Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadhara sU tAmrapatra Aga jIvadhamAnajana -: prakAzaka: EMAMALARIANTHATIRMER zrI jaina pustaka pracAraka saMsthA, gopI purA, sUrata.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnastha svargata AgamoddhAraka AcArya devazrI i AnandasAgarasUrIzvarajI mahArAjazrIke jIvanameM ghaTita aneka prasaMgoM kI jAnakArI tathA mukhya prasaMgoM kI pratikRtiyoM sahita Agamadhara-sAra . - nAmaka graMtha vikrama saMvat 2004 mAgha zuklA 3 zukravAra ke roja sUrata ke zrI barddhamAna jaina tAmrapatra-Agamamandira kI pUjya zrI ke varada karakamaloM dvArA pratiSThA kA 25 varSa saMpUrNa hone ke upalakSa meM Aja vikrama saMvat 2029 mAgha zuklA 3 maMgalavAra ke maMgala prabhAta meM prakAzita ho rahA hai|
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH AgamoddhAraka-saMgraha : 28 gamotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrasma Agamadhara - sUri mUla le0-pR0 kSamAsAgarajI mahArAja anuvAdaka :- pro. bAbUlAla TI. paramAra ema. e; sAhityaratna ema. TI. bI. ArTsa koleja, sUrata. : prakAzaka:zrI jaina-pustaka pracAraka-saMsthA gopIpurA, sarata.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...prakAzaka: jhaverI zAMticaMda chaganabhAI zrI jaina pustaka pracAraka saMsthA gopIpurA, sUrata. pratiyAM 500] prathama saMskaraNa [mUlya 10-00 vikrama saMvat 2029 ] vora saMvat 2499 [ AgamAdvAraka saMvat 23 :prAptisthAna : jaina Ananda pustakAlaya gopIpurA, sUrata. : mudraka: vasaMtalAla rAmalAla zAha pragati mudraNAlaya, sapATiyA cakalA, sUrata
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamoddhAraka AnaMdasAgara sUrIzvarajI mahArAja janma : vikrama sa. 1931 ASADha vadI)) kapaDavaMja dIkSA : vi. saM. 1947 mAgha sudI 5 lIMbaDI paMnyAsa pada : vi. saM. 1960 ASADha sudI 13 ahamadAbAda AcArya pada : vi. saM. : 1974 vaizAkha sudI 10 surata nirvANa : (svargavAsa) vi. saM. 2026 vaizAkha vadI 5 zanivAra surata,
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA uddezya, rahasya, rUparekhAdi vyakta karanevAlI bhUmikA. pratha kI jhAkI hai tathA paraMparA se sabhI laghu-guru graMthoM meM hotI hai / tihAsika, bhaugolika, vaijJAnika, naivadhika, jIvanacaritra, upanyAsa nATaka Adi tathA vaidyakIya, jyotiSika, naitika yA dhArmika-kisI bhI prakAra ke pratha par3hane se pahale adhikatara bhUmikA par3hane se graMtha kA viSaya-darzana hotA hai / 'zrI Agamadhara-mUri' nAmaka isa graMtha meM pUjya bhAgamoddhAraka AcArya devazrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja kA saMkSipta jIvanacaritra hai| isa prantha ko par3hane meM sahAyaka ho isa hetupUrvaka pUjya AcArya devezakA saMkSipta paricaya - pUjya zrI mana vacana tathA kAyA ke yogatraya se zreSTha jainAgama ke prakAzana meM sadA kAryarata rahate the| Apa yoga tathA ayoga (yogAyoga) ke viveka meM nipuNa, gAMbhIrya guNagauravayukta bhAgamoddhAraka biruda dhAraNa karanevAle the| mApane isa duSamakAla meM ( kaThinakAlameM) svayaM meM mahAnAda zabda ko satya siddha kiyA hai| vartamAnayuga meM ardhapadmAsanAvasthA meM nirvANa prApta karanevAle parama pUjya AgamoddhAraka AcArya deva zrI AnandasAgarasUrIzvarajI mahArAja isa taraha apane kAryoM se jagataprasiddha haiM, phira bhI ApakA paricaya diyA jA rahA hai| Apa jaina vAGamayakA utkarSa sAdhane meM tathA siddha karane meM avirata kArya pravRtta rahate the| usI taraha pUrvAcAryoM kI praudakRti kA paThana-pAThana tathA saMpAdana karane meM tallIna rahate the| Apane vividha viSayoM se saMbadhita choTI-bar3I bhaneka kRtiyoM racI hai| Apane jaina
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ janatA ke prANasvarUpa AgamoM kI surakSA ke lie unheM bhAratabhara meM suprasiddha siddhakSetra tathA sUrya pUra meM zramaNabhagavAna mahAvIra paramAtmA ke 2500 varSa ke zAsanakAla meM abhUtapUrva zrI vardhamAna jaina bhAgamamadira tathA zrI vardhamAna jaina tAmrapatrAgama maMdira kA nirmANa kara unameM kramazaH zilAtkIrNa tathA tAmrapatrArUDha krvaayaa| Agama-bhagavAna jinezvara kI vANI-isa kalikAla meM bhI jinezvara bhagavAna ke virahakAla meM sasArasamudra pAra karane meM naukA samAna sahAyaka hai| sudeva-muguru tathA sudhama rUparatnatrayI kI akhaMDa ArAdhanA ke liye Agama ati Avazyaka haiM / yahI Agama prAcIna kAla meM kaMThastha rahate the, (bhadrabAhusvAmIkI pratikRti dekhiye) mahAna zaktizAlI gItArtha AcArya bhagavAna tathA samartha vidvAna munivara aisI apratima zakti ke svAmI the| kAlake viSama pravAha meM pUrvasthiti na rahane se kAlAntara meM samaya ke pArakhI gItArtha pUjya devarddhigaNi-kSamAzramaNane Agoko lipibaddha kiyA! (devaddhiMgaNi-kSamAzramaNakI pratikRti dekhiye) ye Agama kaI sadiyoM taka tADapatroM tathA hastalikhita pAthiyoM meM surakSita rahe / vartamAna mudraNakalA ke yuga meM Ag2amoddhArakajIne AgamoM kA saMpUrNa zuddha saMzodhita karake acche TikAu lejara pepara para chapavAkara 45 mUla AgamoM kI peTiyA bar3e bar3e zaharoM meM rakhavAyIM ( AgamAdvArakazrIkI pratikRti dekhiye ) Apane Agama Adi zAstroMkI vAcanAe~ nimnalikhita zaharoM meM dii| pATaNa amadAvAda pAlItANA - ratalAma surata . , - kapaDavaMja
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAya - - aneka sAdhu-sAdhviyoMne ina amola vAcanAkA pUrA lAbha utthaayaa| zrI jainAnaMda pustakAlaya kI ora se aneka choTe-bar3e zaharoM meM jJAnabhaMDAra sthApita karanevAle ApazrIke jIvana ke dhArmika prasaMgoM meM se mukhya prasaMga nimnAnusAra haiN| jJAnasaMsthAe~ 1. seTha devacaMda lAlama'I jaina pustakAddhAra phaMDa susta ki. sa. 1964 2. tattvabodha jaina pAThazAlA surata vi. saM. 1968 3. zrI Agamodaya samiti .. - bhAyaNI vi. saM. 1971 4. zrI rAjanagara (ahamadAbAda) jaina zve. mU. dhArmika inAmI parIkSA ahamadAbAda vi. saM. 1973 5. zrI jaina-AnaMda pustakAlaya surata vi. sa. 1975 6. seTha nagInabhAI machubhAI jaina sAhityoddhAra phaMDa surata vi. sa. 1986 7. zrI jaina AnaMda jJAnamaMdira bAmanagara vi. saM. 1992 8. zrI mAnadasAgarasUrIzvarajI pAThazAlA surata vi. saM. 2002 9. zrI jaina pustaka pracAraka saMsthA surata bi. saM. 2005 tIrthayAtrAke chaharI' pAlate hue bhavya saMgha vi. saM. 1965 baMbaI se aMtarIkSa-pArzvanAtha surata nivAsI sva. saMghavI amecaMda svarUpacaMda kI ora se vi. saM. 1971 pATana se bhIlaDIyAjI vi. sa. 1976 surata se pAlItANA (siddhAcalajI) surata nivAsI . sva. saMghavI jIvanacaMda navalacaMda kI ora se| vi. sa. 1994 jAmanagara se raivatagiri tathA siddhaaclgiri| jAmanagara nivAsI sva. saMghavI popaTalAla dhArasImAI tathA sva. saMghavI cunIlAla lakSmIcaMda kI mAra se|
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanako bAjI lagAkara tIrtharakSaNa kiye 1. sammeta zikharajI mahAtIrtha para baMgale kA bananA rukvaayaa| 2. aMtarIkSa-pArzvanAtha tIrtha meM digaMbaro ke mukadame meM korTadvArA satyavAdI tathA vijayI ghoSita hume / 3. udayapura-kezarIyAjI tIrtha meM mUlanAyakajI ke maMdirapara dhvajAdaMDa car3havAkara tIrtha ko tapAgacchIya jaina zvetAMbara mUrtipUjakoM kA tIrtha siddha kiyaa| tIrthoddhAra . 1. mAMDavagar3ha mahAtIrtha', 2. bhApAvara mahAtIrtha, mAlavapradezameM dharma kA pracAra tathA aneka jinamadirokA jIrNoddhAra karavAyA / ... ApaTIne rAjAoMkA bhI pratibodhita kiyA , __ mAlavapradezameM zailAnAnareza dilIpasiMhajI mahArAjako pratiyoSita kara jIvadayA kA DaMkA bajavAyA tathA samelIyA aura ceDake rAjAoMko bhI pratibodha kiyaa| usI taraha Apa jainazAsana para hume sva-para AkramaNa ke pratikAra meM sarvaprathama rhe| bhApakA sArA jIvana jaina- . zAsanakI sevAme ho vyatIta hubhaa| pAlItANAmeM karIba 2500 pratimAjI kA aMjanazalAkA mahotsava huA jisameM 40,000 cAlIsa hajAra mAnava samudAya umar3a par3A thaa| teraha dinoM ke isa mahotsava kAla meM smazAnaghATa baMda rahA, kisIkI mRtyu nahIM huii| yaha zAsana kA prabhAva hai| pUrva bhava ke mahA puNya se hI yaha saMbhava hai| sacamuca ApazrI ke mahAn puNyodaya se hI aisA bana pAyA hai|
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ AjIvana AmamasAhityasevA, saMghasevA, tIrtha sevA tathA zAsanako dIpAnevAle dhArmika kArya-udyApana, uSadhAna, dIkSA, pratiSThA karavAnevAle tathA aMta samayameM paMcamakAlameM advitIya aMtima ArAdhanA karanevAle pUjyapAda AgamavAcanAdAtA, AgamapuruSake upadezaka, yugapradhAna sadRza, vikrama saMvata 1999 mAgha vadI 2 ko pAlItANAsthita mAgamama dirameM birAjita pratimAjI bhAdi kI aMjanazalAkA tathA mAgha vadI 5 ko pratiSThA; vikrama saMvata 2004 mAgha sudI 3 zukravAra ko suratasthita zrI vardhamAna jaina tAmrapatrAgamamaMdira meM virAjita 120 pratimAjI bhAdikI pratiSThA karanevAle suratasthita zeTha machubhAI dIpacaMda kI dharmazAlAmeM vikrama saMvata 2005 ke cAtumAsa meM apanA aMtasamaya najadIka jAnakara aMtima ArAdhanA hetu 'bhArAdhanA mArga' nAmaka graMtha kI racanA karanevAle vikrama saMvat 2006 vaizAkha sudI 5 se paMdraha dino ke anazana pUrvaka bharSapadmAsana mudrAmeM maunAvasthA meM AghazrI vikrama saMvata 2006 vaizAkha bI 5 zanivAra sTA0 TA0 16-31 ( dopahara ke 4-32) amRta ghaDImeM ananya paTTadhara gacchAdhipati AcArya devazrI mANikyasAgarasUrIzvarajI mahArAja ke svamukhase caturvidha saMghakI upasthitimeM namaskAra mahAmaMtra kA smaraNa karate karate nirvANa ko prApta hune| ApazrI ke bAladIkSita ziSya muni zrI aruNodayasAgarajI ma. ne vi. saM. 1991 migasara suda 14 ko dIkSA grahaNa kI usa dinase pUjyazrI ke jIvanaparyaMta anumodanIya sevA kii| gurudevazrI Aja to hamAre bIca nahIM hai phira bhI suratameM gopIpurAmeM zrI vardhamAna jaina tAmrapatrAgamama die, Aja bhI bhApakI smRtisvarUpa hai| usake sAmane sarakArI spezala bhAIrase zrI bhAgamAbAraka
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMsthAkI jagaha meM parama pUjya AgameAddhAraka gurudevazrI ke pArthiva zarIra kA agni saMskAra kiyA gayA / tathA usI jagaha para ru. 88,000 kI lAgata se vane bhavya gurumaMdira meM parama pujyazrI kI dhyAnastha dazA meM pratimA birAjamAna kI gaI hai| jinakI AjJA meM Aja 400 se adhika sAdhu-sAdhvI jJAna-dhyAna tapasyA AdikI ArAdhanA kara rahe haiM aise ananya paTTadhara gacchAdhipati AcArya bhagavAna zrI mANikyasAgarasUrIzvarajI ma0 ne 10,000 dasa hajAra mAnava samudAya ke bIca gurudevazrI kI pratimA kI pratiSThA kI / pUjya AgamoddhArakabhI kA preraNAdAyI jIvanacaritra pAThake kA mArgadarzaka bane yahI abhyarthanA / vikrama saMvata 2029 zrI vardhamAna jaina tAmrapatra AnamamaMdira pratiSThA dina mAgha sudI 3 maMgalabAra, surata, A0 zrI AnaMdasAgarasUrIzvaraziSya guNasAgara prakAzaka kI ora se yaha hindI anuvAda kaise prakAzita huA ? avazya kaThina prantha kA prakAzana, lekhana aura anuvAda karanA kArya hai / prakAzana aura lekhana meM eka bhASA kA jJAna apekSita hotA hai, parantu anuvAda ke lie do bhASAoM para paryApta adhikAra kI AvazyakatA hotI hai| jaise yadi mUla prantha gujarAtI meM ho aura usakA hindI meM anuvAda karanA ho to gujarAtI evaM hindI - donoM bhASAoM vyAkaraNa kA jJAna, aura lAkSaNika prayogoM evaM anya vizeSatAoM
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke sAtha abhivyakti kI kSamatA anuvAdaka ke lie Avazyaka hai| isake atirikta dharmaguru ke jIvana caritra ke anuvAdaka ke pAsa dharma viSayaka jJAna tathA zraddhA kA bhI yoga ho tA sene meM sugandha smjhiye| ina saba yogyatAoM kI dRSTi se prAdhyApaka bAbUlAla TI. paramAra ema. e. sAhityaratna ko sarvathA sakSama dekhakara unheM 'Agamadharasari' (mUla gujarAtI), grantha ke hindI anuvAda kA kArya sauMpA gyaa| Apa sUratake ema. TI. bI. kaoNleja meM pichale satraha varSoM se hindI-adhyApana (kA kArya kara rahe hai| Apane 'anekAnta va syAdvAda' nAmaka anya kA hindI anuvAda kiyA hai aura 'jaina dharma sAra' ke hindI tathA aMgrejI anuvAdA kA zuddhIkaraNa bhI kiyA hai| 'AgamadharasUri' ke prastuta anUdita saMskaraNa ke lie prAdhyApaka mahodaya kA jitanA AbhAra mAne utanA kama hai| Apane na kevala suvyavasthita, sundara, pariSkRta hindI meM anuvAda kiyA hai, apitu usake prUpha-saMzodhanAdi kA kArya bhI pUrI lagana ke sAtha nibhAyA hai| aise parizramajanya tathA dIrgha samaya mA~ganevAle kArya ko Apane sarvathA niHsvArtha bhAva se koI pArizramika lie binA sampanna kiyA hai, ataH hama ApakI tyAga bhAvanA kI hRdaya se sarAhanA karate haiN| 50 pU0 AgamoddhAraka AcArya deva zrI AnandasAgarasUrIzvarajI mahArAja ke ziSyaratna-prakhara anurAgI vaiyAvRttya-parAyaNa pU. munirAja zrI guNasAgarajI mahArAjane AgamoddhAraka saMgraha ke 1 se 30 pranyoM ko mudrita karavAne kA bhagIratha kArya pichale 25 varSoM meM kiyA hai| pranyoM kI sUci nimnAnusAra hai :
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 tAtvika praznottara sArtha 16 tIrtha kara padavI sopAna 2 upAMga prakIrNaka sUtra viSayakrama . 17 AgamoddhAraka lekha saMgraha 3 parva-dezanA (vyAkhyAna) 18 AgamoddhArakakI amogha dezanA 4 thI sthAnAMgasUtra (vyAkhyAna) 19 AgamAdvArakakI amRtavANI 5 prazamarati aura saMbandhakArikA 20 bhAgamoddhArakakI amRtadezanA 6 laghusiddha prabhAvyAkaraNa salaghutama nAmakoza 21 navapada mAhAtmya 7 SoDazaka (vyAkhyAna) 22 parva mAhAtmya 8 bhAgamIya sUktAvalyAdi 23 tapa aura udyApana 9 prajJApanopAMga bhAga-2 24 aSTAhikA mAhAtmya 1. upadeza ratnAkara-anuvAda 25 sAgara samAdhAna bhAga 1 11 navapada mAhAtmya 26 sAgara samAdhAna bhAga 2 12 tAttvika praznottarANi saMskRta 27 mAgamadharasUri (gujarAtI) . 13 ArAdhanAmArga (sabhAvArtha) 28 AgamadharasUri (hindI) -14 AcArAMgasUtra (vyAkhyAna) 29 AgamoddhAraka ke vacanAmRta 15 mArAdhanA mArga (gujarAtI) 3. bhAgamAdvAraka sAhitya saMgraha noTa :--nimna pustakoM ke naMbara duhare hai| (14 ) SoDazaka prakaraNa bhAga 2, (15) bhAgamoddhAraka dezanA saMgraha (vyAkhyAna) bhAgamoddhAraka vacanAmRta meM AgamoddhAraka sUri pranyAMka 1 hai usake badale AgamoddhAraka saMgraha na. 29 smjheN| sAtha hI, bhAgamoddhAraka saMgraha ke mudrita hote hue aneka granthoM meM zatAvadhAnI pR0 paMnyAsajI zrI lAbhasAgarajI mahArAjane bhI parizrama kiyA hai| mudrita hote hue pratyeka grantha meM pU. munirAjazrI aruNodaya
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 sAgarajI ma0, munirAja zrI zaziprabhasAgarajI ma0, bAlamuni zrI mahAbala sAgarajI ma0 Adi ne sundara sevA dI hai / ukta sabhI pUjya muniyoM ke hama atyanta RNI haiM / 'AgamadharasUri' prantha meM Aye hue jIvana prasaMgoM ko par3hakara ciMtana-manana kareM yahI hamArI bhAvanA hai / hama itane pranthoM kA prakAzana karane meM samartha ho sake usameM mukhyataH pU0 sAdhu bhagavantoM tathA pU0 sAdhvIjI mahArAjoM evaM zrAvaka zrAvikAdi kA jo hArdika sahayoga milA hai usake lie hama una sabake atyanta AbhArI haiM / aa vikrama saMvat 2029 zrI AgamAddhAraka gurumaMdira pratiSThA dina mAgha sudI 3 maMgalavAra sUrata pAnAcaMda sAkeracaMda madrAsI amaracaMda ratanacaMda jhaverI zAnticaMda chaganabhAI jhaverI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravya - sahAyakoM kI nAmAvalI 501 -00 sva. talakacaMda navalacaMda jhaverI Apake suputra ratanacaMdabhAI, putravadhU ramilAbahana aura pautra ramezabhAI, surezabhAI aura dinezabhAI isa prakAzanameM prathama dravya sahAyaka haiM kintu Apa saurASTra meM vicarate hue pa0 pU0 AgameAddhAraka AcArya zrI AnandasAgarasUrIzvarajI mahArAja kA sabase pahale vi0 saM0 1963 meM sUrata padhArane kI vinaMti karanevAle the aura sAtha meM zrI jainAnda pustakAlayake AdhArastaMbha jhaverI amaracaMda mUlacaMda bhI the / arthAt pUjyazrI ke sUrata padhArane meM prathama nimittabhUta honese yahA~ para denoM ko yAda karanA Avazyaka hai / 1101-00 50 pU0 AgamAdvAraka AcArya deva zrI AnandasAgarasUrIzvarajI ma0 ke bAladIkSita ziSya munirAjazrI aruNodayasAgarajI ma0 ke sadupadezase sUrata chAparIA zerI bar3e upAzrayameM jJAna kI AmadanI meM se 501 -00 sUrata ( mAlI phalIyA) sAdhvIjI ke upAzraya meM jJAnakI AmadanI meM se phUlakeArabahana phakIracaMda nemacaMda TrasTa kI ora se hA. ghelAbhAI abhecaMda jhaverI / 501 -00 zegAMva zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha / jJAnaka AmadanI se !
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 501-00 vi. saM. 2029 mahAsuda3 maMgalavAra ke zubhadina sUrata meM hue pU0 gaNivarya zrI raivatasAgarajI ma0 kI panyAsapadakI yAdagAra meM aura ahamadAbAda khuzAlabhuvana ke cAturmAsa meM jJAnakI AmadanI meM se khuzAladAsa gokaladAsa TrasTa kI ora se 1 301 -00 tIrthAdhirAja pAlItANA meM vi. saM. 2029 meM mar3hI nivAsI zA. nemacaMda jIvaNajI aura dharmapatnI tArA bahanane kI huI dharmArAdhanA nimitta unakI orase / 251-00 jAmanagara nivAsI suzrAvaka amRtalAla galAlaca da jhaverI svakuTuMba zreyArtha unakI ora se / 251 -00 devabAga jainasaMgha kI ora se / 251-00 surata nivAsI, pa. pU. dhyAnastha gurudeva ke parama anurAgI kAntilAla jekizanadAsa vakhArIA kI ora se svakuTuMba zreyArtha 251-00 viduSI sAdhvIjI zrI tilaka zrIjI ma0 ki suziSyA sA0 zrI mRgendrazrIjI ma0 kI zubha preraNA se / 101 -00 buhArI nivAsI sva. DaoN. hemaMtakumAra ratilAla ke smaraNArtha unakI mAtRzrI bhAnubahanakI orase ! 50 -00 buhArI nivAsI sva. jhaveracaMda pannAjI zAha ke smaraNArtha /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 50 -00 buhArI nivAsI sva. mUlI bahana pItAMbaradAsake smaraNArtha unakI suputrI naMdanabahanakI orase 1 50 -00 buhArI nivAsI maNIlAla natthucaMda zAha kI ora se 251-00 sUrata nivAsI sva. kAMtilAla sAkeracaMda madrAsI ke smaraNArtha unakI dharmapatnI lIlabahana, suputra navInabhAI, suputrI kumudabahana tathA putravadhU kI ora se 251-00 sUrata nivAsI gulAbacaMda kastUracaMda cokasI kI dharmapatnI ramilAbahana aura suputra niraMjanabhAI kI ora se / 251-00 sva. munirAja zrI narezasAgarajI ma0 ke smaraNArtha sUrata nivAsI vIracaMda harajIvananI ku. kI ora se hA. maganabhAI aura caMpakabhAI / 201 -00 sUrata nivAsI sva. kezarI caMda maganalAla lAkaDAvAlAkI dharmapatnI maMjulAbahana aura agraja zAha phakIracaMda maganalAla kI ora se / 101 -00 sameta zikhara tIrthoddhArikA sva. vidupI sA. zrI raMjanazrIjI ma. kI ziSyA viduSI sA. zrI pravINa zrIjI ma. kI zubha preraNA se 101 -00 viduSI sA. zrI nirupamAzrIjI kI zubha preraNA se ahamadAbAda jaina sAsAyaTI ke zrAvikAoM ke upAzraya meM jJAna kI AmadanI meM se / 101 -00 sUrata nivAsI khImacaMda uttamacaMda kApaDIA aura unakI dharmapatnI jazavaMtI bahana kI ora se / 100 -00 jAmanagara nivAsI sevAbhAvI sadgRhastha kI ora se !
