________________
સાથે વિવાદ કરવાનો તેઓએ નિર્ણય લીધો અને ભરૂચ આવવા માટે તેઓ નીકળી પડ્યા. ભરૂચ પહોંચતા પહેલા રસ્તામાં આચાર્ય વૃદ્ધવાદિસૂરિ સાથે તેઓને મળવાનું થયું. વિચારવિમર્શ થયા. મુકુંદ બ્રાહ્મણે આચાર્યશ્રીને વિવાદ કરવાની વિનંતી કરી અને પોતાની પ્રતિજ્ઞા વિશે પણ જણાવતાં કહ્યું કે જો હું પરાજય પામીશ તો તમારો શિષ્ય બની જઈશ.
આચાર્યશ્રીએ જણાવ્યું કે આ વનપ્રદેશમાં વિવાદ કોણ સાંભળશે અને નિર્ણાયક પરીક્ષક કોણ બનશે ? ભરૂચ શહેરમાં પહોંચીને વિવાદ કરીએ. પરંતુ મુકુંદ પંડિત સંમત થયા નહિ અને વનપ્રદેશમાં ઘુમતા ગોપાલકને ન્યાયાધીશ બનાવ્યો. વિવાદ શરૂ થયો.
આચાર્યશ્રી ગોપાલક સમજી શકે તેવી સરળ, રાગયુક્ત મધુર વાણીમાં દોહા અને ગીતોની સહાયથી જૈનધર્મનું મર્મ પ્રગટ કર્યું. પંડિત મુકુંદે સંસ્કૃતમાં સમજવામાં મુશ્કેલ, સમાસસંકુલ શૈલીમાં પોતાનો દાર્શનિક મંતવ્ય પ્રગટ કર્યો. ગોપાલકે આચાર્યશ્રીને વિજયી ઘોષિત કર્યા.
આચાર્યશ્રીએ પંડિતજીને કહ્યું, “અહીં વિજય કે પરાજય કહેવો ઉચિત નથી. હવે આપણે બંને ભરૂચની વિદ્વાનોની સભામાં વિવાદ કરીશું અને ત્યાં જે નિર્ણય લેવાશે તેનો આપણે સ્વીકાર કરીશું.” વિજય પ્રાપ્ત કરવાનો એક મોકો મળશે એમ વિચારીને પંડિતજીએ આ વાતનો સ્વીકાર કર્યો અને તેઓ બંને ભરૂચ પહોંચ્યા.
ભરૂચની સભામાં પંડિત મુકુંદ ગીત, રાસ, દોહા અને કવિતામાં પોતાનું મંતવ્ય વ્યક્ત કર્યું, પરંતુ આચાર્યશ્રીએ વિદ્વત્તાપૂર્ણ, સમાસસંકુલ, અલંકારયુક્ત, વિવિધ અર્થચ્છાયા યુક્ત વાણીમાં પોતાનું મંતવ્ય પ્રગટ કર્યું. વિદ્વાનોની સભામાં આચાર્યશ્રીનો વિજય થયો. પંડિત મુકુંદે આ નિર્ણયનો સહર્ષ સ્વીકાર કર્યો અને આચાર્યશ્રીના શિષ્ય બની ગયા. શ્રી ગુરુભગવંત પ્રત્યે નમ્રતા વ્યક્ત કરતાં જૈનદર્શનના વિશેષ રહસ્યો, નય તથા નિક્ષેપની દૃષ્ટિએ સમજવા લાગ્યા. તેઓ સ્વાધ્યાયમાં લીન રહેવા લાગ્યા. ગુરુજીએ તેઓનું નામ કુમુદચંદ્ર રાખ્યું.
કુમુદચંદ્રને બુલંદ અવાજ અને મોટા અવાજે સ્વાધ્યાય કરવાની આદત હતી. મોટા અવાજથી પરેશાન એક યુવાસાથી મહાત્માએ કહ્યું, “મહારાજ, આપ વૃદ્ધ થઈ ગયા છો. વધારે પઠન કરવાથી હવે શો લાભ થશે ? શું તમે સ્તંભ કે દંડ પર ફૂલ ઉગાડી શકો છો?”
ગુરુબંધુની આ વાત સાંભળીને કુમુદચંદ્રને ચોટ લાગી અને તેઓ સરસ્વતીની ઉપાસના કરવા લાગ્યા. મા સરસ્વતીની સાધના કરતાં કરતાં એકવીસમા દિવસે મા સરસ્વતી પ્રસન્ન થયા, કૃપા કરીને સ્તંભ પર ફૂલ ઉગાડ્યું. આચાર્યશ્રી - ગુરુજીએ આ જોયું તો તેઓ પણ પ્રસન્ન થયા અને તેઓને આચાર્યપદ પ્રદાન કર્યું. હવે કુમુદચંદ્રનું નામ આચાર્ય સિદ્ધસેન દિવાકર રાખવામાં આવ્યું.
એક બીજો પ્રસંગ બહુ પ્રસિદ્ધ છે. પૂ. કુમુદચંદ્ર એકવાર ચિત્રકૂટ તરફ વિહારયાત્રા કરી રહ્યા હતા. રસ્તામાં તેઓએ એક વિલક્ષણ સ્તંભને જોયો. આ સ્તંભનો સ્પર્શ કર્યો અને ઔષધિઓનો સ્તંભ પર પ્રયોગ કર્યો. ઔષધિ લગાડતાં જ સ્તંભમાં છિદ્ર પડ્યું. છિદ્રમાં જોતાં જ ઘણી હસ્તપ્રતો દેખાઈ. પોથી બહાર કાઢી અને એક પાનું વાંચતાં ‘સુવર્ણસિદ્ધિપ્રયોગ’ અને ‘સરસ્વતી મંત્ર' પ્રાપ્ત થયા. દેવપાલકર રાજાએ સૂરિજીની વિશેષ શક્તિઓ વિશે સાંભળીને તેઓના ચરણનું શરણ સ્વીકાર્યું. વિજયવમાં રાજાએ દેવપાલના રાજ્ય પર આક્રમણ કર્યું હતું. આ આક્રમણથી બચવા માટે તેણે ગુરુજીની સહાય માગી. ગુરુજીએ સરસ્વતી મંત્ર દ્વારા મોટી સેના અને સુવર્ણસિદ્ધિ દ્વારા ઘણું દ્રવ્ય પ્રાપ્ત કરીને રાજાની સહાયતા કરી. દેવપાલ વિજયી થયો. ઘોર અંધકારમાં દિવાકર - સૂર્ય સમાન પ્રકાશિત થવાના કારણે તેઓ આચાર્ય સિદ્ધસેન દિવાકર તરીકે ઓળખાવા લાગ્યા અને તે નામથી આજે પણ પ્રસિદ્ધ છે, આદરણીય છે, વંદનીય છે.
પૂ. સિદ્ધસેન દિવાકરજી સંસ્કૃત ભાષાના મહાન વિદ્વાન હતા. ‘નમો ક્ષત' (પરમેષ્ઠી નમસ્કાર) “નમો સિદ્ધાર્થોપાધ્યાર સર્વ સાદુગ:' પ્રાકૃત - અર્ધમાગધી ભાષામાંથી સંસ્કૃતમાં રચના કરી, એટલું જ નહીં તેઓએ બધા આગમજૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
૧૬૩
જ્ઞાનધારા - ૨૦
