________________
રાખી ગંધહસ્તિ સાથે સરખામણી કરી છે. આવા અજિતનાથ ભગવાન જેમણે સર્વે શત્રુઓના સમૂહને જીત્યા છે અને પોતાનો પરિભ્રમણનો જેમણે અંત કર્યો છે. જે સ્તુતિને યોગ્ય છે. એવા ભગવંતની સ્તુતિ કરું છું.
શાંતિનાથ ભગવાન ચક્રવર્તી હતા અને અહીં ચક્રવર્તીના વૈભવનું વર્ણન કર્યું છે. તેઓ હસ્તિનાપુર જે કુરુક્ષેત્રની રાજધાની છે ત્યાનાં રાજા હતા. છ ખંડના ધણીરાજા જેના બોત્તેર હજાર મુખ્યનગર, બત્રીસ હજાર રાજાઓ તેમની સેવામાં, ચૌદ મહારથી, નવ-નિધિ અને ચોસઠ હજાર સ્ત્રીઓના સ્વામી એવાશ્રી શાંતિનાથ પ્રભુ આવો રૂડો, ભવ્ય વૈભવ ત્યાગી અણગાર બન્યા. સર્વભયોથી મુક્ત થઇ સંતિકર
શાંતિ દેનારા બન્યા.
આ રીતે બન્ને ભગવાનો પોતાનો વૈભવ ત્યાગી, સંસારને તુચ્છગણી સર્વોત્તમ વૈરાગ્યનો વૈભવ પ્રાપ્ત કર્યો.
આગળની ગાથાઓમાં તેમના મહામુનિપણાનું વર્ણન છે. તેઓ એમના જ્ઞાન વડે સંસારમાંથી મુક્તિ પામે છે. અજ્ઞાન, કષાયથી મુક્તિ પામી પ્રકાશમય થયા છે. તેવી જ રીતે આપણને પ્રકાશમય થવાનો, ભયમુક્ત થવાનો માર્ગ બતાવે છે. તેઓ દશ પ્રકારના મુનિધર્મથી યુક્ત છે. પ્રથમ ચાર પ્રકારના ધર્મ, ક્ષમા, માર્દવ, આર્જવ અને સંતોષ વડે ચાર કષાયો ક્રોધ, માન, માયા અને લોભ જેવા કષાયોને જીતી નિજ આત્મભાવમાં સદાય માટે સ્થિર થયા છે. ભગવાનના ગુણોનું વર્ણન વિવિધ ઉપમા દ્વારા કર્યુ છે. સૂર્ય જેવા તેજસ્વી ભગવાનના ગુણો જગતમાં પ્રકાશ ફેલાવે છે અને ચંદ્ર જેવી સૌમ્યતા-ક્ષમા આદિ ગુણો-શાંતિ ફેલાવે છે. તેઓ ઇન્દ્ર જેવું પૂર્ણરૂપ, મેરુ પર્વત જેવી સ્થિરતા, ધૈર્ય ધરાવે છે. દરેક ઉપસર્ગોના ઉદય વખતે ગાંભીર્યતાથી કર્મની નિર્જરા કરે છે.
કેવળજ્ઞાન પામ્યા પછીની અવસ્થા એટલે પદસ્થ ધ્યાન. જિનેશ્વરનું ભાવ ધ્યાન પરિભ્રમણનો અંત કરનારું અને ઉપદ્રવોને હરનારું છે. પ્રભાવકારી જૈન સ્તોત્રોમાં ઉચ્ચદશા પ્રાપ્ત કરવા અર્થે પદસ્થ ધ્યાન વિશિષ્ટ રીતે સમાવિષ્ટ હોય છે.
૨૪૬
જ્ઞાનધારા - ૨૦
ગાથા ૧૯ થી ૩૧ માં પ્રભુના સમવસરણનો પ્રભાવ અને મહિમા વર્ણવ્યો
છે. પ્રભુના સમવસરણમાં અનેક દેવો, ઈન્દ્રો, નરેન્દ્રો અને મહર્ષિઓ આવે છે. સર્વે વિનયપૂર્વક ભગવાનની સ્તુતિ કરે છે. આકાશમાં વિચરી રહેલા ચારણમુનિઓ, અસુરકુમારો, ગરુડકુમારો, નાગકુમારો, કિન્નરો આદિ સર્વે જિનેશ્વરને વિધિવત્ નમસ્કાર કરે છે. ત્યારબાદ અપ્સરાઓ, શૃંગારથી સજ્જ દેવીઓ પ્રભુને વંદન કરે છે. દેવીદેવતાઓ ભાવપૂર્વક સંગીત સાથે પ્રભુની સ્તુતિ કરે છે અને રૂપાતીત ધ્યાનાવસ્થામાં તલ્લીન થાય છે.
છેલ્લી ગાથાઓમાં રૂપાતીત ધ્યાનાવસ્થાને વર્ધમાન કરે તેવી પ્રભુની આત્મિક અવસ્થાનું વર્ણન છે. જિનેશ્વર પોતાના નિજ આત્મ સ્વભાવમાં સ્થિરતા પામે છે. આત્મભાવમાં સ્થિરતા અને રત્નત્રયીની ઐક્યતાની સમૃદ્ધિથી સમૃદ્ધ છે. તેમની કરુણા વડે સર્વે જીવો શાતા પામે છે.
ફળશ્રુતિ રૂપે આવી રૂડી ભક્તિ કરનાર, સ્તોત્રનું ભાવસભર સ્તવન, સ્તુતિ કરનાર રૂપાતીત ધ્યાનમાં સ્થિરતા પામે છે અને આત્માના વૈભવનો અનુભવ કરે છે. આત્માના ગુણોની પૂર્ણતાની પ્રાપ્તિ આનંદ સ્વરૂપે થાય છે. સ્તોત્રના રચયિતા મુનિનંદિષેણ રત્નત્રયીની ઐક્યતા અને પરમ શાંતિ સાથે વીતરાગતાની પૂર્ણતાના ભાવ ભાવે છે. છેલ્લી ત્રણ ગાથા પારંપારિક ત્રણ ફળશ્રુતિ દર્શાવનારી છે, જેમાં ઉપસર્ગોને હરવા આ સ્તવન પક્ખી, ચૌમાસિક અને સંવત્સરી પ્રતિક્રમણને વિષે અવશ્ય બોલવું જોઇએ. બન્ને કાળ ભજના કરવાથી સર્વ રોગો નાશ થાય છે અને નવા રોગો ઉત્પન્ન થતા નથી. છેલ્લે જિનેશ્વર દેવો કે જેઓ ત્રણે લોકનો ઉદ્ધાર કરવાવાળા છે તેના વચનોનો આદર કરવાથી ત્રણે ભવનોમાં કીર્તિ અને પરમશાંતિ, પરમપદ (મોક્ષ) ની પ્રાપ્તિ અવશ્ય થાય છે.
યુગલ સ્તવનોનો પ્રથમ પ્રયાસ મુનિનંદિષેણે કર્યો. તેમના પછીના આચાર્યો શ્રી વીરગણિએ અપભ્રંશ ભાષામાં લઘુઅજિત શાંતિની રચના કરી છે. ધર્મઘોષગણિએ જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
૨૪૦
