Jain Mantra Stotra Ane Yantra

Author(s): Gunant Barvalia
Publisher: Arham Spiritual Centre

Page 96

૧૯
વીતરાગસ્તોત્ર અને સમ્યગુદર્શન
- રીના શાહ વીતરાગસ્તોત્રનો પરિચય ભાષા : સંસ્કૃત પ્રકાશ : ૨૦ શ્લોક : ૧૮૭, અનુષુપ છંદ વિશેષતા : કુમારપાળ રાજા માટે રચવામાં આવ્યું હતું. તેઓ આ સ્તોત્રનો દરરોજ પાઠ કરતા હતા. ટીકાદિ : (૧) રાજા કુમારપાળ પછી ગાદીએ બેઠેલા રાજા અજયપાળના મંત્રી યશપાલ રચિત સંસ્કૃત નાટક - ‘મોહરાજપરાજય'. યશપાલજીએ આ સ્તોત્રના ૨૦ પ્રકાશને ૨૦ દિવ્ય ગુલિકા સાથે સરખાવ્યા છે.
(૨) મુ. પ્રભાનંદસૂરિજીની ટીકા - ‘દુર્ગપદપ્રકાશ”. (૩) વિશાલરાજસૂરિ શિષ્ય સામોદયગણિત અવચૂર્ણિ. (૪) મુ. વિજયશીલચંદ્રસૂરિ કૃત હિન્દી પદ્યાનુવાદ. (૫) ગુજરાતી પદ્યાનુવાદ:- (૧) મુ.શ્રી ચંદ્રપ્રભસાગર, (૨) મુ.શ્રી
કલ્પયશવિજયજી, (૩) મુ. શ્રી કપૂરવિજયજી, (૪) ડૉ. ભગવાનદાસ
મનસુખભાઈ મહેતા -“કિરત ભક્તરસ ચંદ્રિકા’ (૬) મુ. માણિજ્યગણિ, મુ. મેઘરાજ, મુ. નંદીસાગર ગણિકૃત ટીકાઓ
રચયિતા : કલિકાલસર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય
જન્મ : વિ.સં. ૧૧૪૫ સ્વર્ગગમન : વિ.સં. ૧૨૨૯ સ્થળ : ધંધુકા
જ્ઞાતિઃ મોઢ વણિક માતા-પિતા: પાહિણી - ચાચિંગ જન્મનું નામ: ચાંગદેવ દીક્ષા : વિ.સં. ૧૧૫૪, મુનિ સોમચંદ્ર
આચાર્યપદ : વિ.સં.૧૧૬૬, આ. હેમચંદ્ર સાહિત્ય - ગ્રંથ - સિદ્ધહેમવ્યાકરણ, ત્રિષષ્ટિશલાકાપુરુષ, અભિધાન ચિંતામણિ, પ્રમાણમીમાંસા, યોગશાસ્ત્ર, હેમ અનેકાર્થ સંગ્રહ, દેશી નામમાલા, નિઘંટુ કોષ.
સ્તોત્ર- મહાદેવ સ્તોત્ર, અન્યયોગવ્યવચ્છેદ કાત્રિશિકા, અયોગવ્યવચ્છેદ દ્વત્રિશિકા, સકલાર્વત સ્તોત્ર વિશેષતા :
(૧) સાડા ત્રણ કરોડ શ્લોક પ્રમાણ સાહિત્યની રચના. (૨) સરસ્વતી - ધર્મ - રાજનીતિનો સુભગ સમન્વય (૩) સિદ્ધરાજ જયસિંહ તથા કુમારપાળ જેવા રાજર્ષિના પ્રતિબોધક (૪) બહુવિધ વ્યક્તિત્વ - મહાકવિ, ભક્ત, જ્ઞાની, યુગપ્રધાન, તાર્કિક, વાદી, રિદ્ધિ-સિદ્ધિના ધારક, સિદ્ધાંતજ્ઞ, ન્યાય - ભાષા - અલંકાર - છંદ - શાસ્ત્રાદિ વિદ્યાઓના પારગામી
સૂયતે સનેન તિ સ્તોત્રમ્ - જેનાથી સ્તુતિ કરાય તે સ્તોત્ર. વીતરાગ એટલે જેના રાગ - દ્વેષ સંપૂર્ણ નષ્ટ થયા છે તે. આમ, આ સ્તોત્રમાં અઢાર દૂષણથી રહિત, રાગ-દ્વેષ રહિત વીતરાગ સર્વજ્ઞ પરમાત્માની સ્તુતિ હોવાથી તેનું નામ વીતરાગ સ્તોત્ર છે. જેનું સમગ્ર ભારતીય સંસ્કૃત સ્તોત્ર સાહિત્યમાં અદ્વિતીય સ્થાન છે. જૈનદર્શનનું કાવ્યસ્વરૂપ એટલે વીતરાગ સ્તોત્ર. જેમાં ઉત્કૃષ્ટ ભક્તિ, વીતરાગનું સ્વરૂપ, જ્ઞાન, વૈરાગ્ય, અન્યમત નિરાકરણ, યોગ, આત્મગહ વગેરેનો સમુચિત યોગ કરવામાં આવ્યો છે. વળી, તેમાં આચાર્યશ્રીનો વ્યાપક દૃષ્ટિકોણ પણ દેખાઈ આવે છે. જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને ચંદ્ર
૧૮૮ |
જ્ઞાનધારા - ૨૦