________________
આ સ્તોત્રના કર્તા શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામીના ભાઈ વરાહમિહિરે વ્યન્તર થયા પછી ગતજન્મના રોષના કારણે શ્રી સંઘમાં મહામારીનો ઉપદ્રવ કર્યો, ત્યારે તેનું શમન કરવા આ પ્રભાવક સ્તોત્ર રચી શ્રી સંઘને પાઠ કરવા કહ્યું. આ સ્તોત્રનો પાઠ કરવાથી ઉપદ્રવ શાંત થયો. ત્યારથી આ સ્તોત્રનો મહિમા વિશેષ થયો. આ સ્તોત્રનો પ્રારંભ ‘ઉવસગ્ગહર’ શબ્દથી થતો હોઈ તે ‘ઉવસગ્ગહર’ સ્તોત્ર તરીકે ઓળખાય છે. આ પાર્શ્વનાથ ભગવાનને લગતાં સ્તુતિ - સ્તવનો - સ્તોત્રો અને મંત્રોની સંખ્યા ઘણી મોટી છે. શ્રી જિનસૂર મુનિ ‘પ્રિયંકરતૃપકથા' માં આ સ્તોત્રનો પ્રભાવ વર્ણવતાં કહે છે કે,
एतत्स्तवप्रभावो हि, वक्तुं केनापि शक्यते ?
गुरुणा हरिणा वा वाक् - प्रहवाडप्येक जिहया ।। ‘આ સ્તવનો પ્રભાવ કહેવાનું કોનાથી શક્ય છે? વાણીમાં નમ્ર એવી એક જીભથી તો બૃહસ્પતિ કે ઈન્દ્ર પણ તે કહેવાને સમર્થ નથી.'
- મહાપ્રભાવિક ઉવસગ્ગહરં સ્તોત્રઃ શાહ, ધી.રો. પૃ. ૮૭ ઉવસગ્ગહરં સ્તોત્રની પ્રત્યેક ગાથા પરત્વે કેટલાક યંત્રો અને મંત્રો પ્રચલિત છે. આ સ્તોત્રના ૯, ૧૩, ૧૭, ૨૧, ૨૭ ગાથાવાળા પાઠો પણ મળે છે.
ઉવસગ્ગહરં સ્તોત્રના અર્થ-ભાવ-રહસ્યનું પ્રકાશન કરવા માટે તેના પર કેટલીક સંસ્કૃત ટીકાઓ રચાયેલી છે તથા બીજું સાહિત્ય પણ નિર્માણ પામેલું છે. સંતિકર સ્તોત્ર - શ્રી સોમસુંદરસૂરિના પટ્ટધર મુનિસુંદરસૂરિએ આ સ્તોત્રરચીને મહામારીનો ઉપદ્રવ શાંત કર્યો હતો અને શિરોહી નગરમાં તીડના ઉપદ્રવનો પણ નાશ કર્યો હતો. આ સ્તોત્ર ઉભય સમય ભણવાથી શાકિણી, ડાકિણી યા તો પ્રેતાદિનો ઉપદ્રવ નાશ પામે છે. આ સ્તોત્રના કર્તા મુનિ સુંદરસૂરિ સહસ્ત્રાવધાની હતા. તેમણે આ સ્તોત્રમાં શાસનરક્ષક દેવ-દેવીઓના સ્મરણ સાથે ભાવવાહી સ્તવના કરી છે. નમિ9ણ (ભયહર) સ્તોત્ર :- આ સ્તોત્રના કર્તા શ્રી માનતુંગસૂરિ નામના મહાપ્રભાવિક આચાર્ય છે. આ સ્તોત્રનું નામ સ્તોત્રની શરૂઆત ‘નમિઉણ’ શબ્દ ૨૦૮
જ્ઞાનધારા - ૨૦
પરથી પડેલું છે. આ સ્તોત્રનું બીજું નામ ‘ભયહર સ્તોત્ર' છે. આ સ્તોત્રના રચયિતા શ્રી માનતુંગસૂરિને પૂર્વકર્મના પ્રાબલ્યથી ઉન્માદ રોગ થઈ આવ્યો. તેમણે ધરણેન્દ્રનું સ્મરણ કરી અનશન કરવા માટે પૂછ્યું. ધરણેન્દ્ર કહ્યું કે, “હજી તમારું આયુષ્ય બાકી છે અને તમારા હાથે ઘણા શાસન પ્રભાવનાના કાર્યો કરવાના બાકી છે. માટે અનશનનો વિચાર છોડી દ્યો. આ અઢાર અક્ષર ‘નમUT Uસ વરસન્ન ભિખr બુદ્ધિા' નો મંત્ર આપું છું. તેના પ્રભાવથી તમારો વ્યાધિ નાશ પામશે તથા અનેક પ્રકારના રોગો પણ શમી જશે.” ત્યારબાદ ધરણેન્દ્ર આપેલા અઢાર મંત્રાક્ષરો ગૂંથીને શ્રી નમિઊણ (ભયહર) સ્તોત્ર બનાવ્યું. આ સ્તોત્રની પ્રત્યેક ગાથાઓ ચમત્કારપૂર્ણ છે. આ મંત્રાક્ષરોના સ્મરણના પ્રભાવથી તેઓશ્રીનો દેહ કમળની શોભા જેવો થઈ ગયો. આ સ્તોત્રની ‘રોગજલજલણ વિષહર’ એ ગાથા શ્રી બૃહત્ સ્નાત્ર તથા શાંતિસ્નાત્રમાં પણ બોલાય છે. તે જ આ સ્તોત્રની પ્રભાવકતાની નિશાની છે. સવારે અને સાંજે શુભભાવથી આ સ્તોત્રનો પાઠ કરે છે તેના વિવિધ ઉપસર્ગો દૂર થાય છે. ભક્તામર સ્તોત્ર :- ઉજ્જયિની નગરીમાં વૃદ્ધ ભોજરાજા રાજ્ય કરતો હતો. તે વિદ્યાવિલાસી હોઈ તેના દરબારમાં અનેક પંડિતો હતા. રાજાએ એક વખત રાજદરબારમાં કહ્યું કે, “આજે તો વિપ્રોની બોલબાલા છે. મયૂર કવિએ સૂર્યને પ્રસન્ન કરીને કોઢ મટાડ્યો અને બાણ પંડિતે ચંડિકાને પ્રસન્ન કરીનો પોતાના કપાયેલા હાથ-પગ પાછા મેળવ્યા. શું આજે આવી શક્તિ અન્ય કોઈમાં હશે ખરી?” ત્યારે એક સભાજને કહ્યું કે, “મહારાજ ! બહુરત્ના વસુંધરા. આવો ચમત્કાર જ જોવો હોય તો આ નગરમાં માનતુંગસૂરિ નામે એક મહાપ્રભાવશાળી જૈનાચાર્ય વિરાજે છે, તેમને બોલાવો.
રાજાની વિનંતીથી માનતુંગસૂરિજી રાજસભામાં પધાર્યા. રાજાએ યોગ્ય સત્કાર કરી તેમને ઊંચા આસને આરૂઢ કર્યા. આચાર્યશ્રીએ “આદિનાથ પ્રભુ તમારું કલ્યાણ કરો’ એવા ભાવવાળી પદ્યરચના કરી રાજાને આશીર્વાદ આપ્યા. રાજાને આચાર્યજી પાસેથી ચમત્કારની આશા હતી એટલે હાથે-પગે બેડીઓ નાખી, તેમના આખા શરીરને જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
૨૦૯
