________________
આડાલી સત્યાગ્રહનો ઇતિહાસ
પ્રકરણ
ગામે પહેાંચવાને આગ્રહ રાખતા. સરકારી ગુપ્તચર ખાતાને આશ્રય પમાડે એવી રીતે આ સ્વયંસેવકે સરકારના ડગલેડગલાની બાતમી મેળવતા, કલેક્ટર જેવા અમલદારની હિલચાલની તપાસ રાખતાં જરાય ડરતા નહિ, નાનામાં નાનું અને હલકામાં હલકું દેખાતું કામ કરવાના હુકમ ઉઠાવતાં તેમને નાનમ લાગતી નહેાતી. એક રાનીપરજ સ્વયંસેવકે તા આવી સેવા કરતાં છાવણીમાં જ મૃત્યુભેટ કીધી. સરદારના આ તત્રે સરકારના મેાટા મોટા પગારદારાથી ચાલતા `અમલદારના તંત્રને પાંગળું કરી મૂક્યું હતું.
અને સૈાની મેાખરે સરદાર ! આઠે પહેાર કાલે શું કરવું તેની ચિંતા કરતા, કાળામાં કાળાં વાદળ આવશે તેા તેને અમુક રીતે પહેાંચી વળશું એવા ઘાટ ઘડતા, પકડવાના હુકમ કાલે આવશે એમ માની આથી તેની તૈયારી રાખતે, હજાર હુકમ કાઢતા, અહીં આશ્વાસન દેતેા, પણે હસાવતા, અહીં ઠપકો આપતા, પણે અમલદારાને ઉઘાડા પાડતા, પેાતાના જ મનાઈહુકમને પરિણામે રાજ પાંચપાંચ સાતસાત ભાષણા કરવાની સજા સુખે ભાગવતે, હું નિર્ભીય તે। છું, છતાં અત્યારે કાંટાની પથારી ઉપર સૂતૅલે છું, કારણ તમે ભેાળા છે,' એમ કહી સ્થાનેસ્થાને સાતે ચેતવતા, સર્વવ્યાપી સરદાર સૌ કાઈનું આકર્ષણ કરે. તેમાં નવાઈ શી?
અને એ સાના કરતાં વધારે આશ્ચર્યજનક હતી ખારડોલીની અહેનાની જાગૃતિ. આ બહેનેાએ પ્રેક્ષકાનાં આટલાં ધાડાં કદી જોયાં “ નહાતાં. આ બહેને એ કદી સ્વપ્ને પણ એવા ખ્યાલ નહોતા રાખ્યા * તેમનાં પરાક્રમ જોવાને માટે આખા દેશ ખારડેાલીમાં ઊલટશે. પણ એથી સાવ અક્ષુબ્ધ, સાને નિર્મળ, સરળ ભાવે મળતી અને જવાબ આપતી, દિવસેદિવસે ચડતી જતી ત્રાસની ભરતીમાં ઉલ્લાસ માનતી, ધરમાં પેાતાના પુરુષોને હિંમત આપતી, આખા દિવસ ધરમાં પુરાઈ રહી ખાળબચ્ચાં અને ઢારની સંભાળ રાખી, રાત્રે સરદારની સભાઓમાં ઊભરાતી એ વીરાંગનાઓને જોઈ ને કાને આશ્ચય ન થાય ! અને એ અભણ બહેનેામાં તે વળી યિત્રીએ જાગી હતી. કબીરને નામે ચાલતા ભજનની એકાદ કડી લઈને
૧૫