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya viSayAnukrama pRSTha viSaya 18 dIkSA kI pratijJA / 12 gA~va kI gedimeM pRSSa 1 adhyAya 1 mahApuruSa kA zaizavakAla / 2 janma / 3 akSarArambha / 4 geMda-balle kA khela / 5 darda aura usakA daphana 6 jJAna aura tatvajJAna 2 adhyAya vaivAhika jIvana 7 vivAha kA bakheDA | 8 manomaMthana / 8 mAtApitA se anunaya / 9 hebhU kI hAra / 9 rAga meM vairAgya / 11 bhAgyazAlI rAta kI bAta / 3 adhyAya 13 rAjanagara kI ora / 14 pitAjI kA manAmanthana / 15 rAste meM bAtacIta 16 zrI gurucaraNa meM / 17 hemacandrako asaphalatA 19 pitA kI bhAvanA 21 Ananda kA udadhi / 21 mAtA kI mamatA / 22 hemacandra kA uttara / 4 adhyAya 23 siMha svatantra hai| gayA parantu / 23 bAhya manakA upadrava / 24 antarAtmA kI dhvani / 25 andhakAramaya prabhAta / 26 bAtakA bataM gaDa | 27 saurASTra meM saMyama / 28 upasargo kA Arambha | 29 rAjyAjJA / 29 rAjyAjJA kA uttara / 30 dUsarI rAjyAjJA / 31 spaSTa vaktA / 32 tyAgI se rAgI / 32 kaMThe (AbhUSaNa - vizeSa ) kI cAha
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha viSaya | pRSTha viSaya 33 bhAbhUSaNa AyA athavA gayA hai| 51 kaSaDavaja kI ora / 34 dharmabandhu kA saMketa / 52 vidA samaya kI deshnaaii| 5 adhyAya saMyama aura jJAna / 7 adhyAya 35 guru ke caraNoM meN| 54 sUrata zahara meN| 35 putra ke mArga para pitA / 55 svAgatam / 35 maganabhAI ke manoratha / 56 caitya paripATI / 36 bhAvanA saphala huI / 56 nirgrantha ke dvArA pranthoddhAra / 36 vihAra aura mahAvihAra / 58 munIzvara kI bhAvanA / 37 adhyayana meM saMkaTa / 59 Agama-pranyoddhAra kI bAta / 39 chatra china gayA / 6. eka lAkha rupaye / 39 marudhara kI ora / 61 bhAgamoddhAraka / 40 pAlI meM padArpaNa / 8 adhyAya 43 prabhAvakatA kI chApa / 63 mohamayI meM nirmohI ? 43 Agama-adhyayana viSayaka svpn|| 63 mohmyii| 44 vAcanA vidhi / 64 laalbaag| 6 adhyAya paMnyAsa-pada / 64 zikharajI Andolana / 47 ahmdaabaadmeN| 66 siNhgrjnaa| 47 amodha-dezanA (upadeza) / 9 adhyAya 49 vihAra / 69 antarakSajI ke kinAre / 5. pethApura-pariSada / 69 kahA~ jA rahe the| 50 vyAkhyAna / 7. digaMbaroM kA daMgala /
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha pRSTha viSaya 71 udAratA kA udadhi / 94 pUrva bhArata, uttara pradeza meM 72 nyAyAdhIza sevaka bana gye| prayANa / 73 dhairya kI carama sImA / 94 hidu vizva-vidyAlaya meM / 74 nyAyAlaya kA neka nirNaya / 96 baMgAla vihAra / 75 Ananda!Ananda !! Ananda !!! / 97 samAcAroM kA sAra / 10 adhyAya 98 kalakatte meM praveza / 76 Agama-vAcanAe~ / 9. jaina hindI sAhitya / 76 akAla / 99 murzidAbAda kA saubhAgya / 77 punaH panapA / 100 eka bhavya dIkSA-mahotsava ! 78 punaH sthApanA / 101 saMgha kA AnaMda / 11 adhyAya AcArya padavI / / 102 varSI dAna-yAtrA / 81 sUratameM sUripada / 102 vihAra / 82 rth-yaatraa| 13 adhyAya 84 padavI-pradAna / 104 digaMbaroM kA upadrava / 87 AzIrvacana / 105 gujarAta kI bhUmi para / 88 AzIrvacana kA uttara 105 vicitra havA / 89 anAthoM ke naath| 106 saMsthAtrayam / 9. pustake aura pustakAlaya / 107 nATaka na TikA / 92 madhya bhArata ke zailAnA 14 adhyAya / narezako pratibodha-mAlavA kI 109-rakSaka se bhakSaka / ora / / 109 rAjA ke arAjaka vicAra !
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha pRSTha viSaya yA nidhi / viSaya 110 AgamoddhArakarI kA sama- | 17 adhyAya jhAnA / baDaudA riyAsata kA klNk| 111 niSThura uttara / 126 nagara aura nagara ke rAjA / 111 yAtrA-banda kA ailAna / 127 virodha kA jhaMjhAvAta 112 nyAyAlaya kA nyAya / 128 Adhunika sbhytaa| 113 sthAyI nidhi / 129 samajhAne ke prayatna / 114 kAnUna haTA para kalaMka na / 129 bAladIkSA kI upyogitaa| miTA / 18 adhyAya Agama-maMdira / 15 adhyAya devadravyakI rakSA / 133 tnmytaa| 115 gaurAMga jAti kI nIti / 134 prshst-vissaad| 15 bhrAMtipUrNa dalIleM / 135 suprabhAtam / 116 pratikAra / 136 pASANa pratara kA vicAra / 118 arpaNa kA tAtparya ? 136 advitIya vicAra / 16 adhyAya muni-saMmelana 137 pavitra bhUmi / 12. saMmelana kA uddezya / 137 rekhAcitra nirNaya / 121 prArUpa kA hl| 138 kaaryaarNbh| 122 ahamadAbAda kA harSa / 139 mahotsava kA prAraMbha / 123 nagara-praveza / 140 ayodhyAnagarI kI racanA 123 sammelana / 140 kumbha sthaapn| Par air atrin ) cyA kalyANaka ) 125 mamatvahInatA 142 janma kalyANaka /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha - viSaya pRSTha viSaya 143 vivAha-vidhi aura rAjyAbhiSeka | 162 pravezayAtrA / . 144 dIkSA kalyANaka / 163 gahu~lI yA rasnApasI / 145 kevalazAna kalyANaka aura dezamA 164 zrI sUratake sakala jaina 145 deshnaa| saMgha se vintii| 146 bhaMjana zalAkA vidhi / / 165 saamrptr-aagmmNdir| 148 gddii-prtisstthaa| 166 bcn-siddhi| 151 darzana ke dvAra / 167 gAjIpurA meM prtisstthaa| 19 adhyAya bahatA pAnI nirmalA 168 apratima prtisstthaa| 152 kapaDavaja kI ora / 169 sthirtaa| ..... ::: 152 samAja kA sammelana / 21 adhyAya mahAprayANa / 153 anAsakta yogii| 171 kAmakI gati / 154 samatA kI sidi| 171 kArya adhUre nahIM rhe| 157 babaI kI aura 172 mahA vyaadhi| 157 dezanA / 173 ArAdhanA aura bhAvanA / 108 vidaa| 174 mauna meM mumiraaj| 158 bambaI ke priya mehamAna / 174 bharSa padmAsanAvasthA meM amana 159' pravacanoM kI bauchAra / 155 dIpaka bujha jAtA hai| 159 mahirAjA kA SaDyantra / 177 bhayAnaka aaksst| 160 kompharansa ke kAle prastAva / 178 antima yaatraa| 161 hitaciMtaka hRdaya / 179 dharmaputra ke hAthoM agnidAha " vihaar| 180 guru-mdir| 20dhyAya sAgarajI aura sUrata / 182 anumati /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha viSaya | pRSTha viSaya 183 antima prstaavnaa| pariziSTa-2 184 gaMtha samaparNa / 27 zrI saMgha nimaMtraNapatrikA / pariziSTa 1 (pAlItANA) , bhAgamabhandira caturvizatikA / / 34 zrI saMgha nimaMtraNapatrikA / 6 zrI vardhamAnajinAgamamandira (surata) prazastiH / pariziSTa-3 " zrI vardhamAnajainatAmrapatrAgamamandira prshstiH| 4. pUjyapAda AgamoddhArakazrIjI 12 guruvaryAkam / ke cAturmAsa tathA viziSTa prasaMgoM kI ruuprekhaa| 13 gurudevASTakam / .. 14 zrI bhAnandasAgarasUrIzvarastu 51 caaturmaas-suuci| tyaSTakam / 52 updhaan-sp| 16 gunnstutiH| 53 viziSTa sNsthaaeN| ... 18 gunnstutiH| 54 AgamodvAraka racita kRtisa dAha / 22 stutyaSTakam / 59 mudrita / 23 zrI AgovAraka-gurudeva 63 saMpAdita pratha-sUci / ... virahavedanAgarbhastutyaSTakam / 68 Agamika 53 viSaya / / 25 bhAgamevAraka-stavaH / 70 Agamika saMpAdita kRtiyaa| 26 prkiirnnstutyH| | 72 Agamodaya samitikI sthaapnaa|
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agame ddhAraka AnaMdasAgara sUrIzvarajI mahArAja janma : vi. sa. 1931 aSADha vadI 8)) kapauvaMja dIkSA : vi. saM. 1947 mAgha sudI 5, lIMbaDI paMnyAsa pada : vi. sa. 1960 ASADha sudI 13 ahamadAbAda AcArya pada : vi. saM. 1974 vaizAkha sudI 10 surata nirvANa : (svargavAsa) vi. sa. 2006 vaizAkha vadI 5 surata
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ * yaMkamara 9i) - makSikA maw/ (sUrijI e 8 paramAra thaika ** pU. Ama moddhAraka AcAryadevazrI, rAnaMdasAgara sUrIzvara vaMzavRkSa rATamodhdhArakazrInA aMtevAsI munisa08 zrI guNasAgarajI ma. SttAvavAra peInTara kAntI solaMkI.. jAmanagara.. gurUdeva inna divasa vi. sa.2025 aSADha vada 0) Aga.saM.ra0 Fi nizAnIvALA svargavAsa pAmyA che.
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArA nareza pratidAyaka agniodvAraTha AgamavyAkhyAprajJa cArTa mahAsajI 1008 zrI mAtra strI AnaMdasAsTa 2ii arajI saMgRhIta zAstra graMthonuM ? 'jaina anaMda - pustakAlaya gopIyusa, sura8 #thanat hITa (saMpata rA46 # savara zAha thaya renTa ane 67- 18* * * pustakAlaya in -3 na 52 - jaya A samAjamAM huM ke A gAyakavI nasAgara marI rai mahArAjanA vi>> ra nuM | munirA14 thI aTTamodhya sAgarejI mahArAjanI upadezathI kavarI mo pAMlai kapuracakanA putra praviNacaMdra kana, thathe temanA putra pareza kumAra tathA temanA mAtuzrI gaMgAbena bhAI galAla hAna mAnave nI naphathI bheTa jaina AnaMda pustakAlaya surata sthApanA : vIra saM. 2445 vi. saM. 1975
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Twepics samasyAgrasamA mA tapamAchApamA bhADAra sUrI hai| spayana ko bhI mahAna yauna yi masAjana hamAte irAnasAra isa sAla vaizAne pradhAna mi. mabahAdura kAma Ama kIyA, usake anaka vidhavezavyAkhyAna ho gae mara va ra hama yukta ne isa thunI meM matalarathe ma ekA linA dIvAnandhara sAgaramA kasarI bhArata meM pratIbhAdayA jI mAra mI mahAratrayastha mahAna sonyA ko dene karane vAlA gaye. 1 sobana san 1920 mata saMdIra palAyana meM meM aura gAyaka pAlale rahegI. isamA viSaya sAdika jAnA hai kI sAne kI homa dino me bAnImA AyA * hama sArI milI, malA alI nikalane SEA skImAkI mAlatI ajamala AlIya darabAra seyana. aba marAja pada samaravA mAhAvanAlalAnA kA jaba lAnya : sana Raisi devAna sAhaba dabAyAnA adadRzyaka paramyAMzuka mahArAjAdhirAjamedilIpajI hAdara-bharADalAnA mitra rAjapratibodha aura jIvadayApaTTaka
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ BRUIDAIRS anusian.tattores-dean is a newd n a mayo saba THE AIRAMHAR . bumarajI che ma kAja sa hapaTeba0 ka2ze rataratI pAnacaMdanA zreyArthe temanA zrena brakavara. palAcaMTa ta2 thI zreTa badhita kAra prathama yAcanma- bhadrabAhusvAmI vIra nirmANa saMvat 160. vinaya vAcanA-anuyogAcArya zrI skandilAcArya ra nija saMvat 823 4 840. mathuga (uttarApatha) kIya pAcana - yugapradhAna zrI nAgArjuna (skandilAcArya. samakAlIna) vIra nirvANa saMvata (27 zrI 840 mA balasIpura (dakSiNApatha / / pUrvakAlIna tIna Agama-vAcanAe~
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Normal LAMMAAL A jan pujA kAmamoTara kA dhava8 4. Aii. A da2kima ra sUrIzvarajI mahzaja prijhama manI zAi thI R-ANNELingdersnwloatiantarte.mputeylet wo-tananew | . RRRRRRrakAdampa sa parva va harizodhi davAe jarmasya pramuvIra meM devAnaTAMnI kRSizAyI laDhata trizalADhavInI kukSi sthApana karanA tathA Avazayamana gAlA Agamone pUjakAraNa karavA dvArA zrI asaNAra camdhisaMgha upamahAna upakAra karanAra samAzramaNa Agama pustakArUDha hue|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ - vA', darAnaHIRajdhanI ghaefkanA painAtRtA musaTRAmAM nAnuM race moDarrufar aa NcaDIjhama | yA gajanibAMdhakRnmUnivaH biddhAntamaMzodhakaH zrI AnaMdapayonidhivijayate so'yaM hisasamma samasmasAdhusamRAgannavAcanAdAnAra 5 Aga.mo.ddhA2kanI AgamavAsthanAo. AgamobAraDa zrI ane kaccha maga narama sthapa2sarvasAca.kuni cakalavyAkarAmAWidanAdhAcAryuM satata varasAdanI AgamAddhiAraka AcAryavacce grI sAdagAgarIzvarajI ma... nA ziSyaratta. manirAja zrI guNasAgarajI mahArAjai upadamapI . . jhaverI jamanAdAsa lAlacaMda tala temanA dharmapatnI navAbenanA preyArthe sapatro bAbulAla.. rANIkalAla, kaKkalAla tarIke pagavadhu zaratI. sorA hogAna potrA gIgazakumAra , jacatakumAra, jatInakumAra taraphathI koTa vartamAnakAlIna Agama - vAcanA
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vardhamAna jaina Agama maMdira midhyakSetra, 1000 zramika gaNapA lAkhoM rupayoMke vyaya se nirmita advitIya adRSTapUrva zrI varddhamAna - jaina-Agama- maMdira siddhakSetra (pAlItANA) pratiSThA : saM. 1999 mAgha vadI 9, guruvAra
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ detAmrapatra Agama khamaMdira surana zrIvardhamAna lAkhoM rUpayoMke vyayase nirmita abhUtapUrva zrI varddhamAna-jaina-tAmrapatrAgama-maMdira surata pratiSThA-sa. 2004 mAgha sudI 3 zukravAra
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ tante zrIbhagavatyaMga 2 kaaettir tAtAdhamakavAna upAlakadara zAsaka uttarAmadhanAni mAsUma suvarNAkSarI AgamapuruSa, zrI varddhamAna jaina tAnapatrAgamamaMdira surata.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 zvAgAma **2 A dava . aA kAM kesa jhaTa Ijha ( sa kAra ? bAra ane muvI saMtanA reyAche temanA puma kaThalAla kImada nathI Teika kare che nArAja che. zA mATe . paNa eka nadI, ke te kaI rIte nI majA che AtmA dADhayA tA nathI, vaNe mAcagha li gatamAM thavAnuM che te 8 thAya che... rokI le che,I , , , , che. , , , dhanyAvIrajinAdhAH gavAna satAvIra mahArAja jigare i dhaTaza che sahayaM mAlambya sahanta AjAH rApta purUSo zreSTha dharmanuM AlaMDamana karIne duHkhone sahana kare che.. banye mavAna aura bI pI lo avAja siMhuma vA? 19 ve? ke dhI dha{Te pha, davA che? che ke zA che. nA amo ddhAraka rIcArI deva dI. a8dada 29gara rahI2 jI maharAja ada ma pUrU dha grahanadAra asara hAra thaI che Ine je pAsane besIne saMta pAsuM gITAra zITa temaja vi adhyA che dhyAnastha gurudeva
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa NAREEduca u ENARTAL Ramadaland ERECTRESMARist ra gerwasesanNEL MANPREMALERanata Merencore MARALACROMAIL060 quic AgamAddhAraka parama pUjaya Agama ddhAraka jhagAryavazrI aniMgAgaNa surIzvarajI mahAgaThanA ziSyaratra. yunirAi zrI - rAgadayasAgarajI mahAjanA upahAthI jhaverI haThIsIMga gopAlajI nA dharmapatnI yADorabena taraphathI bheTa ... AgamoddhAraka guru maMdira, surata pratiSThA : saM. 2007 mAgha sudI 3 zukravAra
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH Namotthu NaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa Agamadhara sari pahalA adhyAya mahApuruSa kA zaizavakAla jhN| ananta upakArI tIrthaMkara bhagavAn, gaNadhara mahArAja Adi aneka mahApuruSa hue haiM usa dakSiNArgha bharatakSetra ke madhya khaMDa meM 'gujarAta' nAmaka pradeza hai| isa gauravamaya gujarAta meM dezakI zAna bar3hAnevAlA eka nagara hai jo apane prasiddha vana-udyoga ke kAraNa 'karpaTa vANijya' kahalAtA thA parantu logo meM 'kapaDavaMja' ke nAma se vikhyAta hai| yahA~ ke jinAlaya evaM jainetaroM ke maMdira isa nagara kI dharma-bhAvanA ke sAkSI haiN| dayA aura dAna isa nagara ke viziSTa guNa haiN| nagarakI mahilAe~ zIla aura sadAcArase alaMkRta thiiN| unameM rUpa-lAvaNya thA parantu ucchRkhalatA nahIM thii| ____ vItarAga paramAtmA ke zAsana ke anuyAyI aneka samRddha zrAvaka parivAra isa nagara kI viziSTa zobhA evaM pratiSThA meM abhivRddhi karate the| ina meM zreSThivarya zrI maganabhAI kA nAma ammAna-pAtra evaM lakSmIkA vizrAmagRha thaa|
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharastri zreSThivarya zrI maganabhAI kI supatnIkA nAma yamunA thaa| triveNI saMgama kI yamunA nadI anekoM ko zAMti aura tRpti detI hai usI taraha yaha yamunA aneka santapta tathA atRpta hRdayoM ko zAMti evaM tRpti pradAna karanevAlI bhArya sannArI thii| __ jaise golakuMDA kI khAnakA kohinUra hIrA duniyAko dene kA saubhAgya prApta huA thA vaise isa ratna-prasavinI yamunA ko mahAjyAtidhara putraratna kI bheTa jinazAsana ko dene kA mahAsaubhAgya prApta huA thaa| kohinUra hIrA jahA~ bhI gayA vahA~ ciMtA aura bhaya kA vAbAvaraNa chA gayA, usa ke hetu aneka manuSyoM kA khUna bahA aura asaMkhya duSkRtya hue jabaki isa putraratnane ahiMsA-amRtakA nirjhara prasArita kiyA jisameM bhanekAneka AsmAo ke bhayaMkara pApa naSTa ho gye| isa putraratna ne majJAna ke andhakAra meM jJAnakA prakAza kiyaa| kohinUra bhayadAtA banA, yaha putraratna abhayadAtA bnaa| - janma bhagavAna mahAvIra ke nirvANa ko 24.1 varSa hue the| ASADhako meSa-ghaTAe~ bhAkAzameM garjanA kara rahI thIM mAnoM jagatakA putraratna kI badhAI detI hai| [bijaliyA prakAza puMja bikhera rahI thI mAno putraratna ke janmakI khudhImeM dIpamAlA jalAtI ho| sUrya aura candra bhI AkAza meM eka sthala para A mile the| ve vicAra magna the aura dhIre dhIre bAta kara rahe the ki eka jyotirSara kA janma hone hI vAlA hai; yaha bAlaka kahIM hamAre prakAzako nisteja to nahIM kara degA ! zItala, manda mAhAdaka
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasUri pabana cala rahA thA, dharatI zasyazyAmalA bana kara mAnava-hRdayakA Anandita kara rahI thI / ] aise maMgalamaya vAtAvaraNa meM amAvAsyA kI rAtri ke madhyakAla meM ratnakukSI yamunAne eka putraratna kA janma diyA / janma ke zubha avasara para zreSThivarya zrI maganabhAIne ucita utsava manAyA, AMgI karavAI, aura dAna diyaa| zubha muhurta para putraratnakA nAmakaraNa-saMskAra kiyA gyaa| sabakI upasthiti meM harSamaya vAtAvaraNa meM 'hemacandra' nAma diyA gayA / jyotiSayAMne jyotiSa dekhakara bhaviSyavANI kI ki 'yaha bAlaka yugAvatAra mahApuruSa hogA / ' akSarArambha dvitIyA kA candra jaise hemacaMdra bhI dina dina bar3ha AkRti, jJAna, vRddhi, satva, kI vRddhi ho rahI hai| dhIratA aura vIratA - ye do guNa to hemacandra ke priya mitra, sacce sAthI aura unnati karanevAle the / dina dina bar3hatA jAtA hai vaise yaha rahA hai / usake Adi bAhya evaM zarIra, rUpa, raMga, Antarika vibhUti mAtApitA ke snehapUrNa lAlanapAlana meM hemacandra pA~ca varSa kA huaa| itanI choTI umra meM hI vaha sAre muhalle aura jainakula kA priya bana gayA / mAtApitAne zubha dina dekha kara use jJAnAbhyAsa ke liye skUla meM dAkhila kivA | puNyavAn hemacandrane jisa roja skUlameM praveza kiyA usa roja adhyApakoM ko khuza kiyA gayA aura vidyArthiyoM ke mu~ha mIThe karavAye gaye / hemacaMdra meM apUrva pratibhA thI; jJAna-prApti kI abhIpsA thI / usameM adbhuta niDaratA thii| karuNA aura vAtsalya kUTa kUTa kara bhare
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgamadharasari hue the| usameM komalatA evaM kaThoratAkA bhI samucita samAveza thaa| usameM gajaba kA sattva thA, bhaya ko bhI usake pAsa Ane meM bhaya lagatA thaa| usakA jJAna dina ba dina bar3hatA gayA, usakI par3hAI dekha kara zikSaka bhI vicAra meM par3a jAte / ve dUsare bAlakoM ko isa bAlaka se pddh'vaate| isa taraha hemacaMdra eka sAtha vidyArthIpada evaM gurupara-donoM padoM kA upameoga kara rahA thaa| geMda-balle kA khela bAlyAvasthA teo khelakUdapriya hotI hI hai ! eka dina zAmako skUla kI par3hAI ke bAda saba lar3ake muhalle meM geMda aura balle kA khela khela rahe the| ve saba khelameM itane tallIna the ki unhe sthAna aura samayamA dhyAna hI nahIM rhaa| acAnaka eka lar3ake ke dvArA geMda sarakArI hIye se jA ttkraayaa| dIye ke bAharakA kAca geMdake bhAghAta se cUra cUra ho gyaa| khelanevAle sabhI vidyArthI turanta bhAga khaDe hue, na gayA dhIrana kI mUrti sA kevala eka hemacandra / thor3I hI dera meM dIrghakAya lAThIdhArI nagararakSaka sipAhI vahA A phuNcaa| usane bhayAnaka aTTahAsya karate hue kahA, 'kyoM re lar3ake ! isa dive kA kAMca tUne kyoM phor3a DAlA ?' nagararakSaka sipAhI to basa hemacandra ko hI aparAdhI mAna kara gaTane phaTakArane lagA, taba hemacandrane kahA, 'maiMne sarakArI dIyA yA usakA bAharI AvaraNa tor3A hI nahIM hai| mujhe Apa se Darane kI koI jarUrata nahIM hai| merA kAI kasUra nahIM, ataH Apa merA kucha nahIM kara skte|' bAlakakA vIrocita aura sabhyatApUrNa uttara sunakara sipAhI hataprabha ho gyaa| use pratIta huA ki isa lar3akeke sAmane merI eka na
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agadharama clegii| yaha to koI nirAlA hI mAlUma hotA hai| ise cher3akara kahI maiM hI musIbata meM phaMsa jaauuNgaa| yaha socakara vaha dhanyavAda dekara calA gyaa| darda aura usakA daphana vidyAbhyAsa evaM bAlakrIDA meM samaya bIta rahA thaa| isa arase meM eka bAra hemacaMdra ke gale para eka mUjI kismakA phAr3A ubhara aayaa| yaha bAlaka kaI bAto meM jaisA AmakA pakA thA, jaisA yaha pheor3A bhI jihI nikalA / mA bApane bahuta ilAja karavAyA para yaha na miTA / miTa jAya to vaha jiddI pheor3A hI kyA ! bahuta darda hotA thA, parantu hemacandra sahanazIlatAkA agAdha samudra thaa| yaha asahya vedanA usake jJAnAbhyAsa tathA khelakUdameM vighna DAlanA cAhatI thI, parantu sahanazIlatA use vighna DAlane se rokatI thii| vRndAvana kA kanhaiyA eka dina aba macala gayA aura usane balarAma ko hairAna kara diyA to yazodAne use eka thappaDa mAra kara aura dhamakAkara zAnta kiyA thA vaise hI yaha hemU bhI eka dina naTakhaTapana para utara AyA aura apane bar3e bhAI-jo umra meM do varSa bar3e the-maNibhAI ko hairAna kara chor3A, taba yamunAmAtAne usake gAla para thappar3a mArane ke lie hAtha utthaayaa| capala hemUne mu~ha ghumA liyA parantu mamatAmayI mAtA kA hAtha gale ke ukta phAr3e para pdd'aa| phor3A phUTa gayA aura darda bahuta bar3ha gayA parantu isa parAkramI hemUkI Akho se A~sU kA eka bUMda bhI na nikalA / phAr3e meM se mavAda vagairaha nikAla kara bAhya vraNazAmaka davAI lagAI gaI / mAtAke mamatAmaya hAtha ne darda ko daphana kara diyA-paha thappar3a camatkAramaya thappar3a siddha huaa|
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgamadharasari jJAna aura tattvajJAna .. vyAvahArika jJAna ke adhyApaka se hemacandra vyAvahArika jJAna bIca rahA thA, sAtha hI gurudevoM se adhyAtma-sambandhI jJAna bhI prApta kara raho thaa| upAzraya meM yA upAzraya ke bAhara kahIM bhI kisI tatvajJAnI yA vairAgI puruSa ke Agamana ke samAcAra milate hI turanta hemU vahA~ pahu~ca jaataa| mauna raha kara unakI carcA suntaa| kucha pUchane kI icchA hone para dhIre se pUchatA aura yadi acchI taraha samajha meM ma AtA to 'hA' na kahatA parantu punaH samajhAnekI prArthanA krtaa| . hemU kI unna to amI kula gyAraha varSakI thI parantu usakI jJAnapipAsA tathA tatvajijJAsA prauDhoM kI sI thI ! vaha kabhI kabhI vicAroM meM aisA tallIna ho jAtA thA mAno pUrvajanma meM koI samAdhi siddha kiyA huA mahAyogI ho| .. usakI vicAra-zakti aura tarkazakti dekha kara mAtApitA ko harSa ho isameM to bhAcarya hI kyA ! parantu jinheM bhI usakI isa zakti kA sAkSAtkAra hotA ve bhI Azcaryamugdha ho jAte !
