Agam 14 Upang 03 Jivabhigam Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 44

प्रमेयद्योतिका टीका
प्र. १ अजीवाभिगम स्वरूपनिरूपणम् ३१ कायाधर्मास्तिकाययोरपि अनुमानेन ज्ञातुं शकयत्वात् यथा चक्षुरादीन्द्रियाणामप्रत्यक्षत्वेऽपि रूपादि विज्ञानरूपकार्येण चक्षुरादीनां ज्ञानं भवति तथैव जीवानां पुद्गलानां च गतिस्थितिपरिणामपरिंगतानां गतिस्थित्योः कारणतया धर्मास्तिकायाधर्मास्तिकाययोरपि सिद्धिर्भवत्येवेति भावः ।
अनेन क्रमेण अरूपि अजीवद्रव्याणि धर्माधर्मास्तिकायाकाशास्तिकाय देशप्रदेशविशिष्ट कालाख्यानि निरूपितानि यथाशास्त्रम् । तदत्रोपसंहारवाकयम् ' से तं अरूवि अजीवाभिगमे' इति || अरूप्यजीवं निरूप्य रूप्यजीवं निरूपयितुं प्रश्नयन्नाह - ' से किं तं रूवि' इत्यादि, 'से किं तं रूवि अजीवाभिगमें' अथ कोऽसौ रूप्यजीवाभिगमः, इति प्रश्नः, उत्तरयति - 'रूवि' इत्यादि 'रूवि अजीवाभिगमे चउब्विहे पण्णत्ते' रूप्यजीवाभिगमश्चतुर्विधः चतुःप्रकारकः प्रज्ञप्तः कथितः
रूप हैं वे सर्वं संगत हैं । अतः इनके द्वारा उनका अनुमान प्रमाण द्वारा सत्त्व माना गया है । जिस प्रकार से चक्षु आदि इन्द्रियों का अप्रत्यक्ष होने पर भी रूपादि के ज्ञान होने रूप कार्य से सद्भाव माना जाता है । उसी प्रकार से धर्माधर्मादि द्रव्यों का गतिस्थिति स्वभाव वाले जीव और पुद्गलों की गति और स्थिति में हेतु होने रूप कार्य से अनुमानप्रमाण द्वारा सद्भाव माना गया है । इस क्रम से शास्त्रानुसार अरूपि अजीव द्रव्य का धर्मास्तिकाय, अधर्मास्तिकाय आकाशास्तिकाय का और इनके देश प्रदेश का एवं काल द्रव्य का कथन किया - अब उपसंहार करते हैं - ' से तं अरूवि अजीवाभिगमे' स एष अरूप्यजीवाभिगमः, यह अरूपी अजीवाभिगम कहा गया है।
अरूपी अजीव द्रव्यका निरूपण करके अब रूपी अर्जीव द्रव्य का निरूपण किया जाता है - 'से किं तं रूवि अजीवाभिगमे' हे भदन्त ! रूपी अजीव द्रव्य कितने प्रकार का है ? उत्तर—'रूवि अजीवाभिगमे चउच्विहे पन्नत्ते' रूपी अजीवाभिगम चार प्रकार का है ।
સમત છે. તેથી આ તેમના કાર્ય દ્વારા અનુમાન પ્રમાણથી તેમનું સત્ત્વ (અસ્તિત્વ) સ્વીકારવામાં આવ્યું છે જેમ ચક્ષુ આદિ ઈન્દ્રિયા અપ્રત્યક્ષ હોવા છતાં પણ રૂપાદિનુ જ્ઞાન થવા રૂપ કાર્ય દ્વારા તેમને સદ્ભાવ માનવામાં આવે છે, એજ પ્રમાણે ધમ અને અધમ દ્રવ્યોના, ગતિસ્થિતિ સ્વભાવવાળા જીવા અને પુદ્ગલાની ગતિ અને સ્થિતિમાં કારણરૂપ હાવાથી કાય` ને લીધે અનુમાન પ્રમાણુ દ્વારા સદ્ભાવ માનવામાં આવ્યા છે. આ પ્રકારે શાસ્ત્રાનુસાર અરૂપી અજીવ દ્રવ્યનું-ધર્માસ્તિકાયનું', અધર્માસ્તિકાયનું, આકાશાસ્તિકાયનુ' અને તેમના દેશ પ્રદેશો તથા કાળદ્રવ્યનું કથન કરવામાં આવ્યું. હવે સૂત્રકાર उपसौंहार उरतां हे छे है-" से त्तं अरूवि अजीवाभिगमे” मा प्रानु अइयी अनुवालिग मनु સ્વરૂપ છે. એટલે કે તેના દસ પ્રકારાનુ વર્ણન અહીં પૂરૂ થાય છે.
અરૂપી અજીવ દ્રવ્યાનું નિરૂપણ કરીને હવે સૂત્રકાર રૂપી અજીવ દ્રવ્યાનું નિરૂપણુ १२ छे :- " से किं तं रूवि अजीवाभिगमे ?" हे भगवन् ! ३५ी सलव द्रव्यनु स्व३५ देवु छे ? तेना उत्तर भी प्रमाणे आपवामां आव्यो छे - "रूवि अजीवाभिमे चउध्विहे
જીવાભિગમસૂત્ર