________________
એની ઘણી વિધિઓ પણ ગુપ્ત રાખવામાં આવે છે. ગુરુકૃપાએ એ જ મંત્રસિદ્ધિ માટે અમોઘ શક્તિ છે. મંત્રસિદ્ધિમાં આમ્નાય, વિધિની પરંપરા અને વિશ્વાસબાહુલ્ય અથવા શ્રદ્ધા એ બે મહાન સહકારી કારણો છે.
જૈન કથાગ્રંથમાં બે માનદેવસૂરિનો ઉલ્લેખ જોવા મળે છે. પ્રથમ માનદેવસૂરિ ‘લઘુશાન્તિ’ ના કર્તા તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. બીજા માનદેવસૂરિ આચાર્ય સમુદ્રસૂરિના શિષ્ય અને હરિભદ્રસૂરિના ૧૪૪૪ ગ્રંથના રચયિતા હરિભદ્રસૂરિ નહીં પણ બીજા હરિભદ્રસૂરિ જેમનું બીજું નામ હરીલસૂરી કે હરીગુપ્તસૂરી પણ હતું. તેઓ હરિભદ્રસૂરિના ગુણનિધાન મિત્ર હતા. ઈ.સ. પ૨૬ માં બીજા માનદેવસૂરિને સૂરિપદે સ્થાપ્યા હતા. તેમને તેમના ગુરુ તરફથી ચંદ્રકુળનો અને હરિભદ્રસૂરિ તરફથી વિદ્યાકુળનો એમ બે વાચનાસિદ્ધ સૂરિમંત્ર મળ્યા હતા. એવી કથા છે કે કાળક્રમે દારુણ દુષ્કાળ આદિના કારણે તેઓ બંને સૂરિમંત્ર વિસરી ગયા. તેમણે ગિરનાર તીર્થમાં અંબિકાદેવીને પ્રસન્ન કરી સીમંધર સ્વામી પાસેથી પુનઃ સૂરિમંત્ર પ્રાપ્ત કર્યો, જે અંબિકા મંત્ર તરીકે પ્રસિદ્ધ પામ્યો. (આધાર - બૃહદ્ગચ્છની સૂરીવિદ્યા પાઠની ૧૨ ગાથાની પ્રશસ્તિ પુષ્યિકા)
શ્વેતાંબર જૈન મૂર્તિપૂજક તપાગચ્છમાં કેટલીક પરંપરાઓમાં ૧000વર્ષથી શ્રી બપ્પભદ્રિસૂરિની આમ્નાય પ્રમાણે સૂરિમંત્રની આરાધના આચાર્યો કરે છે. ગચ્છની ભિન્નતાને કારણે સૂરિમંત્રમાં થોડોક પાઠભેદ હોય છે. સૂરિમંત્ર સંસ્કૃતમાં છે છતાં એમાં પ્રાકૃત આદિ ભાષાના કેટલાક શબ્દો પણ છે.
બારમું અંગદૃષ્ટિવાદ પૂર્વ કે જેમાં ૧૪પૂર્વ હતા. એ પૂર્વમાં પ્રાણની સાધના, બીજમંત્રોની સાધના અને સૂરિમંત્ર અંગે માર્ગદર્શન હતું. એ બધું લુપ્ત થઈ ગયું છે. પરિણામે હાલમાં પ્રાપ્ત આગમગ્રંથોમાં સૂરિમંત્રની સાધના અંગેનો ઉલ્લેખ જોવા મળતો નથી.
૨૫૦૦ વર્ષથી ભગવાન મહાવીરની પરંપરા અખંડિત રૂપે ચાલી રહી છે. એના મૂળમાં આચાર્યના શીરે બહુ મોટી જવાબદારી હોય છે. તીર્થોની, જ્ઞાનભંડારોની
સકળ સંઘની રક્ષા થતી રહે, વૃદ્ધિ થતી રહે અને જૈન પરંપરા નિર્વિઘ્ન ચાલતી રહે એ માટે આચાર્યએ મંત્રોના અવલંબન લેવા પડતા હોય છે. આચાર્ય શાંતિમંત્ર, પુષ્ટિમંત્ર, વશીકરણ મંત્ર આદિ મંત્રોના જાણકાર હોય છે. આ મંત્રોનો ઉપયોગ આચાર્ય સ્વહિતના માટે ક્યારેય કરતા નથી. સંઘની રક્ષા, સુખાકારી અને સમૃદ્ધિ માટે જ આચાર્ય ગુરુ પરંપરાથી પ્રાપ્ત થયેલા મંત્રોનો ઉપયોગ કરે છે. આ મંત્રોના ઉપયોગની પાછળ આચાર્યનો આશય શુભ હોય છે. કોઈને પણ હાનિ થાય એવા મંત્રોનો ઉપયોગ આચાર્ય કરતા નથી.
શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક પરંપરામાં જ્યારે આચાર્યપદ અપાય છે ત્યારે નવા આચાર્યને એમના ગુરુ સૂરિમંત્રનો પટ આપે છે. સૂરિમંત્રના પટમાં પાંચ પ્રસ્થાન હોય છે. પાંચ પ્રસ્થાનને પાંચ પીઠ પણ હોય છે.
આચાર્યએ દરરોજ ઉપરોક્ત પાંચ પ્રસ્થાનની (પીઠની) ગુરુપરંપરા અનુસાર વાસક્ષેપ દ્વારા પૂજા અને મંત્રો દ્વારા આરાધના કરવાની હોય છે. જૈન પરંપરામાં ભલે ૨૪ તીર્થકરો થયા છે પણ અત્યારે ચોવીસમાં તીર્થકર ભગવાન મહાવીરનું શાસન પ્રવર્તે છે. હાલની જૈન પરંપરા ભગવાન મહાવીરને આભારી છે અને જૈન સાધુની પરંપરાનું મૂળ પ્રથમ ગણધર ગૌતમસ્વામી છે. માટે પહેલું પ્રસ્થાન કે પહેલી પીઠ ભગવાન મહાવીર અને એમના શિષ્ય પ્રથમ ગણધર ગૌતમ સ્વામીની છે. દેવતત્ત્વ (ભગવાન મહાવીર) અને ગુરુતત્ત્વ (ગૌતમસ્વામી) દ્વારા દૈવી તત્ત્વો સાથે અનુસંધાન સાધવા માટે વાસક્ષેપ દ્વારા પૂજા અને મંત્ર દ્વારા ભગવાન મહાવીર અને ગૌતમ સ્વામીની આરાધના આચાર્યએ કરવાની હોય છે.
બીજું પ્રસ્થાન કે બીજી પીઠ સરસ્વતી માતાની છે. સરસ્વતી માતાની વાસક્ષેપ દ્વારા પૂજા અને મંત્ર દ્વારા આરાધના કરવાથી આચાર્યની સ્મરણશક્તિ, વકતૃત્વશક્તિ, નિરીક્ષણશક્તિ અને પરીક્ષણશક્તિ વિકસે છે. આચાર્ય સ્વપર-દર્શનના જ્ઞાતા હોવા જરૂરી છે. આચાર્યએ અન્ય ધર્મોના આચાર્યોને પણ મળવું પડતું હોય છે. અન્ય ધર્મોના આચાર્યોને મળતી વખતે એ ધર્મોના દર્શનશાસ્ત્રનું જ્ઞાન આચાર્યને હોવું જરૂરી જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને ચંદ્ર
૧૧૯
૮ |
જ્ઞાનધારા - ૨૦
