________________
(૫) અનુકંપા = કરુણા
હે પ્રભુ ! આપ પ્રાણીઓને વગર માંગ્યે સહાયદાતા છો. સ્વાર્થ વગર હિતકારી છો. પ્રાર્થના વગર પરોપકારી છો અને નિષ્કારણ બંધુ છો.”
આ શ્લોક આપણને પ્રાણીમાત્ર પ્રત્યે કરુણાભાવ રાખવાનું શિખવાડે છે. કોઈપણ જીવનું સહેજ પણ દુઃખ જોઈને આપણે આપણી શક્તિ પ્રમાણે તેને દૂર કરવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. (૨) સદેવ-ગુરુ-ધર્મ તથા નવ તત્ત્વની શ્રદ્ધા :
આચાર્યશ્રીએ સમસ્ત સ્તોત્રમાં વીતરાગ દેવનું એવું અપૂર્વ અને અદ્ભુત માહાભ્ય વર્ણવ્યું છે કે ગમે તેવો મિથ્યાદૃષ્ટિ જીવ પણ મધ્યસ્થ દૃષ્ટિથી જુએ તો તેને પણ તેની શ્રદ્ધા થઈ જાય.
પ્રથમ પ્રકાશમાં વીતરાગ દેવને કેવળ જ્ઞાનમય, પંચપરમેષ્ઠીમાં પ્રધાન, સૂર્ય જેવા પ્રભાવવાળા, રાગદ્વેષાદિ ક્લેશકારી વૃક્ષોને સમૂળગાં ઉખેડી નાંખનાર, આનંદસ્વરૂપ, બ્રહ્મસ્વરૂપ, શ્રદ્ધા કરવા યોગ્ય, ધ્યાન કરવા યોગ્ય, સકલ સુરાસુર વંદિત સર્વથા વિલક્ષણ કહ્યા છે.
બીજાથી પાંચમા પ્રકાશમાં ભગવાનના ૩૪ અતિશયોનું વર્ણન છે. અતિશય એટલે મહિમાવિશેષ અથવા ગુણપ્રભાવ કે જે ગુણો કોઈનામાં પણ ન હોય. દા.ત. તેમના શરીરમાં સફેદ રુધિર, પરસેવા વગરનું શરીર, સર્વાભિમુખ, જ્યાં વિચરે ત્યાં રોગ, દુષ્કાળ કે ઉપદ્રવ ન થાય, કેશ-રોમ-નખ અને દાઢી-મૂછ દીક્ષાગ્રહણ અવસરે જેવાં હોય તેવા જ રહે વગેરે. જેમણે વિસ્તારથી જાણવું હોય તેમણે શાસ્ત્રોમાંથી જોઈ લેવું. આ અતિશયો એવા રોમાંચક હોય છે કે વાંચનાર કે સાંભળનાર દિંગ થઈ જાય.
પ્રકાશ-૧૦ માં કહે છે,
હે નાથ ! આપના શરીરની શોભા જાણવા ઈન્દ્ર પણ સમર્થ નથી. આપના ગુણોને ગાવાને હજાર જીભવાળો પણ સમર્થ નથી. આપ અનુત્તર વિમાનવાસી દેવોના
સંશય હરો છો. આપના પંચકલ્યાણકોના સમયે નિત્ય દુઃખી એવા નારકી જીવો પણ મુહૂર્ત માત્ર શાતા અનુભવે છે. આપ આશ્ચર્યકારી એવી સમતાના ધારક છો.
વિરુદ્ધ સ્વભાવી એવા નિગ્રંથતા અને ધર્મ ચક્રવર્તીપણું આપનામાં છે, જે અન્ય હરિહરાદિકમાં જણાતાં નથી.
૧૧ મા પ્રકાશમાં ભગવાનના અચિંત્ય મહિમાનું વર્ણન છે.
આમ, સર્વદૂષણરહિત, કર્મમલહીન, મુક્ત, નીરાગી, સકળ ભયરહિત, સર્વજ્ઞ, સર્વદર્શી જિનેશ્વર વીતરાગ ભગવાનની સ્તુતિ-ભક્તિ કરતાં અંતરમાં આશ્ચર્યયુક્ત હર્ષોલ્લાસ ઉત્પન્ન થાય છે, જેનાથી આપણી સતુદેવ પ્રત્યેની શ્રદ્ધા મજબૂત થાય છે અને આત્મશક્તિનો પ્રકાશ થાય છે. જેમ હાથમાં તલવાર લેવાથી શૌર્ય તેમજ ભાંગથી નશો ઉત્પન્ન થાય છે તેમ આવા ભગવાનના ગુણચિંતનથી પોતાનામાં પણ તે ગુણોનો અંશ પ્રગટે છે, જે સમ્યગુદર્શનની પ્રાપ્તિનું અનન્ય કારણ બને છે.
સત્વદેવમાં સદ્ગુરુ તેમજ સધર્મ સમાઈ જાય છે. નવ તત્ત્વની શ્રદ્ધા :- પ્રકાશ-૧૯ ના શ્લોક - ૫, ૬, ૭ માં આસવ, સંવર તથા મોક્ષ વિષે કહ્યું છે કે,
હે પ્રભુ ! હૈય-ઉપાદેય વિષયક આપની આજ્ઞા સદાકાળ એવી છે કે કષાય - વિષય - પ્રમાદાદિ આસવ સર્વથા હેય અને સત્ય - શૌચ - ક્ષમા - માર્દવાદિ સંવર સર્વથા ઉપાદેય છે. આસવ ભવભ્રમણનું કારણ છે તથા સંવર મોક્ષનું કારણ છે. ભગવાનની આજ્ઞામાં તત્પર એવા કેટલાંયે જીવો પૂર્વે નિવણને પામ્યા છે. વર્તમાને પામે છે અને ભવિષ્યમાં પણ પામશે.”
આમ, એક તત્ત્વમાં શ્રદ્ધા થતાં બાકીના તત્ત્વોની પણ શ્રદ્ધા થાય છે. મોક્ષનું વિરોધી બંધ તત્ત્વ છે. નિર્જરા એટલે આંશિક મોક્ષ. મોક્ષ જીવનો થાય છે અને તે અજીવ એવા પુદ્ગલ કર્મથી છૂટવાથી થાય છે. આમ, ઉપરોક્ત શ્લોકમાં નવ તત્ત્વની શ્રદ્ધા સમાવિષ્ટ થાય છે. જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
વિત્ર
જ્ઞાનધારા - ૨૦
