________________
કવિરાજ આત્મભક્તિમાં આગળ વધી રહ્યા છે, તેમની આત્મશક્તિનો ખજાનો ખૂલી રહ્યો છે. તેઓ પોતાના ભાવો વિવિધ રૂપે પ્રગટ કરે છે. તેઓ સ્વયં પોતાના આત્મદેવને જ સંબોધન કરીને કહે છે કે હે શુદ્ધ આત્મદેવ ! અખંડ જ્ઞાનપ્રગટ થયા પછી આપનું જ્ઞાનાત્મક મુખ કે ઉપદેશાત્મક મુખ અલૌકિક અને અદ્ભુત ભાસે છે. ત્રણે લોકના કોઈપણ પદાર્થો તેની તુલના કરી શકે તેમ નથી. ચંદ્રની સૌમ્યતા કે નિર્મળતા કદાચ જગપ્રસિદ્ધ હોય, પરંતુ તારા મુખની સામે તેનું રૂપ પણ ફીક્કું લાગે છે. આ લોકમાં અંધકારનો નાશ કરનાર દીપક હોય, ચંદ્ર હોય તે સહસ્ત્રરશ્મિ સૂર્ય હોય, પરંતુ તેનો પ્રકાશ સીમિત કે મર્યાદિત છે. તેમાં અનેક દોષો છે. તારા જ્ઞાનરૂપ પ્રકાશની બરોબરી કરી શકે તેમ નથી.
આત્માના અનંત ગુણોમાંથી એક જ્ઞાનગુણની વિશિષ્ટતાની અનુભૂતિથી જ તેઓ જાણે સંતોષની અનુભૂતિ કરી રહ્યા છે. તેમના ભાવો સ્થિર બની ગયા છે. હવે તે સ્થિર ભાવો ચંચળ થતા નથી. જેમ ગાય ખીલે બંધાય જાય પછી તે જ્યાં - ત્યાં રખડતી નથી, તેમ પરમાત્મ સ્વરૂપ શુદ્ધ આત્મતત્ત્વની અનુભૂતિ રૂપ ખીલે બંધાયા પછી સાધકના ઉપયોગ કે યોગ ક્યાંય ભટકતા નથી. તેને તે જ સર્વસ્વ લાગે છે. તેથી તેઓ અવ્યય, અર્ચિત્ય,વિભુ, પ્રભુ, બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ, બુદ્ધ જેવા અનેક ભાવવાહી શબ્દોથી શુદ્ધ તત્ત્વને નવાજે છે અને વારંવાર તેને નમસ્કાર કરે છે.
ચૈતન્ય શક્તિ જ્યારે શુદ્ધ ચેતનામાં જ પરિણત થાય, ત્યારે આત્માની અનંત શક્તિના પ્રભાવે તેમની આસપાસના પુદ્ગલો પણ શ્રેષ્ઠ પરિણામ પામી જીવના શુભ યોગો સાથે શુક્લ પર્યાયને ધારણ કરીને ચોતરફ ગોઠવાઈ જાય છે. તેથી તીર્થંકરોની આસપાસ અષ્ટ પ્રાતિહાર્યનું નિર્માણ સહજ રીતે થાય છે. જીવ જો પૌદ્ગલિક સુખની ઇચ્છા કરે તો પુદ્ગલો કનિષ્ટ પરિણામી બને છે, પરંતુ સંપૂર્ણપણે ઇચ્છારહિત થઈને પરમ જ્ઞાનાત્મક પરિણતિ પામે, તો ભૌતિક જગત પણ ઉચ્ચકોટિની ચરમ અવસ્થાને ભજે છે.
