________________
કરીએ તો એમના જેવી દિવ્યતા, સરળતા મને પ્રાપ્ત થાય, તેમનામાં રહેલી પ્રચંડ શક્તિનો અંશ મારામાં પણ પ્રગટશે તેવી અતૂટ શ્રદ્ધા અને બહુમાન તે તત્ત્વ પ્રત્યે હોવાં જોઈએ. સિદ્ધહસ્ત ગુરુ પાસેથી મંત્રગ્રહણ કરવાથી તે મંત્રમાં ચૈતન્ય પ્રગટ થાય છે અને સાધક માટે એ મંત્ર શક્તિનો એક મહાન પુંજ બની જાય છે.
જપના પ્રારંભે સાધકે વિચારવું કે જ્યારે હું આ ક્રિયા કે અનુષ્ઠાન કરવા બેઠો જ છું તો જપનો મહિમા અને વિધિ બરાબર સમજીને ભાવપૂર્વક કરું, જેથી તેની પાછળ વાપરેલી શક્તિ અને સમયનો પૂરો લાભ મળી શકે.
જપ દરમ્યાન શક્ય હોય ત્યાં સુધી શરીરને કોઈ એક જ આસનમાં સ્થિર રાખવું. વારંવાર હલનચલન કરવાથી જપમાં વિક્ષેપ પડે છે. માત્ર નાક વડે દીર્ઘ અને ઊંડો શ્વાસ લઈ મંત્રોચ્ચાર કરવો. બોલીને જપ કરવાથી બહારના વાતાવરણમાં શુદ્ધિ થાય છે અને ઉપાંશુ - હોઠ વડે કે માનસ જપ મનમાં કરવાથી શરીરની અંદરના ચક્રો અને અંતઃસ્ત્રાવી ગ્રંથિઓ પર અસર થાય છે.
જપ એટલે એકનો એક ધ્વનિ વારંવાર ઉચ્ચારવો એમ નહીં પણ એકના એક અર્થને સતત ઘુંટ્યા કરવો. તપ્નય: સવર્ણ માવનમ્ - હું જેના નામનો જપ કરી રહ્યો છું તે પરમાત્મા મારી ચોમેર, અંદર અને બહાર વિવિધરૂપે સૃષ્ટિમાં વિલસી રહ્યા છે. જીભ દ્વારા હું તેમનો જપ કરું છું. મન દ્વારા એના સ્વરૂપનું ચિંતન કરું છું અને નેત્રો દ્વારા ચારેય બાજુ તેમના દર્શન કરી રહ્યો છું. આ ચારેય બાજુની સૃષ્ટિ એ જ મારા ઈષ્ટ દેવનું સ્વરૂપ છે.
મંત્રજપના શબ્દોમાંથી જબરદસ્ત ચૈતન્ય ઉભરાય છે. ધ્વનિતરંગોમાંથી ઇષ્ટનું દિવ્ય સ્વરૂપ પ્રગટ થાય છે અને નિરંતર જપ દ્વારા તેની શક્તિ સાધકને પ્રાપ્ત થાય છે. સાધક જ્યારે જપક્રિયા કે અનુષ્ઠાન પૂર્ણ કરે, પૂર્ણાહુતિની પ્રાર્થના કરે કે મારી આ સાધનાથી મારું આત્મકલ્યાણ અને મારામાં ગુણવિકાસ તો થશે જ. સાથેસાથે મારી આ સાધનાના પ્રભાવે જગતના સૌ જીવો સુખી થાય, સૌનું મંગળ થાય. એમના દુઃખદર્દો દૂર થાય એવી સર્વમંગળની પ્રાર્થના કરવી. સાધક જ્યારે માત્ર પોતાને જ
જ્ઞાનધારા - ૨૦
૨૮
કેન્દ્રમાં રાખીને સાધના કરે તો તેનાથી બીજાને શું ફાયદો ? માટે આ સાધના માત્ર પોતાના હિતાર્થે જ નહીં પરંતુ સમષ્ટિના કલ્યાણ માટે ફળદાયી બની શકે તેવી કામના કરવાથી સમગ્ર સાધના માત્ર જપ સાધના નહીં પરંતુ ‘જપયજ્ઞ’ બની શકે છે.
