________________
આરડેલી સત્યાગ્રહનો ઇતિહાસ - મને કહેલું કે અહીં જેમ વપરાયેલા પાટાનાં કપડાં ફેંકી દઈએ તેમ અમારે
સ્કેટલંડમાં ન ચાલે. ત્યાં તે અમે જોઈને ફરીથી પાછા વાપરીએ. ઇંગ્લંડને એ બધું પાલવે, તેના લોકે ઘર છોડીને બહાર નીકળી પડેલા, તેમાં વળી હિંદુસ્તાન જેવું ક્ષેત્ર લૂંટવા મળી ગયું. પણ આપણું ખરું પ્રમાણુ તો હિંદુસ્તાનના મોટા ભાગના લોકોને શું પહેરવાનું મળે છે, શું
ઓઢવાનું મળે છે તે પરથી ઠરાવાય. તેના પ્રમાણમાં આપણને કેટલી - જરૂર છે, એ વિચાર કરીને તમે તમારું ખર્ચ ચલાવે. તેમ નહિ કરીએ તો છેવટે હારી જવાય.
પ્રજાપ્રેમની પારાશીશી જેને ધીરજ અને શ્રદ્ધા હશે તે તો આ બધાં કાર્યો ચલાવ્યા જ કરશે. મારા જેવા મરણકાંઠે પહોંચ્યા છે તેમને વરસમાં સ્વરાજ જેવાની ઇચ્છા હોય તે ભલે ન ફળે, પણ તમે તે તમારી જિંદગીમાં જેવા ઇચ્છો " જ. તે પછી અંતરમાં ઊતરીને વિચારે કે જે સમુદાયને તમારે સુધારવા છે તેના પ્રત્યે તમને સાચો પ્રેમ, સાચી સહાનુભૂતિ છે કે નહિ? તેમાંના કેઈનું માથું દુખે તે આપણું માથું દુખવા જેટલું દર્દ થાય છે કે નહિ ? તેમનાં પાયખાનાં મેલાં હોય તો તે સાફ કરવાને આપણે તૈયાર છીએ કે નહિ ?
| સ્વરાજ લેવું સહેલું છે એ બધાં રચનાત્મક કાર્ય માટે આટલા સેવકે પૂરા નથી. આપણી એવી સ્થિતિ હોવી જોઈએ કે સરદારે કહ્યું કે ફલાણું કામ થાઓ કે થયું જ છે, વાસણ માંજવાનું કે પાયખાનાં સાફ કરવાનું કામ સોંપ્યું હોય કે મોટરમાં ભેંસવાનું કામ સોંપ્યું હોય તે સરખા પ્રેમથી, સરખી પ્રામાણિકતાથી થયું જ છે. એ લાયકાત જે આપણામાં હોય તે જેટલી સહેલાઈથી આ. - જમીન મહેસૂલની નાની લડતમાં જીત મેળવી તેટલી જ સહેલાઈથી સ્વરાજ મેળવીએ એ વિષે મારા મનમાં શંકા નથી.
એ જ સરદાર પાસે સ્વરાજ લેવડાવે બારડોલીની દશ હજાર માણસની સભા આગળ ગાંધીજીએ -કરેલું ભાષણ આખું જ અહીં આપવું યોગ્ય લાગે છે?
આજના કામનો આરંભ આપણે ઈશ્વરભજનથી કર્યો છે. આપણને ચેતવણી મળી ગઈ છે કે વિજયને ગર્વ કરવાનું ન હોય. પણ વિજયને - ગર્વ ન કરીએ એટલું બસ નથી. એટલું કહેવું કે બારડેલીનાં ભાઈબહેનોએ પિતાના પરાક્રમથી જ પ્રાપ્ત કર્યું તે પણ બસ નથી. વલ્લભભાઈ જેવા સરદારના અથાક પ્રયત્નથી જય મળ્યો એ સાચું પણ એટલું બસ નથી.
