Agam 01 Ang 01 Aacharang Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 38

आचारचिन्तामणि-टीका अवतरणा
(१) संस्कारवत्त्वम् = प्रकृतिपत्ययलिङ्गवचनादियुक्तत्वम् । (२) उदात्तत्वम् = श्रोत्सुवेद्यत्वम् (३) उपचारोपेतत्वम् = अप्राज्ञजनभाषावदश्लीलादि दोषरहितत्वम् । (४) गम्भीरध्वनित्वम् = मेघवद् गम्भीरनादवत्त्वम् । (५) अनुनादित्वम् = प्रतिशब्दोपेतत्वम् । (६) दक्षिणत्वम् = ऋजुत्वम् । (७) उपनीतरागत्वम् = मालकोशरागगुणवत्त्वम् , यथा मालकोशरागः प्रस्तरानपि द्रावयति, तथा कठिनचेतसोऽपि जनान् भगवद्वचनं द्रावयतीति हृदयद्रावकत्वमिति भावः । (८) महार्थत्वम् = मोक्षमार्ग
यहाँ सत्य वचन का अर्थ है-भगवान के वचन, क्योंकि वे सबके हित करने वाले हैं। उन वचनों के-वाणीके अतिशय अर्थात् गुण पैंतीस हैं । परम्परा के अनुसार वाणीके पैंतीस गुण इस प्रकार माने जाते हैं---
(१) संस्कारवत्त्व-प्रकृति, प्रत्यय, लिङ्ग, वचन आदि से युक्त होना (२) उदात्तता-श्रोताओं के लिये सुगम । (३) उपचारोपेतता-गँवारो की भाषा में पाये जाने वाले अश्लीलता आदि दोषों से रहित । (४) गंभीरध्वनित्व-मेघकी समान गम्भीर नाद होना । (५) अनुनादित्व-प्रतिध्वनिसे युक्त होना । (६) दक्षिणता-सरलता। (७) उपनीतरागवत्त्व-मालकोश राग सरीखा गुण होना, अर्थात् जैसे- मालकोश राग पाषाण को भी पिघला देता है, उसी प्रकार भगवान् के वचन कठोर हृदय को भी पिघला देते हैं। तात्पर्य यह है कि भगवान के वचन बडे ही हृदयद्रावक होते हैं। (८) महार्थता--भगवान् के बचन मोक्ष-मार्ग के प्रतिपादक होने से महत्वपूर्ण और अर्थ
(१) स२४॥२१त्त्व-प्रकृति, प्रत्यय, लिंग, वयन माहिथीयुत मान. (२) हात्तताશ્રોતાઓ માટે સુગમ. (૩) ઉપચારો પતતા–મૂર્ખ–જંગલી માણસેની ભાષામાં જોવામાં આવતા અમલીલ-ખરાબ, શરમ આવે તેવા ભાષાના દોષ રહિત. (૪) ગંભીરધ્વનિત્વ-મેઘના वाली२ २०६. (५) न्यनुनाहित्य-प्रतिध्वनि युतडा (५७॥३५ थy). (६) दक्षियताસરલતા (૭) ઉપનીતરાગત્વ-માલકેશ રાગ જે ગુણ હોવું. અર્થાત્ જેવી રીતે માલકેશ રાગ પથ્થરને પણ પિગળાવી દે છે. તે પ્રમાણે ભગવાનના વચને કઠોર હૃદયવાળા માણસને પણ પિગલાવી દે છે, તાત્પર્ય એ છે કે–ભગવાનના વચન મહાન હૃદય દ્રાવક હોય છે. (૮) મહાWતા–ભગવાનના વચન મોક્ષમાર્ગનું પ્રતિપાદન કરનારા છે તેથી મહત્વપૂર્ણ અને અર્થથી યુક્ત હોય છે. (૯) અવ્યાહતપૌર્વાપર્ય–પૂર્વાપર
શ્રી આચારાંગ સૂત્ર : ૧