________________
આરડોલી સત્યાગ્રહનો ઇતિહાસ
એટલી જ વાત ખસ હતી. તેમની પાસે શેહેરાની જેમ કીમતી હારામાં પૈસા ખર્ચવાના નહાતા, તેએ તે ભર વરસાદમાં કાદવકીચડ ખૂંદીને, નદીએ ઊતરીને, પોતાના કાંતેલા સૂતરના હારે। લઈ ને આવ્યાં હતાં. હા, આજે જેમ તેમને આનંદની ધડી હતી, પેાતાના વહાલા નેતાએ આવ્યાની વધામણી હતી, તેમ તેમને એક રમણીય મૂંઝવણ પણ હતી. પાટીદારની સ્ત્રીએ તે। સંતના દર્શને ખાલી હાથે જાય જ નહિ, એટલે ભેટા-લઈ ને આવી હતી. પહેલી ભેટ તે ગાંધીજીને ધરવાની હાય, પણ પછી પાસે ન હોય તે વલ્લભભાઈને શું ધરવું? જેની પાસે બે રૂપિયા હૈાય તે તે રૂપિયા રૂપિયા અને મૂર્તિએ આગળ મૂકીને સતેજ માનતાં, પણ એક હાય તેનું શું થાય? પાંચ હોય તે ત્રણ ગાંધીજી આગળ મૂકે, એ વલ્લભભાઈ આગળ મૂકે, એમાં પણ મૂંઝવણ તે હતી જ. જગતમાં એકથી બધું સધાય છે, એથી બગડે છે એમ કહેવત છે, પણ આ સત્યાગ્રહી પાટીદારણાને તો એક ભેટ હેાય તે મૂંઝવણુ મટતી હતી, એકી હાય તો મૂંઝવણ વધતી હતી. તેમની મૂંઝવણુ ભલે વધતી હાય કે ઘટતી હાય, તટસ્થ પ્રેક્ષકને એ ખતે સ્થિતિમાં ઊભરાતા પ્રેમનાં દર્શન થતાં હતાં. સત્યાગ્રહની લડતનાં કાવ્યેા અનાવનાર કવિએ તેા વિજયનાં ગીતે બનાવ્યાં હતાં, પણ આ પાટીદાર બહેના તે પેાતાનાં પુરાણાં ગીતે જ ગાતી હતી —‘ગાંધીજી સવરાજ લઈ વેલા આવોરે,’ ‘સાબરમતી આશ્રમ સેહામણું રે, એવાં એવાં ધ્રુવભાવનાં ગીતા જ તેમને માઢે ચડતાં હતાં. રાનીપરજ બહેનેાને રૂપિયા આપવાના હાય નહિ એટલે મેટી મૂંઝવણ પડતી નહોતી. પેાતે કાંતેલા સૂતરના હારા તેએ અને મૂર્તિ એને પહેરાવીને આનંદ માનતી હતી, અને રેંટિયા અને દારૂનિષેધનાં ગીત ગાતી હતી.
પીશે। મા, પીશેા મા, પીશે। મા, દારૂ પીશે। માં. અમે પીશું તેા ગાંધીરસ પીશું —દારૂ૦
અમે પીશું તે રામરસ પીશું —દારૂ॰
આ સાદી સીધી કડીએમાં તેમને નૈસર્ગિક કૅ પુરાઈને જે અસર થતી હતી તેના ભણકારા હજી કાનમાં વાગ્યા કરે છે, અને
૨૬૮
