Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रबोधिनी टीका पद ३ सू. ३१ क्षेत्रतः भवनपत्यादि देवानामल्पबहुत्वम् २९३ पूर्वोक्तप्रतरद्वय संस्पर्शनात् तेषां प्रागुक्तेभ्योऽसंख्येयगुणत्वमव सेयम् । तेम्योऽपि 'तेलो संखेज्जगुणा' त्रैलोक्ये लोकत्रयवर्तिनो भवनपतयः संख्येयगुणा भवन्ति ऊर्ध्वलोके पञ्चेन्द्रियतिरथां भवनपतित्वेनोत्पित्सूनां तथा स्वस्थाने वैक्रिय समुद्घातेन, मारणान्तिक प्रथम समुद्घातेन वा तथाविधात्यधिक प्रयत्नविशेषेण समवहतानां लोकत्रयसंस्पर्शित्वात् संख्येयगुणत्वं तेषां भवति अन्यस्थानसमवहतेभ्यः स्वस्थानसमवहतानां संख्येयगुणत्वात् तेभ्योऽपि 'अहोलोयतिरियलोए असंखेज्जगुणा' अधोलोकतिर्यग्लोके - अधोलोकतिर्यग्लोकसंज्ञकप्रागुक्तप्रतरद्वयवर्तिनो भवनपतयः असंख्येयगुणा भवन्ति, तेषां तिर्यग्योनिकस्य स्वस्थानसमीपवर्तितया गमनागमनभावेन, स्वस्थानस्थित क्रोधादि समुद्घातप्राप्त्या च दोनों प्रतरों के समीपवर्ती क्रीडास्थान से उन दोनों प्रतरों का स्पर्श करते हैं । ये देव पूर्वोक्त देवों से असंख्यातगुणा हैं । इनकी अपेक्षा त्रिलोकवर्त्ती भवनपति संख्यातगुणा हैं। ऊर्ध्वलोक में पंचेन्द्रियतिर्यच जब भवनपति रूप से उत्पन्न होने वाला होता है, तथा स्वस्थान में वैक्रिय समुद्घात या मारणान्तिक प्रथम समुद्घात के द्वारा तथाविध अत्यधिक प्रयत्न विशेष से समुद्घात करते हैं, तब वे तीनों लोकों का स्पर्श करते हैं । वे संख्यातगुणा इस कारण हैं कि अन्य स्थान में समुद्घात करने वालों की अपेक्षा स्वस्थान में समुद्धात करने वाले संख्यातगुणा होते हैं । अधोलोक - तिर्यग्लोक में उनकी अपेक्षा भी असंख्यातगुणा हैं। तिर्यग्लोक उनके स्वस्थान से समीप होने से गमनागमन होने के कारण तथा स्वस्थान में स्थित रहते हुए भी क्रोधादि લેક અને તિગ્લાકના સ્પર્શ કરે છે. ઉલાકમાં ગમનાગમન કરવાથી પૂર્વોકત અન્ને પ્રતરા ના સમીપવતી ક્રીડાસ્થાનથી એ બન્ને પ્રતરાના સ્પ કરે છે. આ દેવ પૂર્વકત દેવાથી અસંખ્યાત ગણા છે. તેની અપેક્ષાથી તેના કરતાં ત્રિલેાકવતી ભવનપતી દેવ સખ્યાત ગણા છે. ઉલાકમાં પચે ન્દ્રિય તિય ́ચ જ્યારે ભવનપતિપણાથી ઉત્પન્ન થવાના થાય છે, તથા સ્વસ્થાનમાં ક્રિયસમુદ્દાત અથવા મારણાન્તિક પહેલા સમુદ્દાત દ્વારા તેવા પ્રકારના અત્યધિક પ્રયત્ન વિશેષ થી સમુદ્ઘાત કરે છે. ત્યારે તેઓ ત્રણેલાકના સ્પર્શી કરે છે. તેએ સંખ્યાતગણા એ કારણથી છે કે—ખીજા સ્થાનમાં સમુદ્ધાત કરવા વાળા કરતાં સ્વસ્થાનમાં સમુદ્દાત કરવા વાળા સખ્યાત ગણા હાય છે. તેના કરતાં પણ અધેલેાક અને તિય ગ્લાકમાં અસંખ્યાત ગણા છે. તિÀાક તેમના સ્વસ્થાનથી નજીક હાવાથી ગમનાગમન થઈ શકવાના કારણે તથા સ્વસ્થાનમાં સ્થિત રહીને પણ ક્રોધ વગેરે કષાય સમુદ્ધાતની
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર :૨
