Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेययोधिनी टीका पद ५ सू.१४ द्विप्रदेशिकपुद्गलपर्यायनिरूपणम् ८५७ कस्य पुद्गलस्कन्धस्य द्रव्यार्थतया तुल्यो भवति उभयोरपि द्विप्रदेशक्त्वात्, 'ओगाहणहयाए सिय होणे सिय तुल्ले सिय अब्भहिए' अवगाहनार्थतया-अवगाहनापेक्षया स्यात्-कदाचित् कश्चिद् हीनो भवति, स्यात्-कदाचित् कश्चित् तुल्यो भवति, स्यात्-कदाचित्-कश्चिद् अभ्यधिको भवति, तत्र 'जइ हीणे पएसहीणे' यदा हीनो विवक्षितस्तदा प्रदेशहीनो भवति, 'अह अब्भहिए पएसअब्भहिए, अथ-यदा अभ्यधिको विवक्षितस्तदा प्रदेशाभ्यधिको भवति 'ठिईए तुल्ले' स्थित्या तुल्यो भवति, 'वण्णाइ चउफासेहिय छहाणवडिए' वर्णादिभिः, चतुःस्पर्शी श्च-शीतोष्णम्निग्धरूक्षस्य स्पर्शस्य पर्यवैः षट्स्थानपतितो भवति, जघन्यस्थितिक द्विप्रदेशकपुद्गलस्कन्धे शेषस्पर्शपर्यवासंभवात् 'एवं उकोसठिइए वि' एवम् जघन्यस्थितिक द्विपदेशिकपुद्गलस्कन्धवदेव, उत्कृष्ट स्थितिकद्विप्रदेशिक पुद्गलस्य स्कन्धोऽपि अवगन्तव्यः, 'अजहण्णमणुक्कोसठिइए वि एवं चेव' अजधन्यानुस्कृष्टस्थितिकोऽपि द्विप्रदेशिकः पुद्गलस्कन्धः एवञ्चैव-जघन्यस्थितिकद्विप्रदेशिकपुद्गलस्कन्धवदेव अवगन्तव्यः किन्तु-'णवरं ठिईए चउहाणवडिए, जघन्य स्थितिक द्विप्रदेशी स्कंघ से द्रव्य की अपेक्षा तुल्य होता है, प्रदेशों की अपेक्षा तुल्य होता हैं, क्योंकि दोनों ही दो-दो प्रदेश वाले हैं, अवगाहना की अपेक्षा स्यात् हीन, स्यात् तुल्य और स्यात् अधिक होता है, यदि हीन हो तो एकप्रदेशहीन और अधिक हो तो एक प्रदेशाधिक होता है। स्थिति की अपेक्षा से तुल्य होता है और वर्णादि से तथा चार-शीत, उष्ण स्निग्ध और रूक्ष स्पों से षट्स्थानपतित होता है । शेष चार स्पर्श उसमें होते नहीं हैं । उत्कृष्ट स्थिति वाले हिप्रदेशी स्कंध की प्ररूपणा भी इसी प्रकार समझनी चाहिए । मध्यम स्थिति वाले द्विप्रदेशी स्कंध की प्ररूपणा भी ऐसी ही है, मगर उसमें विशेषता यह है कि वह स्थिति से चतुःस्थानपतित જઘન્ય સ્થિતિક ઢિપ્રદેશી સ્કન્ધથી દ્રવ્યની અપેક્ષાએ તુલ્ય થાય છે, પ્રદેશની અપેક્ષાએ તુલ્ય થાય છે, કેમકે બન્ને જ બે બે પ્રદેશવાળા છે. અવગાહનાની અપેક્ષાએ સ્યાત્ હીન, સ્યાત્ તુલ્ય અને સ્થાત્ અધિક થાય છે. જે હીન હોય તો એક પ્રદેશ હીન અને અધિક હોય તો એક પ્રદેશથી અધિક થાય છે. સ્થિતિની અપેક્ષાએ તુલ્ય થાય છે અને વર્ણાદિથી તથા ચાર ઉણ શીત સ્નિગ્ધ અને રૂક્ષ સ્પર્શોથી ષટસ્થાન પતિત થાય છે. શેષ ચાર સ્પશે તેમાં હોતા નથી. ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિવાળા ઢિપ્રદેશી સ્કન્ધની પ્રરૂપણું પણ આ પ્રકારે સમજવી જોઈએ. મધ્યમ સ્થિતિવાળા ઢિપ્રદેશી સ્કન્ધની પ્રરૂપણું પણ આવી જ છે. પણ તેમાં વિશેષતા એ છે કે તે સ્થિતિથી ચતુઃસ્થાન પતિત
प्र० १०८
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૨