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUsarA adhyAya vaivAhika jIvana vivAha kA bakher3A hemacandra bAraha varSakA huaa| usa jamAne meM jinake yahA~ choTI umra meM zAdI ho jAtI vaha parivAra IjjatadAra mAnA jAtA thaa| mAha meM par3e hue mAtApitA to palanemeM jhUlate hue zizuko byAhane kI loriyoM sunAte aura sAMsArika raMga pakkA karate the| yamunA mAtAko bAraha varSa ke hemUkI zAdI karane kI abhilASA jgii| samRddha ghara thA hI, ataH aneka kanyAMmake mAtApitA apanI bhAgyavatI putrIke vivAha kI bAta karane seTha maganabhAI ke ghara A cuke ye parantu inheM koI jaldI na thii| mAtA yamunA apane putrakA vivAha karane kA sukha jaldI hI dekhanA cAhatI thii| unhoMne apane pati se isa viSayameM bhAgraha kiyaa| Agraha haThAgraha meM pariNata huA kisI bhI taraha hemU kI zAdI zIghra hI honI cAhie' isa icchAne unakI himmata aura bhI bar3hA dii| unhoMne kisI taraha zreSThI maganabhAI ko apanI bAta svIkAra karane ko majabUra kiyaa| donoM kuloM kI zuddhi dekha kara eka bhAgyavatI evaM guNavatI kanyA ke sAtha sagAI kI gii| rupayA aura nAriyala svIkAra kiyA gyaa| miSTAna se sabakA mana aura muMha mIThA kiyA gayA! --
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasUri manomaMthana hemacaMdra, jisake lie yaha saba ho rahA thA, gahare socameM par3a gayA ! mujhe itanI choTI umra meM hI kyoM mAyA ke komala bandhanameM bA~dhA jA rahA hai ? kyA saMsAra meM janma lenevAleko byAha karanA hI cAhie ! kyA jIvana kA yaha anivArya kartavya hai ! kyA byAha ke binA sukha nahIM hai ! isa guLAmI se kyA phAyadA 1 nahIM, mujhe yaha mamatA kA bandhana mahIM cAhie ! maiM to gagana meM mukta vihAra karanevAle pakSI jaisA banA rhuuNgaa| maiM vAyu kI taraha nibandha rhuuNgaa| maiM apanI svatantratA ko naSTa hone denA nahIM cAhatA / mAtApitA se anunaya eka dina prAtaH kAla hemacaMdra mAtApitA ko namaskAra kara mauna khar3A rhaa| mAtApitAne pUchA, 'vatsa, tuma udAsa kyoM ho ! kucha kahanA cAhate ho ! aba to tumhArA vivAha nikaTa A rahA hai, udAsa rahoge to kaise calegA / jo tumhArI icchA ho se hameM batAo, hama avazya hI tumhArA hita kreNge| hemacandrane kahA-'pitAjI ! pitAjI ! kRpayA mujhe isa bandhanameM mata ddaaliye| merA mana isa patha para jAne ko tanika bhI utsuka nahIM hai ! maiM ina jaMjIroM meM ba~dhanA nahIM caahtaa| merI svataMtratA mata chIna liijiye| maiM vivAha-bandhana ko nahIM nibhA sakuMgA! mere hRdaya meM tyAgI banane kI abhilASA hai, ataH isa jhaMjhaTa ko nahIM samhAla skuuNgaa| bhApa mere hitaiSI haiM, mujhe zAdI ke bakher3e meM na ddaaliye| yaha bAta sunakara pitAjI to kucha pighale parantu mAtAjIne kahA "putra ! tuma AjJAkArI ho ! maiM sadA tumhArA bhalA hI cAhatI hU~ !
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAmamadharamari tyAga-mArga to lohe ke cane cabAne se bhI adhika kaThina hai ! isa sIdhe caDhAva para car3hanA tumhArA kAma nahIM ! tuma to saMsAra meM kuladIpaka ke rUpameM zobhA pAne yogya ho ! dIkSA-phIkSA apanA kAma nahIM, jAo mauja karo, Ananda meM raho!....... hemakI hAra isake bAda mAtAne zAdI kI jaldI macA dI / jyotiSI brAhmaNoM ko pulaayaa| jyotiSa ke anusAra mAMgalika dina nizcita kiye| kuMkumake chIMTe dekara kuMkuma patrikAeM bhejI gaI ! azoka ke pattoM ke toraNa bAMdhe gye| dhavala maMDapa bamA, vijayastaMbha ropA gayA! ThATa bATa se bArAta car3hI kokilakaMThI mahilAoMne maMgalagIta gaaye| saba loga maMDapameM aaye| bAraha varSakA kizora hemU vivAha-vedI para baitthaa| ami kI sAkSI meM saptapadI kA maMtroccAra prArambha huaa| vara vadhU kA hastamilApa (pANigrahaNa) huaa| ani kI cAra pradakSiNAe~ karavA kara hema ko vivAha-sUtra meM bAMdha diyA gyaa| yuga-pracalita bAlavivAha kI prathAmeM hemU kA homa ho gayA! itanI sArI bhIr3a ke sAmane akelA becArA kyA kare ! yaha bhI samayakI balihArI hai, ki bhaviSyameM jo AgamoddhAraka banane ke lie janmA thA usa mahApurUSa ko vAraha varSakI kaccI umra meM hI binA soce samajhe usakI icchAke viruddha vivAha kI ber3I pahanA dI gii| sukhI parivAroM meM to choTI umna meM bvAha karanA U~cI khAnadAnI aura pratiSThA kA ciha mAnA jAtA thA ! rAga meM vairAgya . jisa puNyavatIkA hemacandra ke sAtha pANigrahaNa huA thA usa navavadhU kA nAma thA mANeka ! varavadhU ghara Aye, tava mAtA yamunA kI
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApramagharasUri khuzI kA pAra na kA! mAtA ko aisA mAlUma huA mAno mere ghara Aja kalpavRkSa phalA hai, motiyoM kI vRSTi huI hai| bAja maiM kRtakRtya ho gaI! putravadhU kA mukha dekhakara yamunAne prasanna hRdayase AzIrvAda diye "beTA ! saubhAgyavatI ho, mere kuladIpakako samhAlanA / aba tuma mere gharakA mANika bananA ! yaha ghara, yaha dhana, ye AbhUSaNa, pharanIcara saba tumhArA hai| hama bhI tumhAre haiM ! tuma hamArI gRhalakSmI ho, hamAre kula ko Alokita karamA !" putravadhU mANekane sAsa ke caraNoM meM sira rakha diyA aura madhura svara meM vinayapUrvaka bolI "mAtAjI ! Aja se' maiM ApakI tathA Apake putra kI dAsI hU~ ! Apake putrakI ardhAginI hU~, tana-mana se sevA karUMgI, bhApake AzIrvAda hameM sukhI rakhege ?" harSavihvala mAtA yamunA putravadhU ke guNa gAte gAte kabhI thakatI nahIM ! gAvakI koI sakhI yA svajana bhAve to mA usake sAmane bhI mANekakI prazaMsA krtii| yamunAko mANeka eka devI ke samAna pratIta huii| mANeka bhI yamunAsAsa kI sevA karatI, Ijjata karatI, unakI AjJA pAlatI aura paira dabAtI thii| thor3e dinoM meM mANekane gharakA kAmakAja bhI samhAla liyaa| aisI vinamra patnI milane para bhI hemacandra AkarSita nahIM huaa| yaha pUrvabhavakA vairAgI thA ! isa janma meM jabaradastI se nArI ke pAza meM DAlA gayA thA, ataH use aura adhika vairAgya hone lgaa| siMha-zAvaka ko kaida karane para jaiso anubhUti hotI hai vaisI hemacandra ko hone lagI ! use apanI bhAvanA aura svatantratAkA dama ghuTatA mAlama huaa|
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri hemacandra dina ba dina adhika virakta dikhAI dene hRdayameM mANekakI mamatA koI parivartana na kara skii| vaha meM par3a gaI / hemacandra ke pitAko isa bAtakI khabara huI, usake sasura ko bhI patA laga gayA / 11 lagA / usake navavadhU ulajhana itanA hI nahIM, eka dina sasurajIne hemacandrako bulAkara samajhAyA, "bhAI, bar3e hokara tumheM apane pitAkA dhana bar3hAnA hai| usakI rakSA karanI hai, mAna-pratiSThA bar3hAnI hai / tumheM apanI patnI kI rakSA pAlana-poSaNa-saMvardhana karanA hai / isa taraha vairAgI banane se nahIM cala sakatA | aba sayAne ho rahe ho, tumheM apane kartavyoM kA pAlana karanA cAhie / " "maiM apanI AtmA ke kalyANa-mArga para Age bar3hanA cAhatA hU~ / koI merI isa bhAvanAko nahIM roka sakatA / maiM apane vicAroM se eka kadama bhI pIche haTanA nahIM caahtaa| Apa logoMne bAlyAvasthA meM mujhe vivAha baMdhana meM pha~sA kara mujha para atyAcAra kiyA hai, parantu merI bhAvanA para balAtkAra karane kI zakti Apa meM kisI meM nahIM hai| maiM apanI vairAgya kI bhAvanA meM vajra sA kaThora evaM pahAr3a-sA acala rahU~gA / " hemacandrakA aisA uttara sunakara saba zAnta to ho jAte parantu dila ulajhana meM par3a jAtA thaa| phira bhI isa kizora dampatIkA jIvana bAhya dRSTi se sabako sukhazAntipUrvaka calatA dikhAI detA thA / bhAgyazAlI rAta kI bAta saMsAra apanI gati se cala rahA hai / yaha bAladampatI mI isa pravAha meM vaha rahe haiN| ekAMta meM bAteM hotI haiN| ghara ke ekAMta meM hastakSepa karane kI kise himmata hI sakatI hai / athavadhU mANeka ko kaI tamannAeM uThatI haiM, parantu Arya - nArI pati ke sivA kisase kahe ?
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharani patikA bairAgyamaya vyavahAra aura pitA kI bAteM suna kara vaha kucha udAsa ho jAtI thI, parantu jaba use khayAla AtA ki usakA pati eka cintaka ojasvI purUSa hai taba vaha vidhi kA upakAra mAnatI aura nyochAvara hotii| - isa navavadhU ne eka rAta apane pati se pUchA, 'svAmi ! Apako saMsArika vAsanA nahIM satAtI / kyA maiM pasanda nahIM AtI ? mujha meM koI kamI hai ? kyA mujhameM ApakI sevA karanekI yogyatA nahIM hai! kisa bAta meM maiMne Apako asantoSa hone diyA hai| merA aparAdha ho se btaaiye| Apa kaheM so prAyazcita le kara tapasyA kara ke zuddha banU~gI, apane priyatama ko prasanna karane ke liye maiM vrata-manautI karU~gI, tapa-japa karU~gI / kahiye prANanAtha ! kahiye, maiM kyA karU~ ! ___pUrvajanma ke vairAgI hemacandrane kahA, "mANeka, tumhArI vAta to sahI hai, parantu merA mana saMsAra kI ora nahIM DhalatA, vAsanA kI bhora nahIM mur3atA / maiM vAsanA ke daladala meM phaMsa kara apanI AtmAkI barabAdI karanA nahIM cAhatA, sAtha hI mujhe yaha bhI acchA nahIM lagatA ki tumhArI AtmA kI barabAdI ho| aisA bhI nahIM hai ki tumhArA koI doSa hai aura maiM tumase nArAja huuN| mujhe saMsArakI ora sacamuca koI AkarSaNa nahIM hai| mujhe javaradastI byAha diyA gayA hai| Aja bhI merI Antarika abhilASA bhagavAna mahAvIra prabhu dvArA nirdezita pravajyAke patha para pada dharane kI hai| tuma bhI bhAtmakalyANake patha para prayANa kro|" duniyAkI saSThi meM to hemacaMdra aura mANekakA jIvana gRhastha jIvana, dAmpatya-jIvana bana cukA thaa|
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIsarA adhyAya hemacandra ke bar3e bhAI kA pahale se hI vairAgya thA, parantu upa jamAne kI yaha tAsIra thI ki choTI umra ke laDakoM kA vivAha bandhana meM jakar3a diyA jAtA thA / unake bar3e bhAI maNilAla ko bhI isa bandhana meM bA~dhA jA cukA thA, parantu vidhAtA kI icchA maNibhAI kA saralatA se dIkSA dilAne kI thI, aura hemacandra ke kaThinAiyoM kA sAmanA karavA ke dIkSA dilAne kI - vIra puruSakA biruda dilAne kI thI / ataH vidhAtAne bar3e mAI kI ardhAginI kA bIcameM hI duniyA se uThA liyaa| dUsarI kanyAe~ maNibhAI se byAha karane ko taiyAra thIM, parantu unhoMne nahIM mAnA / pitAjI bhI bhItara se dIkSA dilAne ko taiyAra the, parantu tarakA lIna samAja itanI choTI umra meM dIkSA ke viruddha thA / pitAkI sammati bhI kucha nahIM kara sakatI thI, isalie pitAne madhyama mArga apanAyA / rAjanagara kI ora I "beTA maNilAla ! vaha mere dhyAna meM hai ki tumhArI saMyama lene kI icchA hai / maiM tumhArI bhAvanA meM vighna DAlanA nahIM caahtaa| merI aisI icchA hai ki tuma zAsanakA zomita kre| / tuma apane Atma-kalyANa ke patha para gamana karo, maiM tumheM antarase AzIrvAda detA huuN| maiM yahA~ tumheM saMyama dilAne kI sthiti meM nahIM hU~ / samAja ke bhISaNa nAgapAza meM se bAhara AnA mere lie kaThina hai / isalie tuma ahamadAbAda jAo / udhara acche mahAtmA puruSako khoja kara AtmAkA kalyANa karanA aura zAsana ka zomita karanA / "
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamagharamari isa bAta kI khabara catura hemacandrako laga gii| hemacandra adhika vairAgI aura adhika utsAhI thaa| use tyAgamArga ke prati adhika AkarSaNa thA / bar3e bhAI ke ahamadAbAda jAne kA samaya AyA taba hemacandrane pitAjI se kahA, "pitAjI, mujhe bhI bhAI sAhaba ke sAtha ahamadAbAda jAnA hai, AjJA diijiye|" . ... pitAjI kA manomanthana pitAjI ko turanta samajha meM A gyaa| mana meM socA, yaha bhI tyAga ke patha para hI prayANa karanA cAhatA hai| mana vicArameM par3a gayA, kyA karU~! donoM putroM kA tyAga ke patha para jAne ! - moha-vihvala mana vicalita ho gyaa| usameM se dhImI AvAja uThI-dAnoM putroM ko bAbA banA denA hai| mUrkha ! sAvadhAna ! aise rAjakumAra-se suputra kisI kisI ko hI milate haiN| are, aise putroM kI prApti ke lie kaI loga hajAroM manautiyA manAte haiN| tumheM aise sapUta mile haiM, aura tuma unheM sAdhuoMkI jamAta ko saupa rahe ho! tuma abhAge hoM abhaage|' parantu antarAtmAne madhura svarameM kahA, 'he puNyAtmA maganalAla ! tuma jagata meM bhAgyazAlI ho / tumhAre yahA~ janme hue ye donoM putra tumhAre kula ko Alokita kreNge| zAsana-jyoti prkttaaeNge| tuma mohAdhIna mata bno| Atmajyoti prakaTa karanevAle putraratnoM ke tuma pitA ho| unhe tyAga mArga para jAne meM sahAyatA do| tuma dhanya ho jaaoge| tumhAre putra guNa-gaNa ke svAmI bneNge| hemacandra ke pitAne gahare manomanthana ke antameM nirNaya kiyA'donoM putra saMyama-mArga bhale apanAe~ / putra to hara bhava meM mileMge / sUbhara aura kutte ke bhava meM bahuta se putra hote haiM, usase kyA laabh|
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari aise tyAgapatha para jAne kAle putra kahA~!' unhoMne hemacandra ko nikaTa bulAkara sirapara hAtha pherate hue khaa-'vts| kyA tumheM mI saMyama mArga para calanA hai ? kyA tumheM bhI AtmasvarUpa kI lagana lagI hai ! jAo beTA ! tuma bhI apane bar3e bhAI ke sAtha jaao| maiM tumhAre pavitra kArya meM avarodha bananA nahIM caahtaa| tuma apanI AtmA kA uddhAra karanA aura aneka AtmAoM ke uddhAraka bnnaa| Aja jinazAsana nisteja hotA jA rahA hai| tuma ise punaH jagamagAtA huA kara do| Aja zAsana kI dazA dekhI nahIM jaatii| tuma jaise usakA uddhAra kareMge to maiM bhI saubhAgya smjhNgaa| maiM zAsanoddhAraka putroM kA pitA mAnA jaauuNgaa| jAoM putra, tuma apane bhAI ke sAtha jaao|" / rAste meM bAtacIta donoM bhAI ahamadAbAda ke lie ravAnA hue| kapaDavaMja meM koI nahIM jAnatA ki ve donoM kisa kAmase jA rahe haiM ! yamunA mAtA mAnatI thI ki maNilAla kA svAsthya ThIka na hone ke kAraNa vaha bhAvahavA badamane jA rahA hai| logoM kA bhI aisA hI khayAla thaa| kevala pitAjI hI saca bAta jAnate the| rAste meM bar3e bhAIne hemacandra se kahA, 'bhAI, yadi lumhArA yaha sayAla hai ki maiM ilAja ke lie yA bhAvahavA badalane ahamadAbAda jA rahA hU~, yA thoDe dina ArAma karane jA rahA hU~ to tuma dhokhe meM ho| jabase maiMne kapaDavaMja chor3A hai tabase mujhe pUrNa zAnti hai| maiM paramAtmA ke zAsana kI dIkSA lene ke lie nikalA huuN| maiM saMsArakI savAmi meM bakanA nahIM cAhatA / tumheM jo jaMce seA karanA / maiM aba pahaspa veSa meM kapaDabaMba nahIM maauuNgaa|'
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamagharasUti hemacandra ne kahA "jyeSTha bhrAtA! bhApa jisa rAha nA rahe haiM usa rAha para jAne kA to maiMne kabhIkA nirNaya kara liyA hai| maiM kitane hI dino se usa dina kI pratIkSA kara rahA hU~ jaba mujhe saMyama mile; paMkha hote to maiM jJAnI gurU ke caraNoM meM baiTha kara saMyamakI sAdhanA kara rahA hotA, parantu paMkha na honese vivaza thaa| jo ApakI bhAvanA hai vahI merI bhI hai / maiM saMyamI banU~gA, AtmAnandI bnuuNgaa|" ... isa tarahakA apUrva bhAvanAmaya vArtAlApa karate hue donoM bhAI ahamadAbAda A pahu~ce / zrI gurucaraNa meM tapagaccha-gagana-dinamaNi zrI buddhivijayajI mahArAjazrI ke ziSyaratna apUrva saMyamaghara mahAmunizrI nItivijayajI mahArAja ahamadAbAda kI bhUmi ko pAvana kara rahe the| donoM bhAI unake caraNakamaloM ke vaMdanArtha gaye / donoM bhAIyoMne gurucaraNameM svastika kiye, Upara eka nAriyala rakhA / ....... mahAtmA zrI nItivijayajI mahArAja samajha gaye ki 'ye puNyAtmA saMyama lene Aye mAlUma hote haiM, parantu nAriyala donoM ke vIca eka hI rakhA hai, ataH philahAla eka ko saMyama milegaa| dUsare ko prahaNa karane meM dera lgegii| use kaThinAiyoM kA sAmanA bhI karanA pdd'egaa|' munIzvarane yaha bhaviSyavANI manameM hI dabA rkhii| .. gurudevane pUchA-"bhAgyazAliyA ! kisa zubha saMkalpa se yahA~ Ae ho|" - "gurudeva ! hama Apake caraNoM meM dIkSA lene kI icchA le kara pAye haiN| kRpA kara hameM taariye| Apa hamAre tAraNahAra guru baniye / hama Apake ziSya banane kI icchA se hI Aye hai|" donoM bhAiyoMne aisA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 17 uttara diyA / taba gurudevane punaH kahA, "mahAnubhAvo ! saMyama bA khela nahIM hai / isameM aneka kaSTa, aneka parISaha, aneka upasarga sahana karane paDate haiM | yahA~ mana cAhA bhojana nahIM milatA, mikSA-caryAse jIvana calAnA hotA hai / aneka pralobhanoM ke bIca mana ko vaza meM rakhanA hogA | gA~va gA~va naMge pairoM ghUmanA hogA / jAdoM kI bhISaNa ThaMDa, caumAse kI barasAta sahana karanI hogI / khuradarI zayyA para sonA aura khuradare sAde vastra pahananA hogA / bolA, vaha saba kara sakoge !" grISma kA tApa, "gurUdeva" itanA kahate hI dIkSArthI puNyAtmAoM kI A~khe se jhara jhara A~su jharane lage / "bhagavaMta ! Apa jo bAteM kahate haiM unakA hamane kaI bAra vicAra kiyA hai / Apane hamArI parIkSA aura hamAre mana kI jA~ca karane ke lie puuch| so bahuta acchA kiyA / kRpAmaya ! kRpayA hameM zIghra hI pavitra dIkSA dIjiye / " hemacandra ko asaphalatA jJAnadRSTi se donoM divyajJAnI muni jarA dhyAna-magna hue / unheM AtmA suyogya pratIta hue| eka kA bhAgya dIkSA - poSaka thA, dUsare ke bhAgya meM avarodha the, use kaseoTI para car3hanA thA / ataeba bhArSadRSTA munine bar3e bhAI se dIkSA lene ko kahA aura hemacandra se kahA, " Thaharo maura dekhate raho / " bar3e bhAIne choTe bhAI se kahA, "bhAI hemacandra ! yadyapi tumhArA vairAgya mujhase adhika hai, dIkSA kI bhAvanA tIvra hai, tuma meM dIkSA kI yogyatA bhI mujhase adhika hai, tathApi tumhAre karma kucha aura mAlUma hote haiM / parantu tuma puruSArtha : karanA aura dIkSA grahaNa karanA /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri tuma mujhase kahIM adhika samartha banoge / maiM tumheM antima AzIrvAda detA hU~ ki "tuma zIghra hI apanI AtmAkA kalyANa karanevAle bano / " . . _ mahAtmA nItivijayajI mahArAjane maNilAlako dIkSA dii| ve maNilAla miTakara pUjya maNivijaya jI mahArAja bane / rAgI miTakara tyAgI bane / dIkSA kI pratikSA - hemacandra ke hRdayako yaha bAta satA rahI thI ki ghaTAdAra vaTavRkSa ke samAna bar3e bhAI to mAyA ke baMdhana tor3a kara cale gaye aura maiM nahIM jA sakA / 'bhavitavyate ! terA kyA irAdA hai ?' hemacaMdra adhIratA se cillA uThA, 'maiM saMyama avazya lUMgA, avazya luuNgaa|' hemacaMdrako apanI dAdI ke sAtha rAjanagara se pavitra dhAma bhoyaNI tIrtha kI yAtrA karane kA avasara milA / vahA~ jAkara usane kumAra saMyamI zrI mallinAtha bhagavAn ke pAsa pratijJA kI-"he bhagavAn ! maiM dIkSA lUgA / dIkSA lie binA nahIM rhuuNgaa| hara hAlata meM usa patha para jAne kI mujhe tU zakti de ! bhaMte ! mujhe tyAga ke patha para le cala, mAyAke baMdhana kATa phekane meM sahAyatA de / mere vighna harA bhagavAn ! bhagavAn ! agnijvAlA ke samAna saMsAra meM mujhe nahIM jalanA hai / maiM kisI na kisI taraha saMyama avazya luuNgaa|" . gA~va kI godameM . .... bar3e bhAIne dIkSA ke mArga para prayANa kiyA, choTA bhAI punaH kapaDapaMja aayaa| unakA AnA na AnA eka sA thaa| gharameM bhI unakA vyavahAra udAsI mahAtmA kA sA thaa| sukha-vaibhavakI unake ghara meM koI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 12 kamI na thii| devAMganA ke samAna premamayI patnI prArthanA karatI thI, parantu isa nilepa hRdaya para koI asara nahIM hotA thaa| ve patnI ke hote hue bhI bhAva-brahmacArI kA jIvana jIte the| dhyAna, manana, jJAnacaryA tathA kaSAyajaya ke hetu hI sArA samaya bitAte the| solaha varSa kI umra meM hI hemacandra kI aisI sthiti ho gaI thI ki unheM tyAgI gRhastha athavA sthitaprajJa kaha sakate haiN| mAtA yamunA, patnI mANeka, sAsa, sasura aura gAMva ke logoM ke ekatrita virodha ke bAvajUda hemacandra samatAbhAva se sarva nATaka dekha rahe the| pitAjIko bhI aisI bAtoM meM jarA sA hissA lenA par3atA thA parantu unakI Antarika icchA putra ke mArga ko sarala banAne kI thii| pitA kI bhAvanA hemacandra ke pitA svayaM bhI dIkSA lene kI icchA rakhate the| ve kaI bAra prAtaHkAla pratikramaNa ke gada yaha bhAvanA karate the, "he cetana ! yaha zarIra apavitra hai, nazvara hai, duHkha kA sarjaka hai| Akhira isa zarIra ko agni kI dhadhakatI lapaTe ke bIca rakhakara phUMka diyA jaaegaa| he cetana ! isa zarIra para Asakti, putrAdi kI mamatA, saMsAra kI vAsanA tujhe kahA le jAegI ! _ "pudgala kI parAdhInatA tujhe anAdi aMdhakAra meM DAla degI, tere mAtmA ke guNoM ko lUTa legii| mAnava janma phira milanA atyanta durlabha ho jaaegaa| jina zAsana kI prApti durlabhatara hogI, kaSAya tumhAre AtmA ke ananta vaibhava ko pala pala lUTa rahe haiN| sAMsArika skhalana evaM snehI bhI Antarika dhana ko lUTa rahe haiN| AtmA kI kisIko paravAha nahIM hai|
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Agamagharasari he cetana ! tU sAvadhAna ho kara apanA samhAla le, jAga aura khar3A ho jaa| : "mere putra ko pahale saMyama kI prApti ho to acchA nahIM to usakI mAtA, patnI, sAsa-sasura use saMyama grahaNa nahIM karane deMge / asaMkhya bina maalege| maiM eka sacce pitA ke kartavya se cyuta huA ginA jAU~gA / pahale apane putrako zAsana ke lie samarpita kara dU~ / " aise vicAroM ke anta meM hemacandrako pAsa bulAkara biThAyA aura premapUrvaka sira para hAtha rakha kara kahA, "beTA ! tuma mokSa-mArga ke pUrNa abhilASI ho / tumhArI masa nasa meM dIkSA kI bhAvanA thiraka rahI hai| tuma pratyeka zvAsa meM usakI icchA karate ho| dIkSA lie binA tumheM kapaDavaMja AnA par3A yaha bAta tumheM hajAra bicchuo ke DaMkha se bhI jyAdA kha de rahI hai| maiM yaha jAnatA huuN| maiM to Aja bhI yahI cAhatA hU~ ki tU saMyama prahaNa kara / tU aneka bhAsmAoM kA uddhAraka banegA, zAsana-staMbha bnegaa| .: "mujha meM sAmAjika bandhanoM ko tor3a pheMkane kI zakti nahIM hai, anyathA tuma aura maiM yahI dhUmadhAma se dIkSA grahaNa krte| pAMcaveM Are ke prabhAva se Aja to aisI mAnyatA hai ki 'dIkSA lenA kAyara kA kAma hai|' aise vicAroM ke pracAra ke kAraNa acche vyakti dIkSA grahaNa karate hicakate haiN| "prAcIna kAla meM mahArAjA, rAjakumAra, rAjarAniyAM tathA rAjakumAriyA~ dIkSA grahaNa karate the / kyA ve kAyara the ! parantu Aja ke yuga kA durbhAgya hai ki asamartha ho se sAdhu banatA hai aisI logoM kI dhAraNA ho gaI hai|
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasari "tuma saMyabhI banakara cunautI kA sAmanA kre| / saMyama ke mArga ko mukta bnaao| dIkSA kI vijaya patAkA phaharAo / apanI mAtA yA patnI ke mAha meM na paDanA / tumheM merA hArdika AzIrvAda hai ki tuma saMyama lo, aura sAdhuoM ke senAnI bno|" Ananda kA udadhi . pitAjI kI bAta sunakara hemacandra kA hRdaya Ananda ke udadhi meM tairane lgaa| merI to icchA thI hI, tisa para pitAjI ne gupta parantu dRDha sahayoga diyA / aba maiM dIkSA lekara hI rahU~gA / isake sivA mujhe kucha nahIM cAhie / dIkSA hI merA prANa hai, dIkSA hI merA jIvana he, dIkSA hI merA sarvasva hai| mAtA kI mamatA mAtA yamunA ko isa bAta kI khabara laga gii| putra ke prati mamatAne mAtA ke hRdaya para kAbU jamA diyA / merA putra dIkSA ke yaha ho hI kaise sakatA hai / maharAjA ne yamunA se kahA- "terA pati to pAgala ho gayA hai| vaha apane putra ko cita karanA cAhatA hai / usameM buddhi nahIM hai / terA ghara saMpatti-vaibhava, dAsa-dAsI, dhanadhAnya se paripUrNa hai / ataH aise ratna-sama putra ko dIkSA kI anumati dene kI mUrkhatA na kara baiThanA, kisI bhI taraha use dIkSA na lene denaa|" ____ "beTA hemU ! kyA tuma dIkSA lenA cAhate ho !" itanA kaha kara mAtA Age bar3hI-"tumhArA yaha kAma nahIM haiN| ghara meM kyA kamI hai ! tumhAre binA merA kauna hai ? gulAba kI paMkhur3I jaisI tumhArI patnI kA kyA hogA ? tumhArA sukomala zarIra gA~va gA~va bhaTakane ke lie nahIM
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra AgamasUra banA hai / tumhArI mRdula kAyA tapasyA ke lie nahIM gar3hI gaI hai / tumheM dharma karanA hai to ghara meM karo / dIkSA tumhArA kAma nahIM, AindaH dIkSA kA nAma na lenA / " hemacandra kA uttara "mA~ ! he mA~ ! tU yaha kyA kaha rahI hai ? yaha saba kSaNika hai, nazvara hai / karma-bandhana karavAnevAlA hai / maiM apane akhaMDa AtmA kI sAdhanA ke lie dIkSA hI lU~gA / tuma nirbala na banA / tumheM to mujha f dIkSA ke lie taiyAra karanA cAhie usa ke badale tumhIM manA karatI hai| yaha kaise cala sakatA hai ? "saMsAra me kauna kisa kA hai ? maiM mAyA ke baMdhanoM ko cIra DAlU~gA / mAtA ! tuma mANeka kI ciMtA na karo | vaha saccA mANika hogI to dIkSA legI / isa umra meM yadi maiM paraloka pahu~ca jAU~ te| ''tuma aura mANeka kyA kareM ? isakI apekSA dIkSA meM heoU~gA to jIvita to ginA jAU~gA na ?" hemacaMdra ko usake mitrA tathA patnIne bhI vAsanA kA paMchI banAne * ke bahuta prayatna kiye parantu saba prayatna asaphala hue / sAsa aura sasura kI ora se bhI aneka pralobhana, dhamakiyAM milane para bhI hemacandra apane nizcaya se tila bhara bhI vicalita nahIM hue /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ cauthA adhyAya siMha svatantra ho gayA, parantu... zasya - zyAmalA dharatI para andhakArane apanA sAmrAjya sthApita kara diyA thA / pakSI apane ghoMsaloM meM chipe baiThe the / choTe bacce gaharI nIMda sA rahe the / lagabhaga sArI duniyA nidrAdevI ke dhyAna meM lIna thI / mAtra saMta aura zaitAna thor3e jAga rahe the / saMta AtmadhyAna ke lie aura zaitAna paradravya haraNa ke lie / aisI kAlI aMdherI rAta meM hemacandra uTha khar3A huA / vicAra karane lagA - "mAha kI madirA se matta parivAra mujhe tyAga mArga para jAne degA hIM nahIM / jise darda kA bhAna huA hai vaha dardI darda miTAne ke sabhI upAya karatA hai / mujhe bhI kucha karanA hogA / isa hetu se mujhe isI kSaNa cale jAnA cAhie / " bAhya manakA upadrava bAhya manane cauMkakara kahA- - "are hemacandra ! tU apanI mA~ se dagA karake kahA jAtA hai ? apanI sundarI satI nava-vadhU ke musakurAte hue mukha ko dekha / usakI dazAkA vicAra kara / pAgala ! tU jahA~ jAmeko taiyAra huA hai vahA~ jarA bhI sukha nahIM hai / are ! sukhakA nAmonizAna bhI nahIM hai / tujhe kisI sAdhune dhokhA diyA hai / apane ghara meM bar3hate hue dhana - puMja ko dekha / jise pAneke lie loga anIti - anyAya aura khUna khaccara macAte haiM vaha tujhe anAyAsa milA hai| use chor3a kara
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri AsmA ke ananta sukha kI mithyA bhrAnti meM na phaMsa / jA, mAtAke caraNoM meM sira rakha kara kaha de-mA, Aja se tumhAre caraNoM meM hI jIvana jiiuuNgaa| merI patnI se kaha do ki maiM Ajase use apanI sahacarI maanuuNgaa|' AtmA aura paraloka ke jhUThe bhrama ko jalA de| ye saba to dhUrtI kI banAI hui zramapUrNa bAteM haiN|" . . . hemacandra socane lagA ki "gharako chor3anA aura antima namaskAra karanA cAhatA hU~ utane meM hI yaha kyA ? he mere bhagavAn ! bacAo, prjaao|" . . __ antarAtmA kI dhvani . antarAtmA kI madhura dhvani hemacandra ke kAnoM meM paDI-"hemacandra ! hemacandra ! tU jisa rAha jAnA cAhatA hai vahI sahI hai| mAtA aura patnI tujhe rokatI haiM se svArtha-bhAvanA se / tumhAre AtmA kA sAthI koI nahIM hai / jaba gharameM Aga lagI ho taba mAtA yA patnI kAI terI rAha nahIM dekhegI, sabase pahale khuda hI ghara se bAhara nikala jaaeNgii| usa samaya tU zayanakhaMDa meM sAyA hogA to tujhe bacAne kAI pAsa bhI nahIM phttkegaa| bAhara maidAna meM Akara cillAegI-'mere putrako kAI bacAo bacAo...' parantu svayaM to kUda kara nahIM jgaaegii| _ "vatsa hemU ! terA bhAramA aneka bhavoM ke karmoM ke tApase jala rahA hai| tU isameM se bAhara nikala, guru ke caraNoM meM jA, unakI zaraNa le / aisA karane se koI jJAnI puruSa terI niMdA nahIM karegA, balki vAha vAha karegA, amumodanA karegA / saMsAra-rasika jo kucha kaheM usa para dhyAna nahIM denA cAhie / isa samaya tumhArA bhAtmA saMsAra meM visphoTa ke sAtha jala rahA hai| dauDa, isa jvAlAmukhI meM se bAhara nikala /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasUri 25 "dhana-daulata aura vidyA prApta karane videza jAnevAloM ko mAtA aura patnI tilaka karatI hai / inameM se kaI nahIM lauTate aura paraloka sidhAra jAte haiM taba ye kyA kara sakatI haiM ? tU to tarane kA hI mArga apanA rahA haiM, anekoM ko tAranevAlA tAraka bananevAlA hai / cala, uTha, jaldI kara / " hemacaMdra antarAtmA kI AvAz2a ke sAtha nIrava rAtri meM cala pddaa| gA~va ke bAhara paira rakhate hI use caMdrane apanI jyotsnA se nahalA diyaa| dhIre dhIre parantu dRr3ha kadamoM seM baha gayA seA gayA / andhakAramaya prabhAta cAra praharakA vizrAma kara sUrya sAta prAcI ke gagana meM A to gayA parantu udAsa thA / usakA teja dhuMdhalA thA / jyoMhI usakI pahalI naz2ara par3I tyoM hI "hemacandra guma ho gayA, hemacandra guma ho gayA" ke samAcAra ne udAsI phailA dI thI. - - yaha dekhakara sUrya bhI udAsa ho gayA / apane A~suoM ko chipAne ke lie usane apanA mukha kSaNa bhara ke lie bAdala ko oTa kara diyA / kara azvoM ke ratha meM baiTha kisI agamya kAraNa se vaha kapaDavaMja ke hemacandra ke ghara para bAta kA bataMgaDa kapaDavaMja meM ye samAcAra padhanavega se phaila gaye / saba jAnate the ki vaha vairAgI mahAnubhAva thA / use dIkSA kI raTa lagI thI / kabhI na kabhI vaha kisI sAdhu ke caraNoM meM sAdhu bananevAlA thA hI / bAta kA bIja paDa gayA aura taraha taraha kI bAteM paidA huI /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamagharari eka ne kahA- 'mUrkha' kahIM thA ? itanI choTI umra meM dIkSA lI jAtI hogI ? dIkSA lenI hI thI to kyA bur3hApe meM nahIM le sakatA thA ? mUrkha' abhI se cala par3A / ' 1 mANeka kI koI sakhI budabudAne lago- 'dIkSA hI lenI thI to merI sahelI se zAdI kyoM kI ? usakA bhava naSTa kara diyA ? marA rAta kA cala par3A ? dIkSA meM dharA hI kyA hai ? kisIne bhabhUta DAla dI lagatI hai / yoM to hemU dIkSA leM aisA thA hI kahA~ ? para aba merI sakhI mANeka kA kyA hogA ? eka spaSTavaktA yubaka ne kahA "bahuta dinoM se hemacandra dIkSA kI bAta karatA thA / yadi use yahIM dIkSA lene kI anumati dI hotI to kyA burA thA ? jise saMsAra meM na rahanA ho use balAt kaba taka roka sakate haiM ? hemacandrako anumati nahIM milI ipa lie jAtA rahA, isameM usakA kyA doSa ?" itane meM kaMkU kAkI ubala par3I - 'marA mANeka kA bApa | hemU to pahale hI kaha rahA thA- mujhe byAha nahIM karanA hai| maiM dIkSA lene vAlA hU~, merI zAdI mata karo, parantu usa samaya maganalAla kA dhana dekha F kara mANeka ke pitAne apanI lar3akI hemU ke sAtha vyAhI | acchA ghara dekhane gayA para jaba bara kI icchA na ho aura jabaradastI zAdI kI jAya to yahI natIjA nikale na ? deva hI jAnatA hai ki becArI mANeka kA kyA hogA ? ' jhamakUmAI ne bIca meM apanA rAga alApA - jaba hemiye ne zAdI se inakAra kiyA thA tabhI mANeka kA bhI inakAra karanA cAhie thA / kyA yaha pagalIM nahIM jAnatI thI ki maiM jisase byAhane calI hU~ vaha to
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgabhadharasari 27 dhyAhane se pahale hI dIkSA kI bAta kara rahA hai / mANekako socanA cAhie thA ki mere svAmI dIkSA leMge to maiM kyA karU~gI ? isa. meM usake pitAkA kyA doSa ? jambusvAmI kI patniyoMne dIkSA lI thI usa taraha se aba isa mANeka ko bhI dIkSA lenI caahie|' ina sabake ke bIca yamunA mAtA, mANeka, sasura aura sAsa, mAhakI aisI ghabarAhaTa meM par3a gaye ki kyA kareM aura kyA na kareM isakA turanta nirNaya nahIM kara ske| saurASTra meM saMyama aMdherI rAtameM ravAnA huA vIra hemacandra kahIM paidala to kahIM pAhana meM saphara karatA huA gAva, nagara, upavanekA pAra karatA hubhA saurASTra kI bhUmi para A phuNcaa| pUjya pravara AgamajJAtA vidvarya munIzvara zrI jhaverasAgarajI ke caraNa-kamaloM se pUta banI liMbaDI nagarI meM muktipurI kA adamya pravAsI hemacandra A pahu~cA / gurudeva zrI jhaverasAgarajI mahArAja ke pAsa Akara vidhipUrvaka vaMdanAdi kiyaa| avasara dekha kara pUjyazrIne Agantukase pUchA "mahAnubhAva ! kisa uddezya se Aye ho ?" . bhaMte ! maiM kaI mahInese saMyamakI abhilASA pAla rahA huuN| pahale bhI saMyama lene ke prayatna kiye the parantu bhAgyane sAtha nahIM diyaa| bhAja Apake caraNoM kI zaraNa meM AyA huuN| kapar3avaMja chor3e ATha dina hue / eka mAtra amilASA-eka hI tamannA-eka hI aramAna hai ki mujhe saMyama-patha kA pathika banAiye / gurudeva ! merA uddhAra kIjiyeuddhAra kiijiye|
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadhara sari pUjya mahAtmAne naye Agantuka kI acchI taraha pUchatAcha karake jA~ca kara lI / unake manakeA pratIti huI ki yaha pAtra uttama hI nahIMuttamottama hai / dIkSA aMgIkAra karane ke bAda yaha zAsanakA karNadhAra banegA / ve mahAtmA apane jJAna se naye Agantuka kI A~khoM meM aisA teja nihAra sake / yaha bhI dekha sake ki bIca bIca meM upasarga aura upadrava bhI hoMge / 28 hemacandra kA zubha dina aura maMgalamaya muhurta meM caturvidha saMgha samasta kI sAmUhika upasthiti meM dIkSA dI gaI / jaba dharma - dhvaja rajeAharaNa usake hAtha meM AyA taba usake AnandakA pAra na rhaa| kaI mahInoM se jisa dina kI rAha dekha rahe the vaha Aja A gayA / Aja kA dina dhanya thA, Aja kI ghar3I dhanya thI / hemacaMdrakA solahavAM sAla cala rahA thA, aura vikrama saMvat 1946 bIta rahA thA / saMsArI meM se sAdhu bane hue hemacaMdra jJAna, dhyAna, tapa, saMyama kI ArAdhanA karanemeM bahuta hI tatpara bane / saMyama kI maryAdAoM kA pAlana karate the| navakalpI vihAra kara ahamadAbAda pahu~ce / isa sAdhuvRnda kA kalpanA bhI nahIM thI ki saiMkaDoM jinamandiroM evaM hjaare| jaina gharoM se zobhita kSetra meM mahA-upasarga AegA / parantu kAlabala adbhuta thA / saMgha - bala chinnabhinna thaa| netAhIna TolI kI sI dazA zrAvaka saMgha kI thI / dharma antima sA~sa le rahA thA / tyAgI varga kA sAtha aura Azraya dene kI bAta miTa cukI thI / aisI hAlata meM anajAne yaha munivRnda rAjanagara A pahu~cA / - ? upasargoM kA Arambha muni hemacandra ahamadAbAda meM adhyayanAdi kara rahe haiM yaha khabara kaDavaMja meM pahu~ca gaI / parivAra ke loga viraha-vyathA meM se jarA svastha
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharahari 29 hue hI the ki ye samAcAra mile / turanta pAvana ko patita karane kI yojanA banAI / yamunA mAtA ko yaha nizcita jJAta ho cukA thA ki usakI zakti kAma nahIM degI, sAtha hI sAsa-sasura, svajana, snehI tayA dharmapatnI kA bala bhI koI asara nahIM karegA / ataH rAja meM phariyAda kI / sarakAra aura nyAyAlaya saMsArI kA pakSa hI adhika lete haiN| satayuga kI bAta jAne dIjie, yaha kaliyuga kI sarakAra kI bAta hai| rAjyAjJA hemacaMdra ko gujarAta rAjya ke bar3e adhikArI kI ora se eka AjJApatra milA / usameM likhA thA, "tuma sAdhu veSa tyAga kara apane gAva cale jAo / vahAM tumheM gRhastha-jIvana bitAnA hai / tuma vivAhita ho, ataH apanI patnI ke bharaNa-poSaNa ke atirikta use santoSa dene ke lie bhI jimmedAra ho / tuma isa pharja se mukta nahIM ho sakate / tumane Aveza ke kAraNa vA anya kisI bhI kAraNa se dIkSA lI ho, to yaha patra milate hI dIkSA chor3a do yaha rAjya kA hukma hai / " rAjyAjJA kA uttara rAjya kA AjJApatra par3ha kara muni hemacandra soca meM par3a gaye / sunipravara jhavera sAgarajI ne socA ki yaha apratyAzita upasarga bhAyA hai| upasarga to AnevAlA thA parantu jaina nagarI hote hue bhI zramaNa kA pakSa lenevAlA koI maukA pUta sAmane nahIM AyA / binA mUTha ke hathiyAra anupayogI hotA hai, usI taraha akele mahAtmA praverasAgarajI. bhI kyA kara sakate the !. ..
