________________
અને ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિ યંત્ર (૭) વ્યવહાર સૂત્ર તથા સમાધિસૂત્રની હૂંડી (૮) દ્રૌપદી અને સામાયિક ચર્ચા (૯) સાધુ સમાચારી (૧૦) ચંદ્રપ્રજ્ઞપ્તિની ટીપ (૧૧) સૂત્ર સમાધિ
શ્રી ધર્મસિંહજી મુનિની વિશેષતા એ છે કે, તેઓશ્રીએ પાંસઠીઓ યંત્ર જેવા જ બીજા ૨૪ પાંસઠીઆ યંત્ર બનાવેલ છે. કુલ ૨૫ યંત્રો છે. તે દરેકમાં પણ ઊભો, આડો, ત્રાંસો સરવાળો ૬૫ જ થાય છે. આ સમગ્ર ૨૫ યંત્રને તીર્થંકરા-અનુપૂર્વી કહેવામાં આવે છે. સાથે પાંસઠીઆ યંત્રની ચોપાઈ, ચોત્રીસો યંત્ર, શ્રી નેમિશ્વર .... જેવી જ બીજી ૨૫ ચોપાઈઓ પણ બનાવી છે. તેમજ અનેક સુંદર પદો, મોહનવેલીનો રાસ, ધર્મસિંહ બાવની આદિ તેમની કૃતિઓ પણ પ્રસિદ્ધ છે.
*
શ્રી પાંસઠીઓ યંત્ર - રહસ્ય : ૨૪ તીર્થંકર ભગવંતોની સ્તુતિ ઃશ્રી પાંસઠીઓ યંત્ર અંતર્ગત વર્તમાન ૨૪ તીર્થંકર ભગવંતોની સ્તુતિ સમાયેલી છે. પ્રથમ તીર્થંકર શ્રી ઋષદેવ સ્વામીથી લઈને અંતિમ તીર્થંકર શ્રી વીર વર્ધમાન
મહાવીર સ્વામી - એ ૨૪ તીર્થંકર ભગવંતોની સ્તવના કરવામાં આવી છે. આ યંત્રમાં તે તીર્થંકર ભગવંતોનો મૂળ ક્રમ નહીં, પરંતુ યંત્ર અંતર્ગત દર્શાવેલ ક્રમથી સ્તવના કરવામાં આવી છે. અહીં ૧ થી ૨૪ અંક તીર્થંકરોના નામાંક સૂચવે છે અને ૨૫ નો અંક ‘નમો સિદ્ધાણં’ સૂચવે છે એમ ગણવું યોગ્ય ગણાશે, કા૨ણ ૨૪ તીર્થંકરો સિદ્ધ થયા જ છે. કેટલાંક સંપ્રદાયમાં ૨૫ ના અંક પર “નમો ચતુર્વિધ સંઘાય” એમ બોલે છે. આ યંત્રની વિશેષ મહત્તા એ છે કે, ૨૪ તીર્થંકરના આ ક્રમ સાથે માત્ર ધર્મસિંહજી જ નહીં, પરંતુ મુનિ શ્રી અમીઋષિજી અને મુનિ શ્રી મેઘરાજજી - એમ મૂર્તિપૂજક તથા સ્થાનકવાસી બન્ને પંથનાં મુનિ ભગવંતો દ્વારા શ્રી પાંસઠીઓ યંત્રની અને એ ક્રમથી પોતાના ભાવયુક્ત શબ્દો સાથે તીર્થંકર - સ્તુતિની રચના થયેલી જોવા મળે છે. મૂર્તિપૂજક પંથમાં સોના, રૂપા કે તાંબાના પતરા પર લખાવી કે કોતરાવી તેની પૂજા કરે છે, જ્યારે સ્થાનકવાસી પંથમાં માત્ર તેના જાપ કરવાથી કે તે યંત્રવાળું લખાણ પાસે રાખવાથી પણ લાભ થાય છે તેવી શ્રદ્ધા છે.
૨૦૨
જ્ઞાનધારા - ૨૦
* શ્રી પાંસઠીઓ યંત્ર અંતર્ગત ધર્મસિંહજી મુનિ રચિત-તીર્થંકર સ્તુતિઃ“શ્રી નેમિશ્વર સંભવ સ્વામ ! સુવિધિ ધર્મ શાંતિ અભિરામ, અનંત મુનિસુવ્રત નમિનાથ સુજાણ, શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ. (૧) અજિતનાથ ચંદ્રપ્રભુ ધીર, આદિશ્વર સુપાર્શ્વ ગંભીર, વિમલનાથ વિમલ જગ જાણ, શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ. (૨) મલ્લિનાથ જિન મંગલરૂપ, પચવીસ ધનુષ સુંદર સ્વરૂપ,
શ્રી અરનાથ નમું વર્ધમાન, શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ. (૩) સુમતિ પદ્મપ્રભુ અવતંસ, વાસુપૂજ્ય શીતલ શ્રેયાંસ,
કુન્થુ પાર્શ્વ અભિનંદન જાણ, શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ. (૪) એણીપેરે જિનવર સંભારીએ, દુઃખ દારિદ્ર વિઘ્ન નિવારીએ, પચ્ચીસે પાંસઠ પરમાણ, શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ. (૫)
એમ ભણતાં દુઃખ નાવે કદા, જો નિજ પાસે રાખો સદા, ધરીએ પંચતણું મન ધ્યાન, શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ. (૬) શ્રી જિનવર નામે વાંછિત મળે, મનવાંછિત હેલા સંપડે, ધર્મસિંહ મુનિ નામ નિધાન, શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ. (૭)’ શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ શ્રી જિનવર ! મુજ કરો કલ્યાણ....
શ્રી પાંસઠીઆ યંત્રનો પ્રભાવ :
પાંસઠીઓ યંત્ર એ મહાપ્રભાવક યંત્ર છે અને તેના ભાવપૂર્વકના જાપનાં પ્રભાવથી તે પરમાર્થપ્રેરક, એકાગ્રતામાં સહાયક અને તાદાત્મ્યતામાં સહાયક બને છે. યંત્રમાં સમાવિષ્ટ અરિહંત - તીર્થંકર ભગવંતોના ધન્ય નામો સાથે, સ્તુતિના અક્ષરો સાથે જ્યારે તાદાત્મ્યતા ભળે છે, શ્રદ્ધા-ભક્તિ સભર ભાવભીના હૃદય સાથે આંતરભાવ ભળે છે, ત્યારે એકાગ્રતા સાથે તીર્થંકરોની અનાનુપૂર્વી દ્વારા ઉત્પન્ન થતાં સ્પંદનો - તરંગોને સુનિયંત્રિત કરે છે અને તેમ થતાં જે તે તીર્થંકર ભગવંતોના શાસનદેવો જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
★
૨૦૩