૫૪
જ્ઞાનધારા - ૨૦
જીવની શુદ્ધ પરિણતિ સ્વયં શોકરહિત અર્થાત્ અશોક છે. તે જીવને સદાય શીતળતા બક્ષે છે. જ્ઞાનસ્વરૂપ શુદ્ધાત્મા ક્ષાયિક ભાવના અખંડ આસન પર બિરાજમાન થાય છે. તેની આસપાસ શુભયોગ રૂપ ચામર વીંઝાઈ રહ્યા છે. મન-વચન-કાયાના ત્રણ છત્રો દ્રવ્ય અને ભાવથી અલંકૃત બની આત્માભિમુખ થઈને મંગળ ભાવો પ્રગટ કરે છે. તે ભાવો જાણે દુંદુભિનો નાદ બનીને જગજીવોને અંતર્મુખ બનવાની પ્રેરણા આપે છે. તેમની આસપાસ ક્ષમા, સંતોષ, બ્રહ્મચર્ય, પરમશાંતિ, પરમ સમાધિ જેવા પુષ્પોની વૃષ્ટિ થાય છે. તે શુદ્ધ ભાવોનું નિર્મળ આભાવલય અખંડ આત્મતત્ત્વનો બોધ આપે છે. તેની અંતરસૃષ્ટિમાંથી દિવ્યધ્વનિ ઝંકૃત થાય છે. આવા અષ્ટ પ્રાતિહાર્ય યુક્ત આત્મપ્રભુના જ્ઞાન-દર્શન રૂપ બે ચરણનું ધ્યાન કરનાર સાધક વિભાવ રૂપ કીચડથી ઉપર ઉઠી જાય છે. તેના શુદ્ધ ચૈતન્ય સરોવરમાં અનંત સુખ અને અનંત સમાધિરૂપ કમળ ખીલી ઉઠે છે. આ પ્રકારની ઘટના અન્યત્ર પ્રાપ્ત થતી નથી. જેમ સૂર્યની પ્રભા જેવી પ્રભા અન્યત્ર દૃષ્ટિગોચર થતી નથી.
શુદ્ધભાવે થયેલી નિષ્કામ ભક્તિ દ્વારા શક્તિને પામેલા આત્મરાજ હવે સંપૂર્ણપણે નિર્ભય બની જાય છે. અનાદિકાળથી સત્તાધીશ બનેલા અહંકાર, ક્રોધ, લોભ વગેરે વિભાવ રૂપ શત્રુ તેને ભયભીત કરી શકતા નથી. સ્તુતિકારે આઠ પ્રકારના ભયનું કથન કર્યું છે, જેનાથી સંસારી જીવો ભયભીત છે. યથા - અહંકાર રૂપમદોન્મત્ત ગજરાજ, હિંસાથી રક્તરંજિત વનરાજ સિંહ, ક્રોધ રૂપ ભયંકર દાવાનળ, લોભ રૂપ મણિધર સર્પ, ક્લેશ કંકાસ રૂપ વિભાવોનું ઘમસાણ યુદ્ધ, ભીષણ ભવરોગ, માયાવી અફાટ સંસારસાગર, પરિગ્રહ રૂપ અભેદ્ય કારાગૃહ - આ આઠે પ્રકારના ભય હકીકતમાં જીવની વૈભાવિક પરિણતિ છે. વૈભાવિક પરિણતિ તો ભયનું કારણ જ છે, પરંતુ વૈભાવિક પરિણતિ પ્રતિ અંધવિશ્વાસ તે મહાભયનું નિમિત્ત છે. વિભાવનો વિશ્વાસ તે મિથ્યાત્વ છે અને સ્વભાવનો વિશ્વાસ તે જ સમ્યગ્દર્શન છે. જીવ જ્યારે વિભાવને છોડીને સ્વભાવનું શરણ સ્વીકારી સ્વભાવમાં સ્થિર થઈ જાય, ત્યારે તેના સર્વ ભય સ્વયં ભયભીત બનીને ગાયબ થઈ જાય છે. આ છે ચૈતન્યશક્તિનો ચમત્કાર. જૈન મંત્ર, સ્તોત્ર અને યંત્ર
૫૫
