાય છે. આચાર્યશ્રી જિનેશ એવા પાર્શ્વનાથ પ્રભુને સંબોધીને કહે છે, ‘હે પ્રભુ ! તમારું જેઓ ધ્યાન ધરે છે તેઓ ધ્યાન દ્વારા દેહભાવથી મુક્ત થઈને દેહાતીત
જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
૨૦૦
