Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३ सू.३२ क्षेत्रतः भवनपत्यादि देवानामल्पबहुत्वम् ३०७ त्तिर्यग्लोकक्षेत्रस्यासंख्येयगुणत्वात् तेभ्योऽपि तेलोक्के असंखिजगुणा' त्रैलोक्ये -लोकत्रनवर्तिन एकेन्द्रिय जीवाः असंख्येयगुणा भवन्ति, बहूनामेकेन्द्रियाणामूर्ध्वलोकादधोलोके, अधोलोकाच्चोयलोके समुत्पद्यमानत्वेन तेषाश्च मध्ये बहूनां मारणान्तिकसमुद्घातवशात्प्रसारितात्मप्रदेशानाम् लोकत्रयसंस्पर्शनात् तेषामसंख्येयगुणत्वं भवति, तेभ्योऽपि 'उडुलोए असंखिज्जगुणा' अर्वलोके वर्तमाना एकेन्द्रिया असंख्येयगुणा भवन्ति, एकेन्द्रियाणामुपपातक्षेत्रस्योर्ध्वलोके अत्यधिकत्वात्, तेभ्यश्च-'अहोलोए विसेसाहिया' अधोलोके वर्तमाना एकेन्द्रियाः विशे पाधिका भवन्ति, तेपामूर्ध्वलोकक्षेत्रादधोलोकक्षेत्रस्य विशेषाधिकत्वात् , ___ अथापर्याप्तकैकेन्द्रियाणामल्पबहुत्वं प्ररूपयति-'खेत्ताणुवाएणं' क्षेत्रानुपातेनक्षेत्रानुसारेण, 'सव्वत्थोवा एगिदिया जीवा अपज्जत्तगा उड्ढलोयतिरियलोए' ख्यातगुणा हैं, क्यों कि पूर्वोक्त दो प्रतरवर्ति क्षेत्र की अपेक्षा तिर्यकूलोक का क्षेत्र असंख्यातगुणा अधिक है । तिर्यक्लोक की अपेक्षा तीन लोकवर्ती एकेन्द्रिय जीव असंख्यातगुणा हैं, क्योंकि बहुत-से एकेन्द्रिय ऊर्ध्वलोक से अधोलोक में और अधोलोक से ऊर्ध्वलोक में उत्पन्न होते हैं और उनमें से बहुत-से मारणान्तिक समुद्घात करके अपने आत्मप्रदेशों को फैलाकर तीनों लोकों का स्पर्श करते हैं। उनको अपेक्षा भी ऊर्श्वलोक में एकेन्द्रिय जीव असंख्यातगुणा है, क्यों कि एकेन्द्रिय जीयों का उपपातक्षेत्र ऊर्ध्वलोक में अत्यधिक है। ऊर्ध्वलोक की अपेक्षा अधोलोक में एकेन्द्रिय विशेषाधिक हैं, क्योंकि एकेन्द्रियों का ऊलोक की अपेक्षा अधोलोक क्षेत्र विशेषाधिक है। ___अपर्याप्त एकेन्द्रियों का अल्प बहुत्व-क्षेत्र के अनुसार विचार करने पर सब से कम अपर्याप्त एकेन्द्रिय ऊर्ध्वलोक-तिर्यकूलोक में हैं પૂર્વોકત બે પ્રતરવતિ ક્ષેત્ર કરતાં તિર્થંકલેકનું ક્ષેત્ર અસંખ્યાતગણુ વધારે છે. તિર્થંકલેક કરતાં ત્રણ લોકમાં રહેલા એકેન્દ્રિય જીવે અસંખ્યાતગણુ છે. કેમકેઘણું ખરા એકેન્દ્રિય ઉદ્ઘલેકમાંથી અલેકમાં અને અલકમાંથી ઉદ્ભૂલાકમાં ઉત્પન્ન થાય છે. અને તે પિકી ઘણા ખરા મારણાન્તિક સમુદ્દઘાત કરીને પિતાના આત્મપ્રદેશને ફેલાવીને ત્રણે લેકેનો સ્પર્શ કરે છે. તેના કરતાં ઉદ્ઘલેકમાં એકેન્દ્રિય છે અસંખ્યાતગણું છે; કેમકે એકેન્દ્રિય જીને ઉપપાત ક્ષેત્ર ઉર્વલોકમાં અત્યધિક છે. ઉર્થક કરતાં અલેકમાં એકેન્દ્રિયે વિશેષાધિક છે. કેમકે એકેન્દ્રિયનું ઉદ્ઘલક કરતાં અલેક ક્ષેત્ર વિશેષાધિક છે.
અપર્યાપ્ત એકેન્દ્રિયેનું અલ્પ બહત્વ ક્ષેત્રના કથન પ્રમાણે વિચાર કરવાથી સૌથી ઓછા અપર્યાપ્ત એકેન્દ્રિ
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
