________________
જીવનની કાયાપલટ કરી દે છે. ગુરુમંત્ર તેના આત્માનું ઉદ્ધારક, તારક અને તેની દિશા અને દશા બદલાવનારા બની જાય છે ! ગુરુ અલ્પ શબ્દોમાં કે સંકેતમાં પાત્રવાન શિષ્યને અનેક બોધ અર્પણ કરી દે છે. ગુરુ એ જ હોય જે શિષ્યને ભવોભવના સંસ્કારના કારણે બનેલી પ્રકૃતિના જાણકાર હોય અને તેની પ્રકૃતિનું શુદ્ધિકરણ કરવાનું સામર્થ્ય માત્ર ગુરુમાં જ હોય છે ! અકારણ કરૂણાનો ધોધ વહાવતા ગુરુ, શિષ્યના હિત, શ્રેય અને કલ્યાણ અર્થે તેની પ્રકૃતિ અનુસાર તેનું ભાવિ ભાખીને એવા અનમોલ બોધવચન પ્રદાન કરે છે જે શિષ્યના જીવનમાં “ગુરુમંત્ર’ બની શ્વાસની જેમ વણાય જાય છે. હરક્ષણ, હરપળ શિષ્ય ગુરુમંત્રના ચિંતનમાં જ હોય છે. પાત્રવાન અને સદ્ભાગી શિષ્ય હોય તેને જ ગુરુ પાસેથી ગુરુમંત્ર પ્રાપ્ત થાય છે અને તે મહાપ્રભાવક ગુરુમંત્ર શિષ્યના કલ્યાણનું કારણ બની રહે છે.
આ પંક્તિઓ દ્વારા ગુરુમંત્રનો મહિમા અભિવ્યક્ત થાય છે...
જેમ મંત્રમાં તાકાત છે વિનોને હરવાની.. એમ ગુરુમંત્રમાં સામર્થ્ય છે વિઘ્નો સામે સમતાપૂર્વક લડવાની !
જેમ મંત્રમાં ક્ષમતા છે મન ઉપર અંકુશ કરવાની...
એમ ગુરુમંત્રમાં પાત્રતા છે મનનું મૃત્યુ કરવાની ! જેમ મંત્રમાં શક્તિ છે મનના વિકલ્પોનું નિયંત્રણ કરવાની... એમ ગુરુમંત્રમાં યુક્તિ છે આત્માના છંદનું નિરોહણ કરવાની !
જેમ મંત્રરટણ ભાવોની શુદ્ધિ કરાવે... એમ ગુરુમંત્રનું સ્મરણ આત્માની વિશુદ્ધિ કરાવે !
જેમ મંત્રજાપ સર્વકાર્યમાં સિદ્ધિ અપાવે... એમ ગુરુમંત્ર કાર્યોનો અંત કરાવી સિદ્ધગતિ અપાવે !
જૈન સાહિત્યમાં એવી અનેક કથાઓ જેમાં ગુરુની આજ્ઞા, ગુરુના વચનો શિષ્ય માટે મંત્ર બનીને તારણહાર બની જાય છે. બીજું ઉપાંગસૂત્ર - શ્રી રાયપરોણીય સૂત્રમાં એક અદ્ભુત ઘટનાનું વર્ણન આવે છે.
કેકયાઈ દેશની શ્વેતાંબિકા નગરીમાં પરદેશી નામના રાજા હતા. તેઓ અધાર્મિક, ચંડ, રૌદ્ર, સાહસિક અને ઘાતક હતા. તેઓ શરીરથી ભિન્ન આત્માના અસ્તિત્વને સ્વીકારતા ન હતા. મરણ પછી પુનર્જન્મ અને પુણ્ય-પાપ જનક પ્રવૃત્તિ દ્વારા સુખ-દુઃખનું નિર્માણ થાય છે વગેરે કર્મસિદ્ધાંતોમાં તે શ્રદ્ધા ધરાવતા ન હતા. તેમના સારથિનું નામ ચિત્ત હતું, જે તેમના મિત્ર પણ હતા. તે એક દિવસ યુક્તિથી પરદેશી રાજાને કેશી શ્રમણ પાસે લઇ જાય છે. પરદેશી રાજા અને કેશી સ્વામીની વિગતવાર ચર્ચા થાય છે. અંતે કેશીશ્રમણના યુક્તિસંગત દૃષ્ટાંતોથી પરદેશી રાજા જીવાદિ તત્ત્વ પ્રત્યે શ્રદ્ધાવાન બન્યા. તેમના સદુપદેશથી શ્રાવકના બાર વ્રતો અંગીકાર કર્યા અને પોતાના અવિનય માટે ક્ષમાયાચના કરી. કલાકોના વાર્તાલાપના અંતે કેશીસ્વામીએ પરદેશી રાજાને અમૂલ્ય બોધવચન ફરમાવ્યા :
॥ पुची रमणिज्जे भावित्ता पच्छा अरमणिज्जे
વિજ્ઞાસ ગઠ્ઠા વધારે રુ // જેનો અર્થ થાય છે કે, “હે પરદેશી ! પહેલા રમણીય બની, પછી અરમણીય ન થઇ જતો.”
અત્યંત વિનયભાવ પૂર્વક કેશી સ્વામીના તે શબ્દોને ગ્રહણ કરી, તે ગુરુમંત્ર પરદેશી રાજા માટે જીવનમંત્ર બની ગયો ! તે વાક્ય તેમના માટે અવિસ્મરણીય બની ગયું. તેમનું એક જ લક્ષ હતું કે, “મારે રમણીય રહેવાનું છે. મારાથી સર્વને પ્રસન્નતા અને શાંતિ મળવી જોઇએ. અત્યાર સુધીનું મારું જીવન ક્રૂરતા અને હિંસક ભાવોમાં વીત્યું છે. હવે હું સત્યની સમજ પ્રાપ્ત કરી શાંત અને રમણીય બન્યો છું અને મારે મારા ભાવોને વર્ધમાન જ રાખવા છે.”
કેશીસ્વામીનો બોધ પામીને પરદેશી રાજાની વૃત્તિઓનું પરિવર્તન થઇ ગયું અને તેમનું મન સતત ધર્મઆરાધનામાં રમણ કરવા લાગ્યું. ગુરુ કેશીનો મંત્ર તેમને હૃદયસ્થ થઇ ગયો. પછી ગૃહસ્થ ધર્મના કર્તવ્યનું પાલન કરતા હોય, કે પછી રાજસભામાં રાજાની ફરજ બજાવતા હોય તેઓ પળેપળ શાંત અને રમણીય જ રહેતા.
રપ૦
જ્ઞાનધારા - ૨૦
જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
૨૫૧