જૈનધર્મમાં અનેક પ્રભાવશાળી મંત્રોના જપ અને અનુષ્ઠાનો પ્રાચીનકાળથી થતા આવ્યા છે. શ્રુતજ્ઞાન, જિનઆરાધના અને પરમાત્મશક્તિ માટે મંત્રોની રચના થયેલી છે. મંત્રસાધના, મંત્રજપ સાધકને કર્મનિર્જરા, આત્મશુદ્ધિ અને સ્વરૂપજ્ઞાનના માર્ગે લઈ જાય છે. જૈનાચાર્યો અને અનેક શ્રાવક - શ્રાવિકાઓએ મંત્રસાધનાના બળે અનેક સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરી છે. પ્રાચીન જૈનાચાર્યો ઘણું કરીને જ્ઞાનના ઉપાસકો હતા. તેઓ જે સૂરિમંત્ર પદ્મ સમક્ષ મંત્રજાપ કરે છે તેની પાંચ પીઠમાં પહેલી પીઠની અધિષ્ઠાયિકા શ્રુતજ્ઞાનની દેવી સરસ્વતી છે અને તેનો ટુંકાક્ષરી બીજમંત્ર ‘’ છે.
જ્ઞાનની અધિષ્ઠાયિકા તરીકે ભગવતી સરસ્વતીદેવીની ઉપાસના સૃષ્ટિના પ્રારંભકાળથી થતી આવી છે. જૈન આગમો પૈકી સૌથી પ્રાચીન ભગવતીસૂત્રના પ્રારંભમાં મંગળ તરીકે નો ચંમી િિપત્ત નો ઉલ્લેખ કરીને બ્રાહ્મીદેવી સરસ્વતીને નમસ્કાર કરવામાં આવ્યો છે.
જૈન પરંપરામાં સારસ્વત ઉપાસક તરીકે પ્રથમ જૈનાચાર્ય શ્રી વૃદ્ધવાદિસૂરિજીનો ઉલ્લેખ થયો છે. જેમણે ભરૂચના શકુનિકાવિહાર ચૈત્યમાં અનશન લઈને ૨૧ દિવસ સુધી જપ કરીને દેવી સરસ્વતીનું વરદાન પ્રાપ્ત કર્યું હતું.
અન્ય જૈનાચાર્યો માહેના એક એવા વિક્રમની ૮ મી શતાબ્દીમાં બપભટ્ટિસૂરિ મ.સા. થઈ ગયા, જેઓ માત્ર ૬ વર્ષની બાલવયે દીક્ષિત થયા હતા. તર્કપ્રધાન ગ્રંથો અને ૭૨ કળાઓ વિષે શિક્ષણ મેળવ્યું. પોતાના ગુરુદેવ શ્રી સિદ્ધસેન દિવાકરજીએ તેમને સારસ્વત એકાક્ષરી મંત્ર ‘È’ નો જપ કરવાની આજ્ઞા કરી. એ બાલમુનિ જપમાં લીન થયેલા ત્યારે એકદા સ્નાનક્રીડામાં મગ્ન થયેલી સરસ્વતી દેવી એ જ સ્વરૂપે પ્રગટ થયા હતા, પરંતુ નૈષ્ઠિક બ્રહ્મચર્ય વ્રતધારી બાલમુનિ માનું એ સ્વરૂપ જોતાં જ મોઢું ફેરવી ગયા. ત્યારબાદ દેવી સ્વસ્થ થઈ પ્રસન્નતાપૂર્વક પ્રગટ થઈ વરદાન આપ્યું જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
૯