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharari .. phira bhI vIratA ke adhiSThAtA muni hemacandra ne mukhya rAjyAdhikArIko uttara diyA- "maiM gRhastha bananA nahIM cAhatA / maiMne apanI icchA se dIkSA lI hai / maiM use AmaraNa pAlanA cAhatA huuN| maiMne apanI icchAse jo vastu aMgIkAra kI hai vaha galata yA burI nahIM balki AdhyAtma-yukta kArya hai| maiM apanI patnI ke santoSa yA bharaNa poSaNa kA jimmedAra nahIM hU~ na merA yaha pharja hI hai, kyoM ki maiMne zAdI karane se sApha inakAra kiyA thA / balapUrvaka merI zAdI kI gaI hai, ataH maiM jimmedAra nahIM hU~ parantu balapUrvaka zAdI karavAnevAle jimmedAra haiM, maiM ne kisI bhAveza, Avega, udvega yA aise kisI anya kAraNa se dIkSA nahIM lI hai, ataH mujhe dIkSA chor3ane kA kahanA na nyAyasaMgata hai na yuktiyukta / isalie yaha rAjyAjJA vApasa lI jAnI cAhie, aura isImeM nyAya-saMgatatA hai|". . .. . ... dUsarI rAjyAzA mukhya rAjyAdhikArI isa uttara se soca meM par3a gaye / kucha dera to unheM bhI lagA ki bAta to avazya vicAra karane yogya hai / phira dUsarI bhAzA dI "tuma sAdhuveSa chor3anA na cAhA to koI bAta nahIM, tuma kapaDavaMja jAkara apane abhibhAvakoM ke sAtha ghara meM raho, ghara kA bhojana karo aura sAdhuveSa kAyama rkhaa|" .. kAnUna kaI bAra andhA aura tarkahIna hotA hai| use jJAna yA bhAna nahIM hotA / kAnUna paristhiti ko nahIM samajha sktaa|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ AMgamadharasari 31. : agni santa aura zaitAna ko samAna ginatI hai aura donoM ko alAtI hai / usI taraha kAnUna bhI saMta aura zaitAna ko hairAna: karatA aura jalAtA hai| aMdhe kAnUna ke adhIna hokara hemacandra ko ghara lauTa jAnA par3A. parantu veSa to munikA hI rakhA / veSa utaravAne ke aneka prayatna kiye gaye / mI kA rudana, patnIkA vilApa, sasura kI dhamakI, svajanoM kA samajhAnA-bujhAnA, snehiyoM kA sneha saba vyartha gayA taba punaH sarakAra ke pAsa phuNce| abakI hemacandrako nyAyAlaya meM jAnA par3A / vahIM unhoMne vakIla niyukta nahIM kiyA / satraha varSa kI umra meM svayaM hI apane vakIla bane / spaSTavaktA * "mere viruddha Aja jo mukadamA peza huA hai usake viSaya meM maiM eka jaina sAdhu ke taura para nIce mutAbika kaiphiyata peza karatA hU~ Aja mujha para dAvA kiyA gayA hai aura usake dvArA mujhe saMsAra meM lauTane ko majabUra kiyA jA rahA hai, parantu isa taraha majabUra karanA bilkula gairavAjiba hai| maiMne apanI zAdI ke vakta bAra bAra cetAvanI dI thI ki maiM saMsAra meM jur3anA nahIM cAhatA, itanA hI nahIM balki jaina sAdhu bananA cAhatA hU~, aura isalie dIkSA luuNgaa| merI aisI spaSTa cetAvanI ke bAvajUda jabaradastI merI zAdI kI gaI thii| ataeva aba. mere dIkSA-prahaNa se jo pariNAma Ae~ unake lie maiM : uttaradAyI nahIM hai, parantu abaradastI se merI zAdI karanevAle hI uttaradAyI haiN| ...
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amamadhara sUri isa kAraNa maiM sAdhuveSa choDanA nahIM cAhatA / sadA isI veSa meM rahanA cAhatA hU~ / prahaNa kI huI dIkSA banAye rakhane kA hI merA irAdA hai / " 32 tyAgI se rAgI kucha samaya bAda unheM saMyamI veSa chor3anA par3A / phira jaise the vaise bana gaye / vrata gaye, niyama gaye, tyAga aura vairAgya gaye / vAsanA hAvI ho gaI, upAsanA jala gaI / raMga-rAga ubharane lage, mauja-zauka jhalakane lage / unakA vyavahAra aisA ho gayA ki kisI ko bhI yaha sandeha hone lage ki kyA yaha bhI kabhI sAdhu banA hogA ? bAhya dRSTi se ve pUrNa vilAsI saMsArI hoM gaye / koI antarako nahIM pahacAna sakA ki yaha to eka nATaka thA / are, khuda pitAjI bhI ciMtita ho uThe / merA putra aisA - saMskAra-dhAma se saMskArahIna -- bana gayA ? na dharma na dhyAna, svAdhyAya, na vAcana ? svAdhyAya se bhI cyuta ? vastutaH yaha sahI nahIM thA / hemacandra kA bAstavika Antarika svarUpa koI dekha sakA na jAna sakA / - na kaMThe ( AbhUSaNa - vizeSa ) kI cAha eka dina patnI ne ekAnta meM kahA - svAmi ! Apa mujhe kyA naI DijAina ke jevara nahIM banavA deMge ? eka sundara kaMThA banavA dIjie / ye purAnI Diz2Aina ke mere AbhUSaNa le lIjie aura mujhe naye banavA dIjie / becArI bholI nArI / kyA yaha hemacandra terA banA hai ? yAda rakha, " yaha tujhe banAkara phira calA jAegA / isa vakta jo kahanA ho seA kaha ke, mA~ganA ho se mA~ga le; thor3e dinoM bAda nayA khela dekhanA /
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasuri 33 priyatama hemacandrane kahA-"lAo, tumheM ratnajaTita kaMThAbharaNa banavA duuN| usa AbhUSaNa ko pahana kara tuma svarga-sundarI bana jaaogii| tumheM bhI apanA jIvana dhanya mAlUma hogaa| tumheM parI ke rUpa meM dekha kara maiM bhI khuza houuNgaa| ina purAnI Diz2Aina ke gahanoM se nayA kaMThAbharaNa banavA kara tumheM phnaauuNgaa|" AbhUSaNa bhAyA athavA gayA ? hemacandra ne pitAjI se bAta kii| mujhe patnI ke lie ina pugane gahanoM meM se naI DijAina ke alaMkAra banavAne haiM, so Apa banavA. dIjie, yA mujhe anumati deM to maiM banavA luuN| "hemacandra ! dekho, mujhe kucha dinoM bAda ahamadAbAda jAnA hai| tuma bhI mere sAtha aanaa| apanI patnI ke lie tumheM jaise UMce vaise jevara bnvaanaa|" pitAjIne khaa| - "pitAjI, maiM Apake sAtha aauuNgaa|" hemacandra ne uttara diyaa| mAtA yamunA aura patnI mANeka ko alaMkAra banavAne ke lie ahamadAbAda jAne ke samAcAra mAlUma ho gye| unhoM ne socA, punaH nahIM lauTeMge to ? hamArA jItA jAgatA cetana alaMkAra calA jAya, taba jar3a alaMkAra kI kyA jarUrata ?" mAtA aura patnI ne kahA, "hameM gahane nahIM cAhie / tumheM ahamadAbAda jAne kI jarUrata nhiiN|" sasura tathA anya svajana bhI A gye| kahane lage- "alaMkAra nahIM banavAne haiN| alaMkAroM ke badale kahIM hamI bana jAe~ge to ! ataH tuma ahamadAbAda nahIM jaaoge|" __"maiM koI ApakA gulAma nahIM hU~, maiM svatanta huuN| maiM jahA~ jAnA cAhU~ vahA~ jAne kA mujhe adhikAra hai| Apa mujhe nahIM roka skte|" hemacandra kA aisA uttara sunakara saba mauna raha gaye /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari . pitA aura putra ahamadAbAda gye| vahA~ ve vidyAzAlA meM utre| mArga kI tathA kArya kI thakAvaTa thI, ataH rAta ko dera se nIda aaii| subaha uThane meM dera ho gii| prAcI meM sUryodaya huA, parantu ye bhAgyavAn nahIM utthe| dera se uThane para eka nitya-niyamita zrAvakane ThaMDI AvAja meM kahA dharmabandhukA saMketa "bhAI hemacandra ! tumane to sAmAyika, pratikamaNa Adi saba kucha chor3a diyaa| yaha tumheM zobhA nahIM detaa|" pUrva paricita zraddhAlu zrAvaka ke mukha se aise vacana sunakara hemacandrakA sira jhuka gayA / lajjA-bhAra se netra nata ho gye| dhImI dRDha AvAja maiM uttara diyA 'dharmabandhu ! chor3A hai parantu punargrahaNa ke lie| . aise to hemacandra hRdaya se vairAgI the hii| unheM utkaMThA * thI hI kiM punaH muni veSa kaba prApta ho / isI hetu se ahamadAgada Ae the| rAta ko zrI jaMbusvAmIjIkA rAsa-paya-bandha-caritra-par3hA thaa| ataH jAgaraNa huA thA-rAta ko dera se soye the| . prAtaH kriyA evaM nitya-niyamoM se nivRtta ho, dopahara kA bhojana kara atithigRha meM ArAma karane ke lie bAI karavaTa leTa rahe the / usa samaya hemacandane pitAjI se kahA-"pitAjI ! Apa mujhe dIkSA dilavA dIjie / merA mana bhAja dIkSA ke lie utka Thita hai| kRpayA aba mujhe kapar3avaMja na le jAiye / gata rAtri meM zrI jambusvAmIjI kA caritra par3hate samaya dRr3ha nirNaya kiyA hai ki maiM dIkSA luuNgaa| Apa kapA kara sahayoga diijie|" "beTA hemacandra ! maiM tumhArI bhAvanA meM vighnabhUta nahIM bnuuNgaa|" .
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ pA~cavA~ adhyAya saMyama aura jJAna guru ke caraNoM meM yazasvI aura tejasvI mahAtmA jhaverasAgarajI mahArAja ke caraNoM meM hemacandra ne vikrama saMvat 1947 mAgha zuklA 5 ke dina punaH ullAsa pUrvaka dIkSA grahaNa kI / hemacandra kumAra se muni AnandasAgarajI mahArAja bane / eka dina kI AzA Aja phalIbhUta huI / unakA roma rAma umaMga se praphullita thA / sAMsArika bandhanoM se mukta ho kara saccI svatantratA kI AbhA unake mukha para camaka rahI thii| aba to dIkSA ke mArga para Age kadama bar3hA rahe the / putra ke mArga para pitA zreSThI zrI maganalAla kapar3aveja gae / sAsa-sasura mAha meM cakacUra the / maganalAla ko akele Aye hue dekha kara ve loga una para aise TUTa par3e jaise zikArI zikAra para TUTa paDate hai / apazabdoM kI varSA kara dI / hairAna-parezAna karane meM koI kamI na rakhI / maganabhAI ke maneAratha yuddhakhAra ko bhI zAMtibAdI jIta sakatA hai, isa niyama ke anusAra samatA ke sAgara jaise zrI maganabhAI ne saba kucha sahana kiyA, aura ucita mArga apanAyA / unake mana-maMdira meM eka halacala maca gaI - kyA saMsAra
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri aisA hai ? kAI AtmA AtmakalyANa ke mArga para jAtA ho to usameM vikSepa para vikSepa DAlate rahanA ! dhana-daulata, mAla-asabAba, aura svajane kA yahI duHkhada svarUpa hai ? samaya para koI kisIkA nahIM hotaa| aise kAjala-kAle kArAgAra meM raha kara maiM kaba taka sar3A karU~gA ? aise vicAroM ke jora para vyavahAra ke kArya maganabhAI ne jaldI nipaTA diye| tatpazcAt siddha giri rAjakI yAtrA ke lie ravAnA hue| devAdhideva ke darzana kara kRtArtha hue / bhagavAn kI stuti kara prArthanA karane lage bhAvanA saphala huI 'he saMsAra ke tAraka ! tU saba ko tAratA hai, para mujhe kyoM nahIM tAratA ? merA kaunasA aparAdha hai ? prabho ! aba to terA zAsana merI nasa nasa meM rama rahA hai| kapaDavaMja chor3a AyA hU~, aba lauTa kara nahIM jAU~gA / karuNAsiMdho ! mujhe cAritra kI prApti ho, bhava-bhava meM prApti ho, terA sevaka banU~, terI AjJAkA pAlaka baneM / he bhagavan ! tere sivA merA kauna hai ! tU vizvakA uddhAraka hai, to merA bhI uddhAra kr|' yAtrA karake ravAnA hue / pratApI munIzvara zrI pratApa vijayajI se bheMTa huI / unake caraNoM meM sarvavirati mahAcAritra svIkAra kiyA / ise kahate haiM 'bhAvanA bhvnaashinii|' vIra saMvat 2420 kA maMgalamaya varSa thaa| zreSThI maganabhAI bhiTakara munipravara zrI jIvavijayajI mahArAja bane / vihAra aura mahAvihAra nUtana muni jIvavijayajI pUjya gurudeva ke sAtha saMyama kI sAdhanA karate hue prAmAnugrAma vicaraNa kara rahe the| sundara tapa-japa karate the| vayovRddha hone ke kAraNa adhika jJAna kI AzA nahIM thI, phira bhI yogya
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri prayatna karate aura samiti-gupti-dharmokA evaM dasa yatidharmokA sundara pAlana karate the| isa taraha vihAra karate hue peTalAda nagara meM pdhaare| alaga alaga sthAna para alaga alaga gurudevoM se saMyama prahaNa karane vAle pitA aura do putroMkA devayoga se Aja saMyamAvasthA meM peTalAda nagara meM milana ho gyaa| pUrvAvasthA ke apane putroM kA saMyama kI uttama ArAdhanA karate dekha kara pitAkI AtmAko bahuta zAMti milii| unhoMne munitvako prakAzamAna karanekA AzIrvAda diyaa| samaya kabhI nahIM ruktaa| vaha to satata avirata gatise calatA jAtA hai| usameM kaba kyA honevAlA hai yaha to anantajJAnI ke sivA kauna jAna sakatA hai| munirAja zrI jIvavijayajI ekAeka darda ke zikaMje meM A gaye / suyogya evaM niravadha auSadhopacAra zurU kiyA parantu...parantu do varSa ke alpa dIkSA-paryAya meM alpajIvI vyAdhi meM ASAr3ha zuklA 2 ke dina unakA jIvana-dIpa bujha gayA / muni jIvavijayajI kAla-dharma ko prApta hue / thor3e samaya meM ye mahAnubhAva sAdhanA kara gye| ___ adhyayana meM saMkaTa gudar3I ke lAla ke samAna muni Ananda sAgarajI uttama zAstrAdhyayana kara rahe haiN| zrI gurudeva jJAnI haiN| zikSA dene kA kArya bhI sucAru rUpa se cala rahA hai, phirabhI eka bAta kI bar3I bhArI kamI thii| munivara zrI Ananda sAgarajI ko vyAkaraNa sIkhane kI utkaMThA . jagI / gurudeva sahamata hue / usa laghu vyAkaraNa kA nAma 'siddhAnta-ratnikA' thA / parantu vaha yA usake jaise dUsare vyAkaraNa kahA~ se lAye jAe~ /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri prayatna zurU kiye parantu kahIM DhaMga nahIM baiThA / jagaha jagaha jJAna-bhaMDAroM ke adhyakSoM aura kArya-vAhako ko kahalavAyA / parantu ekAdhikAra aura saMpUrNa-svAmitva bhoganevAle upAzrayoM ke zrAvaka ThekedAroM ko lAkhoM ke mUlya kI pustake dImaka ke havAle karane meM apanI heThI nahIM lagatI thI parantu unhe eka pavitra aura adhyayanazIla sAdhu ke hAtha meM choTAsA grantha sauMpane meM kaMpakaMpI chUTatI thii| usa samaya vyAkaraNa jaise prantha milanA muzkila thA to AgamoM kI to bAta hI kyA ... isa taraha ke dakiyAnUsa agraNiyoM kI badaulata kre|ddoN ke mUlya ke aura pavitratAke pratIka-se Agama-grantha, caritra Adi zIrNa-vizIrNa hai| gaye haiN| ye loga Agama-pranthoM ko aMdherI koTharI meM banda rakhane meM apanA managaDhaMta dharma mAnate the| guru aura ziSya-dAnoM vyAkaraNa kI khoja meM prayatnazIla the, parantu zIghra pariNAma nahIM AyA / chaH mahInoM ke satata aura sakhta parizrama ke bAda kisI sajjana ke hRdaya meM bhAvanA jagI aura usane aMdherI koTharI kI alamArI meM banda eka vyAkaraNa kI prati-so bhI apUrNa aura dImaka lagI huI-nikAla kara dii| phira bhI ukta kAryakartA ko dhanyavAda denA hI rhaa| vyAkaraNa kA adhyayana zurU kiyaa| kevala nabbe dinoM meM yaha grantha kaNThastha kara liyA, seo bhI matra-mAtra nahIM, paripUrNa artha ke sAtha / jisa granthakI prApti meM eka sau assI dina lage use sIkhane meM kevala nabbe dina / isa ghaTanAse pranthoM kI durlabhatA kI kucha kalpanA Apa kara skeNge| aisI aneka mAnava-nirmita kaThinAiyoM kI AdhI ke bIca bhI agAdha parizrama tathA adamya utsAha ke sAtha adhyayana jArI rakhA / pustakoM tathA
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri adhyApakoM ke abhAva meM bhI advitIya vidvAn bananevAle mahApuruSa aura aneka suvidhAoMke bIca bhI vidvAn nahIM bananevAle kitane aminandama ke pAtra haiM ? chatra china gayA aneka AvaraNoM ke bIca adamya utsAhake bala para ziSyako adhyayana karate hue dekhakara gurudevako AnaMda hotA thA, parantu vidhAtA yaha Ananda dekha nahIM skaa| gurudeva bhale caMge the, acAnaka bImAra pdd'e| bImArI bahuta mAmUlI thI parantu vaha prANAntaka siddha huI / ve karAla kAla ke 'khappara meM samA gye| vIra sainika kI taraha ve samAdhi-pUrvaka gaye, parantu gaye seo gye| karAla kAla kI vikarAlatAne muni AnaMdasAgarajI kA Ananda chIna liyaa| nUtana dIkSita muni chatra-rahita ho gye| chatra china jAne ke bAda mahAmunikI sthiti vikaTa ho gaI / guruke prati premane hRdayako jhakajhora diyaa| gurukA viraha baDA kaThina pratIta huaa| inakI nAva abhI to maeNjhadhAra meM thI, utane meM karNadhAra svanAma-dhanya banakara calA gyaa| nau mahIne kA dIkSA-paryAya huA thaa| dhIre dhIre svasthatA lAbha kara punaH svAdhyAya, dhyAna, tapa saMyamAdi meM lIna bane / marudhara kI ora dasarA varSAvAsa ahamadAbAda, zAhapura meM kiyaa| vahA se mevAr3a kI ora vihAra kiyaa| usa samaya udayapura kI gaddI para virAjamAna yativarya zrI AlamacandrajI namra evaM sarala svabhAva ke the| ve saMvegI sAdhuoM ke prati sadabhAva rakhate the| jJAnavAn bhI the / ataH jJAna prApti kI bhAvanA se unake pAsa gye|
