________________
બારડોલી સત્યાગ્રહનો ઇતિહાસ
પ્રકરણ
"
નહિ ત્યાં સુધી કશી હાકલ કરવાને તૈયાર નહોતા. પહેલાં લડી અતાવે। પછી સહાનુભૂતિની આશા રાખે। ' એ જ સૂત્ર તેએ જ્યાંત્યાં સંભળાવતા હતા. હવે સહાનુભૂતિને તેમનાથી પણ ઠેલી શકાય એમ નહોતું. તાલુકાની ત્રણ દિશામાં ગાયકવાડી સરહદ લાગી રહેલી છે, એ વસ્તુ યાદ રાખવાનું પ્રથમ પ્રકરણમાં જ મેં વાચકનું ધ્યાન ખેંચ્યું હતું. ખારડેાલી · આસપાસના બધા ગાયકવાડી તાલુકાઓએ ઠરાવ કર્યાં સરકાર ખારડાલીમાં જપ્તી કરે તેમાં વે કરી, ગાડાં ભાડે આપી, અથવા બીજી કાઈ પણ રીતે મદદ ન કરવી; તથા ખાતેદારાની જમીન ખાલસા કરી વેચે તે તે કાઈ એ લેવી નહિ અથવા ખેડવી નહિ. આમ આપે!આપ ગુજરાતનું સંગઠન થતું જતું હતું. રેલ વખતે સગઠન ક ંઈ નહાતું? એ જ સંગઠન ક્ષણવારમાં આ બીજી ટૅલ સામે ઊભું થયું. પણ ગુજરાતબહારથી પણ સહાનુભૂતિ આવવા લાગી. પૂનામાં બારડોલી માટે જ ખાસ સભા કરવામાં આવી હતી, અને સત્યાગ્રહીઓને સફળત ઈચ્છવામાં આવી હતી. મુંબઈમાં હજી સભા થઈ નહેાતી. પણ મુંબઈથી તેા નાણાં આવવા લાગ્યાં. ભાઈ મણિલાલ કાઠારી મારફતે ૧,૦૦૦ રૂપિયા આવી ગયા હતા.
પણ આ ઉપરાંત અણધારી દિશામાંથી પણ સહાનુભૂતિ મળી રહી હતી. મુંબઈનું પ્રેસિડસી ઍસોસિયેશન પણ એસી નહાતું રહ્યું. એ તે વિનીત પક્ષનું મડળ રહ્યું, એ સત્યાગ્રહીએથી દોઢ ગાઉ દૂર ભાગનારા, એમનું પશુ બારડેાલીએ ધ્યાન ખેચ્યું. એ મંડળે ખાસ બેઠકમાં ઠરાવ કર્યોઃ
"6
- મુંબઈ સરકાર ખારડાલી, શાષી, અલીબાગ વગેરે તાલુકાઓમાં સરકારી હુકમેા દ્વારા મહેસૂલ વધારવાની નીતિ આદરી રહી છે તેને માટે આ મંડળની કાર્યવાહક સમિતિ સખત નાપસંદગી ખતાવે છે, અને જણાવે છે કે જમીનમહેસૂલકમિટીએ ભલામણ કર્યા મુજબ આ બાબતમાં આખરી અવાજ તા ધારાસભાના હોવા જોઈએ; એટલે આ સભા આગ્રહ કરે છે કે મુંબઈ ઇલાકામાં લૅંડ રેવન્યુ કોડના સુધારા કરી મહેસૂલના આખા પ્રશ્ન ધારાસભાની હકૂમતમાં ન મુકાય ત્યાં સુધી મહેસૂલ વધારવાનું બંધ કરવું.” એ તેા ‘ રાજમાન્ય' મંડળ રહ્યું એટલે એમાં ખારડેાલીના ‘ સત્યાગ્રહી ’એનું નામ શી રીતે આવે? પણ સત્યાગ્રહીઓને
૮૪