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharatri ... - yaha bhI samaya kI balihArI thI ki usa samaya sAdhuoM kI saMkhyA aMguliyoM para ginane jitanI thii| lagabhaga paiMtAlIsa-ar3atAlIsa sAdhu hoNge| unameM bhI Adhe to vayovRddha aura kevala svakalyANa kara sake aise the| udayapura meM adhyayana karate the parantu saMyamakA pAlana sacamuca bar3I sAvadhAnI se hotA thaa| adhyayana ke nAma para apavAdoM kI milAvaTa karanA unake svabhAva meM hI nahIM thaa| ve jJAnamUrti banane se pahale sayama kI jItI jAgatI pratimA bana cuke the| .......-.------- padApaNa pAlI meM padArpaNa . varSAvAsa (cAturmAsa) se pahale thor3A sA vihAra karane kI bhAvanA se udayapura ke AsapAsa ke prAmya-vistAra meM gye| . usa samaya pAlI meM mUrtipUjA ke kaTTara zatru sthAnaka-vAsiyoM ke jhuMDa umar3a aaye| mUrtipUjA ke zraddhAlu zrAvaka vidvAn yativarya zrI bhAlamacaMdajIke pAsa udayapura daudd'e| unheM apane nagara para Aye hue khatare kI jAnakArI dI aura kahA ki vahA~ Aye hue sthAnakavAsI sAdhu vidvAn mAne jAte haiN| kaMTha madhura hai / acchA gAne aura bolane kA abhyAsa hai| isake dvArA logoM ko AkarSika kara mUrtipUjA kA virodha kara rahe haiN| Apa pAlI padhAra kara unakA sAmanA kiijie| hama ApakI acchI taraha samhAla rkheNge| . ... yativarya ne kahA 'Apa ghabarAiye nahIM / maiM Apako saMvegI muni mAnaMda sAgarajI ke nAma siphAriza-patra likha detA huuN| ve yuvaka haiM, vidvAn aura tejasvI hai Apake saMgha ke lie upakAraka siddha hoMge / lo yaha ptr|'
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Amamagharasari siphAriza-patra lekara pAlI-saMgha ke netAone gA~va-gAMva jAkara.ina munivara ko DhUMr3ha nikAlA / vidhivat vaMdanAdi kiyA / pAlI ko cAtumAsa kA lAbha dene kI prArthanA saMgha kI ora se kii| vikaTa paristhiti kI sArI bAta batA dI aura anta meM yativaryajI kA patra vinayapUrvaka unake hAtha meM diyA / munivarya zrI AnaMda sAgarajIne patra paDhA / saMgha kI bAtacIta para se pAlI saMgha para AI huI Aphata kA anumAna huA / aise saMkaTa kAla meM zAsana ko samarpita honevAle kA kyA kartavya hotA hai / isakA vicAra karane lge| thor3I hI dera meM kSAtra tejeocita nirNaya kiyA aura saMgha ke agraNI zrAvako se madhuravANI meM kahA, "bhAgyazAliyo ! aise kasoTI ke samaya meM zrAvakoM kI vimatI na ho to bhI zAsana rakSA kI khAtira kisI bhI parAkramI sAdhu kA zAsana ke sainika ke nAte AnA hI caahie| tisa para Apa logoM kI prArthanA hai, yativarya kA bhAgraha hai, taba to avazya AnA cAhie / phira bhI jaina sAdhu ke nAte jatalA detA hUM ki kSetra-sparzanA hogI to bhAvanA rsuuNgaa| saMgha ke agraNI 'jina zAsana deva kI jaya' bola kara uThe, sasmitavadana, prasannacitta pAlI phuNce| saMgha meM bhAnanda kI lahara phaila gii| ujaDa aura ajJAna se bhare hue zAsana drohI, madirApI AtmAoM ke sahavAsa se unmArga para caDhe hue logoM se base hue kasboM aura gAMvoM meM vicaraNa karate hue munivara zrI Ananda sAgarajI pAlI nagara ke dvAra para padhAre / ... pAlI nagara ke saMgha kA utsAha anThA thA / hamAre A~gana meM bhanajAnA divya puruSa A rahA hai-isa umaMga ke sAtha svAgata-yAtrA kI
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ grAmamadharasUri apUrva taiyArI ho rahI thI / usa divya puruSa ke Agamana ke samAcAra milate hI saMgha ke utsAha meM bAr3ha A gaI / bar3e ThATha bATa se sAmelA zurU huA / 42 yaha narakesarI divya puruSa ekAkI the, vicitra kAlabala kI yaha bhI balihArI thI / sAmele meM baDI baDI pagaDiyA aura aMgarakhe pahane hue laMbe caur3e DIlaDaula aura majabUta zArIrika gaThanavAle marudhara ke amaNI Ae hue the / sAmelA vijysvreN| ke sAtha bhIre dhIre Age baDha rahA hai / dUsarI aura usameM cupake cupake dhImI kAnAphUsI ho rahI hai / eka dhIme svara ne dUsare ke kAna meM kahA - 'hamAre mukhiyA loga acchA sAdhu pakar3a lAye haiM / yaha becAre una madamasta jhuMDoM ke sAmane kyA kareMge ?' mahAmumi kI deha durbala thI, gaThana meM mATe the / parantu ve eka chipe hue ratna the / kohinUra kI taraha bAhya nUra unake nahIM thA / aMdara ke nUra kA sAmelevAle dekha nahIM sake the / mailA zarIra, maile kapaDe-anajAne hoga kaisA anumAna lagAte / aisI zaMkA phailane lagI ki kahIM hamAre saMgha kI nAka to nahIM kaTegI ? Akhira sAmelA jinamaMdira pahu~cA / vahA~ darzana, caityavaMdana karake upAyako pdhaare| 'iriyAvahiyA' Adi karake vyAkhyAna ke vyAsapITha para durbala aura nATe zarIravAle mahAtmA birAjamAna hue / "dhamma maMgalamukkiTTha gAthA para vivecana zurU huA / acchA khAsA Der3ha ghaMTA bIta gayA / vyAkhyAna samApta huA, taba zaMkA karanevAle aura na karanevAle sabhI zrotA AnaMda vibhora hokara nAca uThe / ..
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri prabhAvakatA kI chApa cAturmAsa AraMbha huA / vyAkhyAna meM ThANAMgajI sUtrakA paThana zurU huA / Agata munivara sAmAnya nahIM, apitu mahAn haiM, yaha bAta dala bA~dha kara Ae hue sthAnakavAsI sampradAya ke sAdhuoM kA jJAta huI / unhoMne saba ADambara tyAga kara zAnti dhAraNa kii| unake manako pakkA nizcaya ho gayA ki yaha eka durbala savegI sAdhu jJAna meM hama saba se prabala hai / caumAsA bahuta hIM acchA huA, aura muni to phira vihArako ravAnA hue| mAravAr3a meM sthAnakavAsI tathA terApaMthI sampradAyakA kAphI sAmanA karanA par3atA thA / 43 sAdhuko akele nahIM umra choTI thI, siMha kI taraha ekAkI the / rahanA cAhie - yaha utsarga mArgIya zAstrAjJA hai / unheM isa AjJAkA dhyAna thA; parantu guNAdhika athavA samaguNI muni na mile to apavAda svarUpa ekAkI viharane kI AjJA thI / yahI AjJA pAlanI par3e aisI unakI paristhiti thI / dUsarI ora zrI Agama Adi ke adhyayanakI inheM tIvra abhilASA thI, parantu guru kauna ho ? kahA~ aura kauna Agama par3hAe ? yaha vicitra aura ulajhanabharA prazna thA ! 'mujhe koI paDhAnevAlA nahIM hai, aisA nirmAlya uttara bhI dene ko ve taiyAra nahIM the / ati utkaTa icchA aura saccI bhAvanAne eka advaita guru khoja liyA / Agama-adhyayana viSayaka svapna DhalatI saMdhyAkA samaya thA / marudhara kI dhadhakatI dharatI para vicarate hue ye munIzvara sthaMDilabhUmi ( zauca ke lie ) gae the / pakSI apane ghoMsale ko lauTa rahe the / gAyeM carAgAha se cara kara gA~vakI ora lauTa rahI thIM /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamaghara sari aise samaya meM ye munIzvara nadI ke kinAre khaDDe meM kara lauTate hue eka prAcIna aura jIrNa maMdira ke 44 zauca kriyA se nipaTa bAhara birAje / 1 vicAramagna rahanA to ina munIzvara kA vyasana kA / phira bhI ina vicAroM meM kabhI burAI kI badabU nahIM AtI thI, una meM sadbhAvanA ke sugaMdhita dhUma kI mahaka hI nikalatI thI / ve vicAra kara rahe the 'ki 'mujhe Agama kauna par3hAegA ? kahA~ par3hane jAU~ ?' parantu koI uttara nahIM milatA thA / upAzraya meM Akara pratikramaNa, svAdhyAya, aura saMthArA porisI kI parantu nIMda kisI kadara nahIM A rahI thI / Agama - vAcanA kauna degA ? yaha vicAra unheM satA rahA thA / isa vicAra meM hI nidrAdhIna ho gaye / puNya-yoga se eka svapna AyA / svapna meM kisI jJAnI guru ke darzana hue / ina munIzvarane unheM vandana kiyA / jJAnI guru ne pUchA "Ananda sAgarajI ! udAsa kyoM ho ?" "mahodaya ! maiM Agama-vAcanA denevAle guru kI khoja ke vicAra meM hU~ / mujhe saMyama kI sAdhanA meM koI ciMtA nahIM hai, jarA bhI duHkha nahIM hai / parantu 'AgamoM kA adhyayana kahA~ jAkara karU~ ?' yahI ciMtA mana ko satA rahI hai / " / 'tanika bhI ciMtA na kre| tuma pUrvabhava meM apUrva zrutadhara the Aja tumheM dUsare guru kI AvazyatA nahIM hai / AgamajJAna tuma meM bharA huA hai hrIM / kevala thoDe se AvaraNa A gaye haiM, unheM dUra karanA z2arUrI hai| ye AvaraNa bhI narma haiN| eka kAma avazya karanA / " . vAcanA vidhi "tumheM jo Agama sIkhanA ho usa Agamagrantha ko sAmane paTTe para athavA ThavanI para rakhanA / phira use jIvaMta Agamaguru mAnakara vandana
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharahi karanA / 'vAyaNA saMdisAhu~' aura 'vAyaNA lUMgA' ye Adeza mA~ganA / anta meM 'icchakArI bhagavan pasAya kara vAyaNA prasAda karAiyejI' kahanA / isa vidhi ke bAda vinaya pUrvaka jJAnAcAra ke ATha aticaareN| se dUra raha kara tuma svayaM hI Agama paDhanA / "isa meM eka vAta vizeSa lakSa meM rakhanA / jina AgamoM kA yogAdvahana kiyA ve hI Agama pddhnaa| AcArya-pada-lAlupoM kI taraha joga ke binA na pddhnaa| basa itanA dhyAna rakhoge to mahAn AgamajJAtA aura bahutoM ke AgamanAcanAdAtA bne|ge|" dUsare dina se yaha vidhi Arama huI / yoM to hamAre saMgha meM jJAnapaMcamI ke dina AgamagranthoM, caritragranthoM tathA anya granthoMkA vaMdana hai|taa hai, dhUpa, dIpa, naivedya, phala Adi se pUjA hotI hai| vAsa evaM cA~dI ke sikke pUjana meM rakhe jAte haiN| isa kriyA se hama kRtakRtya ho gaye aisA jhUThA Atma-toSa lete haiN| parantu dara asala ina munIzvara ne jaise kiyA vaha saccI jJAnapUjA hai| ___-munIzvarane dUsare dina Aya bila kiyA / zrI hAribhadrIyavRtti yukta zrI dazavaikAlika sUtrakI prati grahaNa kii| lakar3I ke paTTe para use prasthApita kiyaa| ukta pratiko vandana kiyA, Adara pUrvaka mastaka se lagAyA tathA jisa prakAra sAkSAt guruke prati vinaya rakhate haiM usI prakAra pustaka-guruke prati vinaya dhAraNa karate hue paThana zurU kiyA eka bAra, do bAra...tIna bAra / jJAnAbhyAsakI tIvra utkaMThA, zAstrIya paddhatikA vinaya tathA satata sacce dilakA parizrama-aise aneka guNoM ke kAraNa kSayopazama prakaTa hotA gyaa| yahA~ taka ki pratiyoM meM lipikAra ke doSa se athavA dImaka ke khA jAne se jo akSara yA zabda ur3a gaye the unakI pUrti svayaM karane lge|
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ "AgamadharasUri kahIM kahIM paMktiyA upalabdha nahIM thI, vahI paMktiyA baiThAnekA prayatna kiyaa| ina munIzvara dvArA apane kSayopazama se yojita zabda to sahI nikale hI the, paMktiyA bhI akSarazaH satya nikliiN| taba kyoM na bhaviSya meM diyA jAnevAlA 'bhAgamoddhAraka' kA birada samIcIna ho| aise samartha aura zAsana-hita-ciMtaka kI niMdA karane vAle bahAdura bhI becAre bahuta se the| isakA mukhya kAraNa IrSyA aura dveSa thaa| jJAnAbhyAsa aura dharma prabhAvanA ye donoM kArya yaha munIzvara eka sAtha kara rahe the| kucha samaya marudhara meM rahakara gujarAta meM padhAre aura peTalAda meM cAturmAsa kiyaa| tithiviSayaka bhUlI huI athavA lagabhaga chinnabhinna huI paddhatikA aneka zAstroM ke vAcana, manana tathA nididhyAsana ke dvArA peTalAdake cAturmAsa meM parimArjanakara usakI punaH zuddha sthApanA kI aura usI varSa saMvatsarI ke dina se usakA amala kiyaa| yaha vikrama saMvat 1952 kA puNya varSa thaa| vahA~se vicaraNa karate karate chANI padhAre / kucha kAla raha kara vizeSa adhyayana Age bddh'aayaa|
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThA adhyAya panyAsa-pada ahamadAbAda meMahamadAbAda jaina saMgha ke apAra Agraha ke kAraNa munIzvara zrI AnandasAgarajIne caudahavA cAturmAsa ahamadAbAda meM kiyA / ketakI puSpa yaha nahIM kahatA ki maiM yahA~ hU~. lekina usakI sugandha kI bahAra hI kaha detI hai ki ketakI puSpa yahA~ hai| aba ina munIzvara kI khyAti ketakI kusuma ke samAna ho gaI thii| sAMsArika tApa se saMtapta zrotA dUra dUra se unakI vANI sunane aura usa jJAna gaMgA meM DubakI lagAne Ate the / Ate samaya unake hRdaya udvega ke bhAra se bhare mAlUma hote the aura jAte samaya vANI-gaMgA meM snAna kara phUla-se halake bane hote the / aba munIzvara kI sevA meM ziSya bhI the| katipaya AtmAoM ne sevA ke hetu apanA jIvana samarpita kiyA thA / Agamadhara na bana sakeM to na sahI, parantu Agamadhara ke caraNoM kI sevA kA lAbha le kara kRtArtha bane to bhI ahe| bhAgya, aisA soca kara bahuta se bhAgyavAn sAMsArika jIvana ko tyAga kara ina munIzvara kI sevA meM sadA ke lie A rahe the| ___ amogha-dezanA (upadeza) . varSA ne amRta-bindu barasAnA zurU kiyA-+prISma ke tApa se tapta tRSAtura bhUkhI dharatI zItala aura tRpta huI / dUsarI ora kaSAyoM ke tApa
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 -AgamagharasUri se tapta aura vAsanA se tRSAtura banI huI zrotAoM kI maneobhUmi munIzvara kI vANIrUpI varSA kI rimajhima se zAnta aura tRpta huI / kaSAya kA uttApa gayA, vAsanA ne vidA lI / ahamadAbAda kI jaina janatA ApasI vaira bhAva bhUla gaI / kucha andarUnI jhAr3a-jhaMkhAr3a, kUr3A karkaTa thA so saba svaccha ho gayA, kyoMki isa divya puruSa kA divya prabhAva cAroM ora adRzya rUpa meM satata kAryarata thaa| bhavyoM kI bhAvanA dina dina bar3hatI gaI / phalataH munIzvara ko padavIpradAna kI bAta calI / ahamadAbAda kI jaina janatA aisI mugdha thI ki usane socA-ina munIzvara ko AcArya banA deM, zAsana-nAyaka banA deM, tapAgacchAdhipati banA deN| / parantu yazakI lipsA se rahita ye munIzvara padavI prahaNa kareM yaha asaMbhava thA / tisa para yogAdvahana kiye binA AcArya pada lenekA mahApApa to ye svapna meM bhI mahIM kara sakate the / 'tapAgacchAdhipati' pada denA zrAvakoM kI bhakti se utpanna bAvalApana thaa| ye munIzvara jAnate the ki tapAgaccha ke pratyeka samudAya ke mukhiyA ekatra hokara sarva sammati se yaha padavI eka ko de sakate haiN| zrAvakagaNa athavA ziSya apane guruko tapAgacchAdhipati banA deM yaha AtmAko DubAnevAlI bAta hogii| ajogI (yogAdvahana ke binA) AcArya bananA AtmAko bhava-bhramaNa meM bhulaaegaa| maiM 'tapAgacchAdhipati' vizeSaNavAlA virada dhAraNa kara zAsana kI mUlabhUta praNAlikA bhaMga karanA nahIM caahtaa| jise leokeSaNA bahuta satAtI ho vaha bhale apane Apako tapAgacchAdhipati kahalavAe, parantu jaba taka sarvaziSTamAnya na ho taba taka yaha pada kese liyA jAya !
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasUri Akhira saMghane gaNIpada aura panyAsapadake lie bhAvapUrNa binatiyoM kI varSA kI / munIzvara vidhipUrvaka AgamavAcanAoM ke lie ina padaviyoM kI AvazyakatA evaM zAstrIyatA jJAta hone se ye padaviyA svIkAra karane ko sahamata hue| maMgala-prabhAta meM kAlagrahaNa kI vidhi ke sAtha zrI bhagavatIjI ke yoga zurU hue| zuddha bhAyabila aura zuddha nIvI yukta cha:mAsa se adhikakA mahAtapa prAraMbha kiyA / jJAna ke dvArA padavIprahaNa karane kI yogyatA prApta kI hI thI, para aba usameM tapa jor3a kara zAstrIyatA bhI prApta kara lii| padavI-pradAnakA prasaMga naz2adIka AtA gayA aura ahamadAbAda kI janatAkA Ananda umaratA gyaa| zahara meM taraha taraha kI taiyAriyA hone lagI / maMdira maMdira utsava zurU hue / dhavala maMgala ke gIta zurU hue / deza-videza ke AdaraNIya puruSa padhAre / dhvajA, toraNa, meharAba, patAkA, vaijayanti Adi se bAjAroM, aura muhalle ko sajAyA gyaa| azoka ke toraNa bA~dhe gye| mAtaH-akSata ke cauka pUre gye| rAjakumArakA rAjyAbhiSeka hotA hai| aise ThATa bATa aura dabadabe ke sAtha yaha mahotsava manAyA gayA / ahamadAbAda dhanya ho gayA-ahamadAbAdakA jaina saMgha dhanya ho gayA / itihAsakAroMne isa varSa ko aitihAsika mAnA aura suvarNAkSaroM se likhA-vikrama saMvat 1960 aura zrI vIra nirvANa saMvat 2430 / vihAra panyAsa-pravara zrI Ananda sAgarajI gaNIndra ne cAturmAsa pUrNa kara sAdhu-maryAdA ke anusAra vihAra kiyA / vihAra ke samAcAroM se ahamadAbAda kI janatA udAsa hai| gii| unheM aisA pratIta hubhA jaise apanA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari koI atyanta nikaTa kA svajana jA rahA ho / vidA dene Aye hue nara nAriyoM kI AMkhoM se AsuoM kI ajasra dhArA pravAhita ho rahI thii| AsuoM ko dhArA kahatI thI-hameM nirAdhAra banA kara kahA jA rahe ho ! aba hamArA kauna AdhAra hai ? yaha azru-dhArA sAdhu-maryAdA meM munIzvara ke lie vighna nahIM bana sakI / vidhivat vihAra huA, aura vicarate vicarate bIjApura tahasIla ke pethApura nagara phuNce| pethApura-pariSada - usa samaya pethApura meM eka viziSTa pariSada ho rahI thii| panyAsapravara munIzvara ke padArpaNa ke samAcAra milate hI pariSada kA raMga aura bar3ha gyaa| jaba ve pariSada ke paTAMgaNa meM padhAre taba paTAMgaNa jayaghoSaNAoM ke nAda se gAja utthaa| pariSada ke adhyakSa, mAnanIya padAdhikArI, sadasya Adi apane ucca Asana chor3a kara prekSakoM kI taraha sAmane Aye / munIzvara ko sundara kASThamaya uccAsana para baiThA kara anya saba loga zrotAoM ke taura para nIce sAmane A baiThe / vyAkhyAna munIzvara kA preraNAtmaka vyAkhyAna zurU huA / vyAkhyAna kA abhiprAya thA " zAsana kI khAtira samarpita honA / zAsana hamArA hai, aura hama zAsana ke haiM / isa zAsana kI rakSA aura unnati ke hetu hama apane prANa tyochAvara kara deM to bhI kama hai| zAsana kI rakSAsevA karate hue mRtyu A jAya to vaha mRtyu bhI dhanya hai / usakA jIvana bhI dhanya hai / zAsana-sevA se vihIna jIvana pazu kA sA jIvana hai|
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgamadharasari " Aja zAsana nisteja ho gayA hai, usakA kAraNa hai hamArA pramAda, aura utsAhahInatA / tuma saba jAga uTho, Age kadama baDhAo / kaTibaddha ho kara kAryArambha karo / yaha jIvana khAne pIne ke lie nahIM balki zAsana kI khAtira zahIda hone ke lie hai| kAyara loga jagata meM acchI taraha se na jI sakate hai na mara sakate hai| Apa saba yahA~ ekatrita hue haiM to eka zubha saMkalpa kara ke jAiye ki zAsana kI surakSA ke lie hama apane prANoM kI bali dene meM bhI nahIM hickeNge| hama zAsana ke lie apanA sarvasva samarpita kara deNge| hama maraNa kA varaNa kareMge parantu zAsana ko nisteja nahIM hone deNge| panyAsa pravara munIzvara ke vyAkhyAna kA jAdU kA sA prabhAva pdd'aa| eka prakAra kI garmI A gii| pariSada ke prANa tejasvI bana gye| vora nirvANa saMvat 2431 ke varSa kI peyApura kI pariSada saphalatA pUrvaka sampanna huii| kapar3avaMja kI ora hamAre caritranAyaka munIzvara ke janma se pavitra aura khyAtiprApta kapar3avaMja ke jaina. zrI saMgha ke apraNiyoM ne pUjya-pravara munIzvara ko kapar3avaja padhArane kA hArdika AmantraNa diyaa| ____ munIzvara ne kahA-"kSetra sprshnaa|" vicaraNa karate karate kapar3avaja ke kinAre A pahuMce haiM-aise samAcAra nagara meM phaila ge| turanta svAgata kI taiyArI ke sAtha saMpUrNa sthAnIya jaina saMgha nagara ke bAhara umar3a pdd'aa| saMgha ko garva thA ki hamAre gA~va kA lADalA Aja zAsana kA vijayI ratna siddha huA hai| nagara kI sundara nAriyA vidhAtA para vArI jAtI thI, isa mahApuruSa ko sacce mAtiyoM se bacAtI thii|
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAmamadharasari motiyoM ke sAtha akSata aura sone-cAMdI ke sundara camelI ke se phUla bhI the| yaha svAgata-yAtrA nagara meM ghUmakara jinamaMdira hotI huI upAzraya AI / upAzraya kI mAnavamedinI munIzvara ke vyAkhyAna meM ekarasa bana gaI thii| use samaya kA bhAna taka na rhaa| panyAsa pravara munIzvara kapar3avaMja nagara meM jaba taka rahe taba taka vahA~ kA vAtAvaraNa dharma-maya bana gayA thA, kyoM ki dharmarAjA svayameva sadeha usa nagarameM padhAre the| rAjA hAjira ho. taba vaha nagara rAjA ke anukUla vyavahAra kare yaha bAta to jagadvikhyAta hai| cAturmAsa kalpa pUrA huaa| vihAra kA samaya A phuNcaa| ziSya parivAra ke sAtha sabane vihAra kiyA taba nagara kI sImA taka Aye hue zrAvakoM kI AMkhoM se azru-dhArA barasa rahI thii| zrAvikAoM ko to apane putra ke viyoga kA-sA asahya duHkha ho rahA thaa| kapar3avaMja kA mahAn sapUta kitane hI varSoM bAda AyA aura thoDe hI dinoM bAda calane lagA - yaha duHkha bar3A viSama thaa| vidA samaya kI dezanA munIzvara eka vizAla vaTa vRkSa ke nIce khar3e rhe| khar3e khar3e hI cAturmAsa-vidA kI dezanA bhAraMbha kii| "he bhavyAtmAo ! Apa ko mere prati jo anurAga hai usa anurAga ko dharma meM pariNata kara deN| mujha para prIti ApameM vyakti-rAga utpanna karegI, jaba ki dharma kI prIti ApakA guNAnurAgI bnaaegii| Apa sundara dharma-ArAdhanA karate haiM, parantu abhI taka yaha ArAdhanA
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharari. mokSa dilA sake aisI nahIM hai, ataH mokSa prApti ke lie pUrNataH AtmAnulakSI bana kara dharma-ArAdhanA kiijiye| jaldI se jaldI AtmA kI mukti ho, aura hama saba zIghra hI mokSa-sukha prApta kareM yahI shubhkaamnaa| anta meM punaH eka bAra batA dU~ ki Apa mere prati apane rAga ko dharma kI ora modd'iyegaa| isa taraha se ApakI AtmA kA uddhAra jaldI hogaa| dharma ke prati aisA rAga hogA taba zAsana vijayI hogaa| itanA kaha kara paropakAra-pravaNa munIzvarane vihAra AraMbha kiyaa|
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtavAM adhyAya surata zahara meM sUrata zahara ! sUrata ke loga khAna pAna ke bahuta zauqIna haiN| bhArata ke zahare meM sUrata aisA zahara hai jahA~ tarakArI saba se adhika khAI jAtI hai| yahA~ ke nivAsI sukhI zAnta aura samajhadAra haiN| unameM duHkha ko bhUlane kA mAddA gaz2aba kA hai| ve buddhi aura kalA kA samanvaya sAdhanA jAnate haiN| yaha saba hote hue bhI inakA dharma-prema bhI adbhuta hai| sUrata meM nandIzvara dvIpa ke maMdira ke phalakoM para 175 varSa se bhI purAnI citrakalA ke namUne haiN| vh| eka siddhagiri kA paTa hai jisameM seTha motIzA kI TraeNka nahIM kyoM ki yaha paTa seTha mAtIzA kI TraeNka banane se pahale kA hai / pUjyapAda AcAryadeva zrI jJAnavimala sUrIzvarajI mahArAja ke mArgadarzana ke anusAra isa maMdira ke phalakoM para viziSTa kalAmaya kArya huA hai| sUrata dhanakubere kA nagara mAnA jAtA thaa| marAThA, mugala aura briTiza rAjyoM meM kaI bAra burI nIyata se isa nagara meM lUTapATa, tor3aphor3a kara ise tahasa nahasa karane kA prayatna kiyA hai| phira bhI sUrata para mahAtmAoM kI sadA kRpA dRSTi rahI hai ataeva samaya, niyati aura atyAcArI saltanatoM ke aneka AkramaNoM ke bAvajUda yaha zahara jyoM kA tyoM banA rahA hai|
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri svAgatam Aja phira adhyAtmazIla, vacanasiddha tathA advitIya vidvAn divya munIzvara sUrata ke sImAnta meM padhAre haiN| vanapAlaka ne zrI saMgha ko zubha samAcAra diye / sUrata kI khuzamijAja janatA isa samAcAra se aura bhI khuza huii| sUratI loga baDe bhAvuka haiN| unameM yogI puruSoM kA AnaMda lene kI aura bhogI puruSoM kA AnaMda lene kI bhI kalA hai| svAgata kI taiyAriyA to bahuta pahale se cala rahI thiiN| sUrata ke bhojana kI taraha yahA~ ke 'sAMbele' bhI prasiddha haiN| 'sAMbelA' kyA hai ? dekhe binA isakA sahI qhayAla AnA kaThina hai| ikkA, zikarama, tAMgA, khulI moTara, lArI Adi ko phUla, rezamI paTa, kamakhAba, raMga biraMgI kapar3e, jarI, phUla, azoka ke pattoM Adi se sajAyA jAtA hai| sajadhaja kara inheM jaba jalUsa meM lAyA jAtA hai taba dekhanevAloM ko patA bhI nahIM lagatA ki yaha ratha hai yA moTara, ikkA hai yA nAva, tAMgA hai yA bailagAr3I ? isa viziSTa racanA ko 'sAMbelA' kahate haiN| eka sAMbelA sajAne meM sau se hajAra rupaye taka yA usa se adhika bhI vyaya hotA thaa| isa svAgata yAtrA kI eka viziSTatA yaha thI ki isa meM sUrata ke sAre baiMDa, DhAlI tathA zahanAI-vAdaka zAmila hue the| aneka alabele sAMbeloM kI sajadhaja ke sAtha svAgata yAtrA prAraMbha ho kara dhvajA, toraNa, patAkA meharAba Adi se susajjita rAjapatha se hotI huI jinamandira pahuMcI, jinamandira ke darzana kara ke upAzraya phuNcii| upAzraya meM mAMgalika vyAkhyAna huaa| sUrata ke loga munIzvara kI sumadhura dezanArUpI muralI se aise DAlane lage jaise . muralI ke madhura svaroM se phaNIdhara DAlate hai| prathama dina kI divya vANI se hI sUrata
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 Agamadharari ke zrI saMghane pahacAna liyA ki ye mahAtmA vartamAna samaya ke sarvottama muniratna haiM / atIta ke zrutadharoM kI smRti ina ke dvArA harI ho jAtI hai| sUrata meM jauhariyoM kI kamI nhiiN| unhone eka dina meM hI zAsana ke hIre ko parakha liyA / caitya paripATI panyAsa - pravara munIzvara ke vyAkhyAna hararoz2a hone lage / surata ke logoM kA dhIre dhIre vyAkhyAna sunane kA suoyasana hai| gayA / AbAlavRddha saba kA vyAkhyAna kA lAbha mile isa hetu se caitya paripATI kA Ayojana kiyA gayA / sUrata meM yaha caitya paripATI viziSTa aura prathama mAnI jAtI thI / jina maMdira ke darzana vibhAga ke upAzraya yA caturvidha saMgha ke sAtha surata ke pratyeka kI vidhi zurU huI / darzana ke bAda usa usa maidAna meM dhArmika vyAkhyAna diyA jAtA / munIzvara ke divya atizaya ke puNya pratApa se sUrata kI janatA isa kAryameM zrama evaM bhUkha ke bhUla jAtI thI / ina mahAtmA puruSa ko pratIta huA ki sUrata kI janatA ko yogya mArgadarzaka mile to yahA~ kI janatA kA dharma - kAryameM acchI taraha upayoga ho sakatA hai / isa kI tana-mana-dhana kI zakti kA zAsana ke hetu suvyavasthita upayoga karanA prazaMsanIya hogA / nigrantha ke dvArA pratthoddhAra una dinoM Agama durlabhatara hote jA rahe the / Agama jina pranthabhaMDAroM meM the una ke saMrakSakoM ko saMkucita vRtti ke kAraNa ye grantha sar3a rahe the / ina patita-pAvana, uddhAraka granthoM ko andhakAra meM se
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri prakAza meM kauna lAe ! dUsarI ora mudraNa-paddhati kA prAraMbha ho cukA thaa| vAstava meM mudraNa kA prAraMbha hasta lekhana paddhati ke lie mRtyu kI ghar3I siddha huA, kyoM ki isa se hasta-lekhana kalA adRzya hone lgii| hA, abhI bilkula hI naSTa nahIM huI thI, parantu apanI mRtyu kI ghaDiyAM gina rahI thii| aisI viSama paristhiti meM pavitra AgamapranthoM kI ciMtA munIzvara ko atyanta vyAkula kara detI thii| Agama-graMthoM kI aisI hAlata se munIzvara ko nIMda harAma ho gii| bAhara se sasmitavadana zAnta aura mUrtimAna utsAha ke samAna dIkhanevAle ye divya puruSa bhItara se ekAnta meM bahuta becaina ho uThate the| pahale bhavya jIvoddhAraka jinavANI ke Thosa namUnoM ke samAna ve pavitra Agama akAla ke karAla paMje meM phaMse the| usake bAda zrI devardhigaNI kSamAzramaNa mahArAja ne zrI zramaNasaMgha ekatrita kara saba ko jo jitanA kaNThastha thA se tAr3apatroM para likhavA liyA, aura zramaNasaMgha nAyakoM ne pArasparika smRti kA mela kara saMgha ke lie zrotavya banAyA / AcArya deva zrI hemacandrAcArya ne pratyeka Agama rAjezvara zrI kumArapAla ke dravya se suvarNAkSaroM tathA raupyAkSaroM meM likhavAyA, tathA syAhI se bhI likhvaayaa| zrI vastupAla tejapAla jaise mahAmantriyoMne bhI likhavAyA thA aura ajayapAla jaise anAryAcaraNa vAle rAjAoM ne bhAgamo. ko jvAlAoM meM jhAMka diyA / mugaloM ne unakI holI kI / anArya deza se Aye hue gaurAMgA ne bhAle logoM ke bhulA kara prAcIna anya kharIda lie to kaiyoM ko dhamakA kara jabaradastI se chIna liyA /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 AgamagharasUri bIca ke samaya meM saMyogavazAt zithila bane hue phira bhI zraddhAmeM sudRDha yativarene Agama-pranthoM ko apanI sampatti mAna kara unakI rakSA kI, kaiyoM ne chipA rakhe, kaiyoM ne alaga alaga likhvaaye| yaha bhI zrI saMgha kA saubhAgya samajhie / tatpazcAt yativarga zithilatara banatA gyaa| aura yUropIya kUTanIti ne una meM phUTa ddaalii| dhIre dhIre upAzrayoM ke agraNI zrAvakoM ne mAlika bana kara bhaDhAroM para kabjA kara liyaa| yadi granthoM kI surakSA aura marammata kI hotI to acchA hotA parantu kaI abhAge kAryakartAoMne unheM beca diyaa| kaiyoM ne becA to nahIM parantu yogya samhAla ke abhAva meM ye grantha bhaMDAre meM rahe rahe jIrNa-zIrNa-vidIrNa ho gye| - munIzvara kI bhAvanA bhAgama pranyo kI aisI avadazA se munIzvara ko bahuta hI duHkha huA / unako bhagavAna kI vANI ko rakSA ke lie bahuta ciMtA hone lgii| ve socate, he svAmi ! tumhArI vANI ko kisa prakAra bacAU~ / isa ke binA duniyA kA kalyANa kauna karegA ! isa kalikAla meM mohAdi viSadharoM kA viSa kauna dUra karegA ? _ "kyA ina Agame ko mudrita karavA dUM ? yaha anucita hogA na ! chapAI meM prUpha raddI meM jaaeNge| amUlya Agama pANI kA dravya se melatola hogaa| ayogya bhAtmAo ke hAtha par3ane se anartha hone kI saMbhAvanA hai| ye pAmara AtmA rakSaka sAdhana ko bhakSaka banA deNge| unake lie amRta jahara bana jaaegaa| bhAgoM ke prati o zraddhA aura pUjvabhAva hai usameM kamI hogii| dUsarI ora yadi bhAgama pranthoM ko mudrita nahIM
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ aalmgnussi kiyA jAtA to bhavyAtmAoM ke uddhAra kA rahA-sahA sAdhana bhI lupta - hogA / lekhanakAroM kI saMkhyA ghaTatI jA rahI hai, jo haiM se mI prabhArI aura anabhyasta / ataH lekhanakArya kaThina hotA jAtA hai / mArthika dRSTi se bhI mudraNa ke sAmane hastalekha kI paddhati Tika nahIM sakatI / . chapavAne meM bhI bhaneka samasyAe~ haiM, aura na chapavAne meM bhI bahuta hai / he jagadguru / jagatpate ! maiM kyA karU~ aura kyA na karUM ? he bhagavan / tumhAre mukha se prasUta amUlya vacanoM ke saMgraha-rUpa Aga ko anivArya paristhitiyoM ke kAraNa mudrita karavAne meM jo aparAdha ho use kSamA karanA / maiM apane lie kucha nahIM kara rahA hU~, parantu bhaviSya meM AnevAle andhakAra ko rokane ke lie yaha kArya kara rahA hU~ / isameM jo bhUla ho jAya use kSamA karanA / Agama-pranyoddhAra kI bAta abhI anokhI caitya-paripATI cala rahI thii| isI arase meM eka maMgalamaya dina vyAkhyAna ke bIca munIzvara ne isa kA jikra kiyaa| 'he puNyazAliyo ! hama saba vItarAga paramAtmA ke darzana ko nikale haiM, kyoM ki hama saba saMsAra-samudra ko pAra karanA cAhate haiN| bhava-sAgara tarane ke sAdhana bahuta hI surakSApUrNa mAne jAte haiN| unameM se eka to yaha caityaparipATI hai jisakA amala hama loga Ajakala roja kara rahe haiN| parantu dasarA eka sAdhana aura hai jo prathama sAdhana se sApekSatayA bar3ha car3ha kara hai| jina caitya se saMsAra tarA jAtA hai parantu yaha bAta batAtA kauna hai ? jinvaannii| jinavANI kA saMgraha hai jinaagm| zrI jinacaitya-paripATI ke sAtha jinAgama ko yAda karanA caahie| jinezvara kI AjJA una meM hai| usa bhAjJA kA pAlana karanA
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ -- Agamadharasari * dharma hai| hamane jinacaitya paripATI kI AjJA kA pAlana kiyA parantu jinAgamoM kA ? ___"Aja hamAre ajJAna aura akarmaNyatA ke kAraNa pUjya AgamoM kI kaisI durdazA ho rahI hai isa ke lie bhI eka mahattva kA kArya kara lenA Avazyaka haiN| Aja anivArya paristhitiyoM ko lakSa meM rakhate hue AgoM kA mudrita karavAnA anivArya ho gayA hai| pUjanIya zramaNa saMgha kI smaraNa zakti evaM lekhana zakti kama ho gaI hai, ataH - mudraNa karavA lenA anivArya hai| "mudraNa paddhati kI apekSA lekhana paddhati bahuta nirdoSa aura uttama hai| lekhana se bhI smaraNa uttamottama hai, parantu bhavasarpiNI kAla ke pratApa se mudraNa meM doSa hote hue bhI usakA Azraya lenA par3atA hai / yaha to nyAvahArika bAta hai ki jahA lAbha adhika ho vahA~ thor3A sA nukasAna gauNa bana jAtA hai / ataH vizeSa lAbha ke kAraNa AgamapranthoM kA mudraNa karAnA Avazyaka ho gayA hai / isa ke lie yogya avasara para bhAvanA rakhanA / " pUjya munIzvara kI yaha vizeSatA thI ki ve kisI kAma ke lie bahuta dabAna DAlane kI zailI meM kucha nahIM kahate the / saMkSepa meM utanA hI kahate jisa se saba ko apane kartavya kA jJAna ho jAya / zrotAoM ko kitanA karanA cAhie yaha unakI apanI icchA para nirbhara thA / eka lAkha rupaye munIzvara kI sudhArasa ke samAna vANI suna kara zrotAjana maMtramugdha ho gaye / vyAkhyAna pUrNa huA / pUjya pAda munIzvara 'sarvamaMgala...' bolane vAle hI the ki eka puNyavAna ne khar3e ho kara vinamratApUrvaka kahA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgamadharasari "pUjyavara munirAja ke upadeza se hamAre saMgha kI AMkheM khulI haiN| hameM nayA mArgadarzana tathA nUtana prakAza milatA rahA hai / phalataH hama apanA kartavya samajhane lage haiN| hama apanA saMpUrNa jIvana jinazAsana ko samarpita karane meM asamartha haiM kyoMki artha aura kAma kI lAlasAe~ abhI pUrNatayA naSTa nahIM huI haiM phira bhI pUjya munirAja ke batAye hue. mArga meM bhI hama yathAzakti puNya kArya kreNge| isa punIta avasara para maiM apane pitAjI ke smaraNArtha sirpha eka lAkha pUjanIya bhAgoM evaM prAcIna dharmazAstroM ke mudraNa-kArya ke lie detA huuN| merI prArthanA hai ki sUrata kA zrI jaina saMgha hamArI yaha tuccha rakama svIkAra kara hameM upakRta kre| yaha eka lAkha rupayoM kA dAna vikrama saMvat 1964 ke varSa kA hai / Aja arthAt saMvat 2028 meM usakA mUlyAMkana kare to karIba sAr3he bAraha lAkha kA dAna kare aura jisane saM. 1964 meM eka lAkha kA dAna kiyA ho una donoM kA dAna samAna hai| Aja rupaye kA sAr3he bAraha gunA avamUlyana huA hai| AgamoddhAraka eka saMsthA kI sthApanA kI gaI / udAramUrti zrI gulAbacaMdabhAI tathA unake parivAra ne apane pitA kI smRti meM eka lAkha rupaye dAna dithe / ataH zrI saMghane unake pitA kI yAda meM ukta saMsthA ke sAtha unakA nAma jor3a kara usa saMsthA kA nAma 'zeTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakoddhAra phaMDa' rkhaa| isa saMsthA ke dvArA evaM 'bhAgamodaya samiti' nAmaka saMsthA ke dvArA munirAja ne aneka Agamaprantha tathA caritra prakAzita krvaaye| zraddhAvAn zrAvaka saMgha ne Arthika sahAyatA dI parantu isa se munirAja kA kAma kaI gunA bar3ha gyaa| bhaMDAroM ke tahakhAne meM dharI huI hasta-pratiyA prApta karanA kaThina thaa| bar3I muzkila se kucha milIM /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadhara sUri unameM se kucha azuddha thIM, kucha atyaMta azuddha / kucha kI likhAvaTa acchI thI to kucha ke akSara makkhI kI TA~ga jaise / kucha pethiyA~ pUrNa thI to kaI naSTa bhraSTa, pAnI meM bhIga kara mur3I huI thiiN| kucha granthoM ke pRSTha Apasa meM cipaka gaye the / ina cipake hue pannoM ko alaga karane kI bhI samasyA thI / isa bhagIratha kArya meM kitanA zrama, kitanA dhairya, kitanI kuzalatA, kitanI tatparatA cAhie isakA anumAna to pUjya AgameoddhAraka mahArAja ko yaha kArya karate dekhane se hI ho sakatA thA / yaha kArya vAstava meM bahuta hI kaThina aura vaijJAnika ko koI AviSkAra karane athavA koI nikAlane meM jo zrama karanA par3atA hai baisA hI zrama adhika zrama isa kArya meM huA / pUjya munIzvara Apa ko bhUla jAte / aise agAdha aura avirata Agama aMdhakAra se prakAza meM Ae haiM / isa aTapaTA thaa| kisI ajJAta pradeza khoja athavA usa se bhI kArya meM apane parizrama ke anta meM jaba Agame kI chapAI zurU huI taba kucha munivara isa pravRtti ko burI mAnakara to nahIM parantu hamAre caritra nAyaka munirAja kI 'Agame / dvAraka' ke rUpa meM bar3hatI huI pratiSThA ko dekha kara ISyAvaza virodha karane lage / parantu khAsa khUbI kI bAta to yaha hai ki virodha ke netRtva kA jhaMDA uThAnevAle hI AgamoM kI chapI huI pratiyA~ sabase adhika saMkhyA meM kharIda lete the / isa taraha azomana virodha ke kAraNa munIzvara "AgameAddhAraka" ke rUpa meM jaga - prasiddha hue, guNIjanoM kI vANIne svayaM unheM AgameodvAraka kA pada de diyA | yaha AgamoddhAraka kA pada unheM vidhivat nANa-sthApanA pUrvaka diyA gayA hai| aisI bAta nahIM hai, parantu AgamoM kA prakAza meM lAne aura unheM zuddha karane kA bhagIratha kArya karane ke phalasvarUpa unakA "Agame / ddhAraka" nAma guNa para AdhArita svayaMsiddha huA /
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ AThavA adhyAya mohamayI meM nirmAhI hemanta ke pazcAt zizira aura patajhar3a kI Rtu AtI hai| jaba pUjya munIzvara ke vihAra kI ghoSaNA huI to sUrata meM patajhar3a kA sA dhuMdhalA vAtAvaraNa ho gyaa| loka-hRdaya meM aramAnoM ke patte jhar3ane lge| sUrata-vAsI socane lage ki santa ke binA vasanta ujAr3a mAlUma hogaa| pR. AgamoddhAraka ko rokane ke aneka prayatna kiye gaye, parantu yadi munIzvara ruka jAe~ to atibaddha vihArI kaise kahalA sakate haiM ? munIzvara zrI AgamAddhAraka ne vihAra kiyaa| sUrata kI janatA apane kaMTha ke hAra ko jAte dekha kara udAsa ho gii| . mohamayI -- muMbAdevI para se zahara kA nAma 'muMbaI' huaa| (hindI meM inheM 'bambAdevI' aura 'baMbaI' kahate haiM / ) isa zahara kI racanA itanI AkarSaka hai ki vahA~ AnevAle kA vahA~ se lauTane ko mana nahIM krtaa| vahA~ para paMcaraMgI loga melajola se rahate haiN| unakI raga raga meM raMgarAga bharA huA hai| jahA~ jaina jAte hai vahA~ vyApAra phUlatA-phalatA hai aisA anyonyAzrita sambandha hai| isa nagara meM vyApAra khUba tejI se calatA hai, ataH isa nagarI kA 'mohamayI' nAma sArthaka hai| munIzvara zrI bhAgamoddhAraka jI ne socA ki baMbaI ke loga aura vizeSataH vahA~ ke jaina loga yadi raMgarAga ke raMga meM raMga jAe~ge to
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 Agamagharasari unakA yaha raMga kauna utAregA ! vairAgya kA raMga kauna lagAegA ? ataH bambaI cleN| vihAra bhAraMbha huA, bIca ke gAMvoM aura zaharoM kA uddhAra karate hue AgamoddhArakajI bambaIvAsiyoM kA uddhAra karane bambaI pdhaare| vahA~ kI svAgata-yAtrA kI to bAta na pUchiye / vasanta ke bhAgamana para bana-nikuja jisa prakAra nava-pallavo, nava kusumo tathA kokila-kaMThake madhurasvaroM se usakA svAgata karate haiM vaise ina santa mahAtmA ke padhArane para mohamayI ke mAnavAMne hArdika svAgata kiyaa| lAlabAga lAlabAga kA vizAla upAzraya aura usameM AgamoddhAraka kI amogha dezanA ! upAzraya khaMDa akhaMDa mAnava-samUha se bharane lgaa| zAnti aura svasthatA bhI prazaMsanIya thI / vidvAn bhaaura zraddhAlu, choTe aura bar3e saba Ate, vANI sunate, jitanA hRdaya meM bharA jAya utanA bharate, pAna kara sakate utanA karate aura punaH dUsare dina daur3ate Ate the| koI AmaMtraNa kI rAha nahIM dekhatA thA / baiThane ko jagaha mila pAe to baDe bhAga / AgamAddhAraka jI yahI para adhUre phira mI madhura nAma se sukhyAta hue / saba unheM 'sAgarajI mahArAja' kahane lge| isa choTe pyAre mAmane bambaI kI janatA para anokhA jAdU kara diyA / 'sAgarajI' 'sAgarajI' bolate hue loga harSa-vihvala ho jAte / zikharajI Andolana aisA mAlUma hotA hai ki yUropavAsI gorI camaDIvAleone bhArata ke sabhI dharmoM kA bhraSTa karane kI pratijJA lI hogii| una rogoM kI 475 varSoM kI nIti-rIti para se avazya aisA anumAna hotA hai|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasari udAra nIti tathA kUTa nIti ke AdhAra para unheM kaI jagaha saphalatA bhI milI, phira bhI Arya saMskRti ke kendrasthAna bhArata meM unakA socA huA pUrA nahIM huaa| hA, unhoM ne kahIM kahIM tor3aphor3a kI thI / aura parokSa DhaMga se aura bhI bahuta sI toDapheor3a kI yojanAe gupta rUpa se jArI thiiN| - sapheda prajA ke kucha sattAdhIza logeAne zikharajI tIrtha kI zasyazyAmalA aura dina ko sUrya kI kiraNoM se alipta raha sakane vAlI pavitra bhUmi para apane rAkSasI zauka aura zikAra kI suvidhA ke lie AvAsa banAne kI ghoSaNA kI / yUropIya logoM ke rahane ke lie AvAsa banAnA to gauNa thA, vastutaH isake pIche dharma-sthAna aura pavitra yAtrAdhAmoM ke parvatoM ko bhraSTa karane kI niMdanIya vRtti chipI huI thii| pUjya AgamoddhAraka isa rahasya ko jAna gae / unhoMne bambaI meM isa prazna para Andolana : zurU karane kA vicAra kiyA / ucita samaya dekha kara bambaIvAsiyoM kI tandrA dUra karanevAle vyAkhyAnoM kI jhar3I prAraMbha kara dI, jisase saba kA pramAda dUra hone lgaa| -- rAjanItika Andolana zurU karanA AsAna hai parantu dhArmika Andolana zurU karanA sIdhI car3hAI jaisA kaSTa-sAdhya hai| rAjanItika bhAndolana meM kaI logoM ke vyaktigata svArtha, mahattvAkAMkSAe~ aura sattAkI bhUkha chipI hotI hai, parantu dhArmika mAndolana meM aise kisI tatva ke lie sthAna na hone ke kAraNa yaha Andolana adhika kaThina hotA hai| aise AndolanakA netRtva pU. bhAgamoddhAraka jIne aMgIkAra kiyaa|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri siMha garjanA - parama-pavitra zikharajI tIrtha kI pavitratA surakSita rahe isa hetu se eka vizAla sabhA kA Ayojana kiyA gyaa| pUjya AgamAdvArazrIne isa sabhA meM bar3I jozIlI bhASAmeM bhASaNa diyA jisakA mukhya viSaya thA tIrtha-rakSA / "puNyazAliyo ! Aja hamAre lie bhArI saMkaTa kI sthiti utpanna huI hai / isa avasara para hamAre jainasvakI-hamAre caitanya kI parIkSA hogI bhApa leoga jAnate hoMge ki rAjya-sattAne aisI nIti ghoSita kI hai ki 'yUropiyana loga kisI bhI dharma meM hastakSepa nahIM kreNge|' mahArAnI vikToriyAne bhI aisA DhiMDhorA piTavAyA hai, phira bhI yaha kUTanItijJa prajA zrI zikharajI parvata para AvAsa bAMdhane kA irAdA rakhatI hai / yaha bAta prasiddha ho cukI hai| 1. "aAja bikharajI parvata kI bArI hai to kala zrI siddhAcalajI parvata kI bArI bhaaegii| parasoM aura kisI parvata kii| phalataH hamAre pavitra tIrthasthAna apavitratA meM pariNata kara die jAe~ge, zAMtike sthAna para azAMti phailegii| ___"bhAja yadi hama loga samatA yA zAMtike nAma para sahana kara leMge to kala ye loga Apa ke hAtha meM se pUjAkI kaTArI bhI chIna leNge| eka khatarA aneka khataroM ko janma detA hai / hama lega abhI se nahIM gheteMge to bAda meM cetane kA koI artha nahIM hogaa| ___"yadi ApakI ragema jaina dharma kI bhAvanA kA lahU bahatA ho, yadi ApameM puruSatva ho, yadi Apa vIra ke putra hai to jAgiye, briTiza se kaha dIjie 'tuma logoMne hameM kucala DAlane ke lie aise
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgamadharasari upAya karanA taya kiyA hai parantu hameM yaha maMjUra nahIM hai / aba hama jAgrata haiN| ___'tuma logeAMne hamArA dhana lUTA hai, aba hamArA dharma lUTane cale ho lekina khabaradAra ! hama apane tana, mana aura dhana ko kurbAna karake bhI apane dharma aura dharma-sthAnoM kI rakSA kareMge / jaba taka hamAre zarIra meM prANa haiM taba taka tuma apanI icchA pUrNa nahIM kara skoge|' "sudarzana ke sAtha anyAya karanevAle rAjAko Akhira jhukanA par3A thA / sAdhvIjI kA zIla bhaMga karane kA icchuka luTerA rAjA... garda bhilla mRtyu ke mukha meM jA girA thaa| ___"dharma-bhraSTa karane ke irAde se hamAre dharma-sthAna athavA pavitra parvatoM para jo hastakSepa ho rahA hai se hameM nahIM hI sahanA cAhie / Apa loga kaTibaddha ho kara ahiMsaka lar3AI ke dvArA briTiza saltanatako dikhA dIjie ki hama abhI jindA haiN| hamane hAthoM meM cUDiyA nahIM pahanI haiN| yadi Apa zAsana rakSA ke lie mara miTeMge to isa bhava meM bhI kalyANa hai aura parabhava meM bhI kalyANa hai / " ___panyAsapravara munirAja zrI AgamoddhArakajI ke vyAkhyAna hara roja hone lge| unakI ojasvinI vidyut-jihvA se nikalA huA eka eka zabda hara kisIko uttejita kara detA thA / unakI sabhA meM sarakAra kI ora se guptacara rakhe jAte the / kaI bhadra jIvoM ko bhaya rahatA thA ki munirAja para vAraMTa AegA / isalie bar3e bar3e jaina apraNiyone Akara unheM samajhAnekA prayatna kiyA taba pUjya munirAjane kahA, "maiM kucha jhUTha nahIM kaha rahA huuN| mujhe rAjya ke sAtha koI duzmanI nahIM hai, parantu dharma tathA dhArmika sthaloM para jo kadama uThAe jA rahe haiM una se merA
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 mAgamadharasUri virodha hai| aisA virodha karanA zAma kI bhAjJA hai| maiM koI aparAdha nahIM kara rahA huuN|" ...... isa meM se eka virATa zakti paidA huI aura pavitra girirAja zrI vikharajI para AvAsa banAne kI yojanA briTizaroM ko vivaza hokara chor3a denI pdd'ii| pUjya AgamoddhAraka mahodaya tathA anya sthAno ke zrI saMgha kI salAha se zrI ANadajI kalyANajI kI per3hI ne 'zrI zikharajI parvata' kharIda liyaa| pUjya AgamAddhAraka mahArAja sAhaba ke netRtva meM ekatrita jaineki saMghabala kA hI yaha pariNAma thA /
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ nauvA adhyAtha antarikSajI ke kinAre 'sAdhu to calatA bhalA / ' mohamayo nagarI meM aneko ke mAha ko kSINa banA kara cAturmAsa pUrNa hone para pUjya AgamAddhArakarI ne vihAra kiyaa| yaha vihAra anokhA thaa| caturvidha saMgha ke sAtha tIrtha yAtrA ko jAte hue jana-samUha se zobhita yaha vihAra thaa| isa vihAra meM niSkAMcana bhI the aura dhanakubera bhI the, vidvAn the aura alpamati bhI the, tyAgI aura rAgI, nAmI-anAmI, bacce, javAna, bar3e bUDhe saba taraha ke loga the| ye saba eka bAta meM samAna the| saba ko chaha 'rI' pAlate hue yAtrA karane kI abhilASA eka-sI thii| saba naMge paire calate the| isa saMgha ke saMghapati zrIyut dharmAtmA abhecaMda lIlAcaMda jhaverI the| kahA~ jA rahe the? ye saba mekSinagara ke lie ravAnA hue sArtha ke loga the, tIrthadhAma antarikSajI jA rahe the, jahA~ puruSAdAnIya pArzvanAtha bhagavAna kI ardhapadmAsanayukta ghanazyAma mUrti birAjamAna tho| itihAsa kahatA hai ki mahArAjA. zrI rAvaNa ne yaha pratimA banavAI thii| eka ghur3asavAra nIce se gujara sake itanI yaha jamIna meM vinA sahAre adhara meM uThI huI thii| cAroM ora kahIM koI bhAlaMbana nahIM thaa| parantu patita kAlake prabhAva se aba eka kAnA pRthvI ko chu
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari gayA hai| hA~, eka kone ko chor3a kara sabhI ora se eka aMga pochane kA para nIce se nikala sake utanI jagaha bAkI hai| AgAmI 25-50 varSoM bAda to itanA bhI zeSa rahegA yA nahIM yaha zaMkAspada hai| ___isa tIrtha kI yAtrA ke lie AtA huA pAda-vihArI saMgha tIrtha kI talahaTI meM phuNcaa| saMgha ke pahuMcane se pahale kalikAla ne eka bhayAnaka upasarga ko vahAM bheja diyA thaa| saMgha ko kalpanA bhI nahIM thI ki zAnti ke dhAma rUpa tIrtha sthAna meM duSTe ke dvArA azAMti kI bhagni prajvalita kI jaaegii| - digaMbaroM kA daMgala pAda-vihArI saMgha ke hRdaya meM umra rAja Ananda . thaa| tIrthapraveza kI svAgatayAtrA cala rahI thii| pUjya munIzvara zrI AgamAddhArakajI ko lene tathA unake darzanArtha aneka Agantuka isa svAgatayAtrA meM zAmila hue the| saMgha ke sAtha eka kalAmaya rathAkAra jinamadira thaa| yaha jaMgama maMdira isa lie sAtha rakhA gayA thA ki bIca ke sthAnoM para dharma-premI mAtmAoMko prabhu ke darzana kA viraha na sahanA paDe aura bhagavAn kI bhakti ho ske| svAgatayAtrA jinamadira ke paTAMgaNa meM phuNcii| jaba jaMgama kASTha maMdira ke bhagavAna ko pUjana-vidhi ke lie jinamadira meM le jAyA jAne lagA taba digaMbara sampradAya ke vastradhArI dhAvakoMne isakA virodha kiyA--"yaha pratimA maMdira meM nahIM le jAne dI jaaegii|"
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasari pUjya AgamoddhAraka mahArAja ne kahA, "yaha hamArA maMdira hai ataH hama bhagavAna ko aMdara le jAne ke hakadAra hai| yadi hamArA adhikAra na ho to hama pratimAjI ko andara nahIM le jAnA cAhate / yadi Apa loga aisA likhita sabUta dikhA sake ki hamArA adhikAra nahIM hai to hama apanA Agraha choDa deNge| diga bare ke agraNI yaha kahate hue bAhara gaye ki "hamAre pAsa likhita sabUta hai aura hama use batAne ko taiyAra haiN| ve loga likhita AdhAra ke badale guMDoM ko le aaye| acAnaka bhayAnaka . AkramaNa kara diyA gayA / vivekahIna digaMbarA ne tIrthaMkara kI pratimA aura pUjya sAdhu bhagavaMtoM kI maryAdA kI bhI rakSA nahIM kii| naMgoM se maryAdA kI AzA rakhanA vezyAoM se zIla kI AzA rakhane ke samAna hai| ina vivekahInene pUjya bhAgamoddhAraka jI ko bhI nahIM chodd'aa| una para bar3e joroM kI coTa kI gii| pUjya zrI ko bacAne kI koziza karanevAloM meM se kisI kA sira phUTA, kisIkA hAtha ttuuttaa| kaI behoza ho kara gira par3eM / tIrtha-bhUmi dharma premiyoM ke rakta se lAla ho gii| Akhira sarakArakI kumuka A phuNcii| kaI logoM ko giraphtAra kiyA gyaa| mAmalA adAlata meM phuNcaa| udAratA kA udadhi . AgamAddhArajI to bilakula zAnta, sasmita vadana, svAdhyAya-rata baiThe hue the| digaMbaroM ne apane bacAva ke lie pUjya zrI ke khilApha jurmanAmA peza kiyA thaa| pUjya AgamoddhArakajI kSamA aura saMyama kI mUrti the| ye mahApuruSa to aparAdhI ko kSamA karanA hI jAnate the, daMDa kI bAta kyA, vicAra taka nahIM thaa|
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ____ AgamadharasUri nyAyAlaya ke pradhAna nyAyAdhIza ne vinamratA pUrvaka pUchA-- "digaMbara leAga Apako kasUravAra kahate haiN| Apako yaha vaimanasya aura daMgA phailAnevAlA batAte haiM / Apa isa sambandha meM kyA kahanA cAhate hai !" - pUjyazrIne uttara diyA-"hamane yA hamAre prAbakoMne aisA koI bartAva nahIM kiyA hai jisase vaimanasya yA daMgA ho| hama tIrtha yAtriyoMke rUpa meM Aye haiN| mandira hamArA hai| hama apane bhagavAna kI pUjAvidhi ke lie unheM mandira meM le jA rahe the taba hameM rokA gyaa| itanA hI nahIM, hama para ghRNita AkramaNa kiyA gyaa| hamAre bhagavAna kI AzAtanA kii| aise samaya maiMne dharmaguru ke rUpa meM jo karanA cAhie vahI kiyA hai| kevala apane bhagavAna kI mUrti kI surakSA ke lie bAta kI thii|" digaMbarA ke vakIlane prazna pUchA- "Apako bhI virodhI logeAMne mArA thA-kyA yaha saca hai ! Apa ko mAranevAle kauna kauna the| .. "mujhe jo mAra par3I hai vaha pITha para par3I hai| yaha anumAna kiyA jA sakatA hai ki mujhe mAranevAle digAMbara baMdhu the, parantu yaha nirNaya to nahIM ho sakatA ki amuka nizcita vyaktine mArA hai| phira sAdhu ke rUpa meM hameM zAstroM kI AjJA hai ki hama kisI ke viruddha zikAyata nahIM kara skte| hameM kSamApUrvaka mAra yA koI bhI parezAnI sahana kara lenI caahie| ataH maiM hRdaya se bhI nahIM cAhatA ki mujhe mAranevAlA daMDita ho yA duHkhI ho| " nyAyAdhIza sevaka bana gaye .. AgamoddhArakajI ke zabdoM kA jAdUkA sA asara humA / vastutaH yaha prabhAva zabdoM kA nahIM parantu kSamAguNa kA thaa| pUjya zrI kI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari niSkaluSa vANI, satyaniSThA, kSamA, vidvattA, saumyatA, dRr3hatA bhAdi guNa dekha kara mukhya nyAyAdhIza to pUjyazrI ke sevaka bana gye| kaI bAra ve samaya nikAla kara pU. AgamAddhArakajI kI sevA meM upasthita hote aura jJAna kI prApti karate the| aisI thI guNoM kI vijaya / pUjya bhAgamAdArakacI para nirdaya AkramaNa ke kAraNa jaina saMghoM meM khalabalI maca gii| digaMbarene nyAyAlaya meM jhUThe AkSepa peza kie the| kaI vakIloM kI dhAraNA thI ki ina zikAyatoM aura gavAhiyoM para se mahArAja sAhaba doSI sAbita hoMge aura unheM sAta sAla sakhta kaida kI sajA hogI / isa anumAnakA kA eka aura bhI kAraNa thA jo mahattvapUrNa thA / pUjya zrI hara eka bAta saca hI kahate the| vakIla to bhUla se bhI saca bolane kI anumati nahIM dete, salAha bhI nahIM dete| parantu isa mahApuruSa se aisI jhUTha bolane kI AzA kaise rakha sakate haiM ? ina kAraNoM se bacAva pakSa ke vakIla bhI hatAza ho gae the| unakA jar3a kAnUna unake kAna meM 'sAta sAla kI sakhta kaida' kI hI bAta kahatA thaa| aisI bAteM sunakara kisI ko bhI cakkara AjAe parantu hamAre caritranAyaka mahApuruSa aise prasaMga meM bhI pUrNatayA svasthacita rahe / dhairya kI carama sImA ___ Aja AkAza meM udita sUryakA mukha gabhIra thA / pRthvI para jaina saMghoM ke mukha bhI gaMbhIra the / Aja aparAha meM mukadame kA phaisalA honevAlA thA / 'sAta sAla kI sakhta kaida' kI aphavAha ne vAtAvaraNako udAsa banA diyA thA / saba loga nyAyAlaya ke nirNaya kI pratIkSA karane lge|
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ mogamadharasUri ... pUjya AgamAddhAraka mahAdaya ke mukha para vahI parama zAMti, vahI apUrva bhAva vilAsa kara rahA thA / vAcanA kA samaya hubhA / gurudevane apane ziSyoM ko Agama-vAcanA denA AraMbha kiyaa| zrAvaka bhI aaye| eka gurudevake sivA anya saba ke citta DApADAla the| ziSyAMkA vAcanA meM mana nahIM lagatA thaa| isI bIca eka vakIla ne pUchA - "zrImAn ! aba adAlata kA nirNaya Ane hI vAlA hai, aura kaI logoM kI dhAraNA hai ki Apa ko sAta sAla kI kaida hogii| bhApane bhI yaha sunA hI hai| phira bhI Aja Apa AgamavAcanA de pAte haiN| kyA Apa ke hRdaya meM leza bhI ugratA, utkaMThA yA utsukatA nahIM hai ! hameM becainI ho rahI hai aura Apa ko kyoM kucha nahIM hotA ? - zrI bhAgamoddhAraka gurujIne kahA-"bhAgyavAn ! eka dina maranA hai isa lie kyA abhI se smazAna meM jA kara baiThanA caahie| phaisalA to jo honA hogA se hogaa| abhI se usakI ciMtA karake kyoM parezAna ho! nyAyAlaya kA neka nirNaya nyAyAlaya ke nyAyAdhIza ne sundara, yogya aura nyAyapuraHsara nirNaya diyA "zvetAmbara mUrtipUrjaka tapAgaccha ke dharmaguru lokapriya panyAsa pravara zrI AnaMdasAgarajI gaNIndra zrI ne apane dharma kI rakSA ke lie jo karaNIya thA vahI kiyA hai| nyAyAlaya ke nyAyAdhIzoM ko zrImAn mahArAja sAhaba kA kArya kAnUna kI dRSTi se athavA bhAratIya samAjavyavasthA kI dRSTi se tanika bhI anucita nahIM pratIta hotA /
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharamari 75 pUjya mahAtmA para digaMbara sampradAya ke dharmAdha logoM ne hamalA kiyA seo atyanta ayogya vyavahAra hai / taduparAnta eka satyapriya dharmaguru para jo vastutaH apanA kartavya-pAlana kara rahe the, Aropa lagA kara jurmanAmA dAkhila kiyA jo ki bilkula jhUThA sAbita huA hai| inhoMne isa taraha nyAyAlaya ko jhUThe AkSepa para kAryavAhI karane ko kaha kara galata rAha dikhAne kA nidanIya kRtya kiyA hai| ___isa mukadame kI kArravAI meM vAdI, prativAdI, aura donoM pakSe ke gavAha sabhI jhUThe haiN| saba vAstavikatA -ko-chipA rahe the| kevala ina mahAtmAjIzrI Ananda sAgarajI mahArAja ne satya hakIkata prastuta kI hai aura hamane inake vacana ko satya mAnA hai| punaH eka bAra hama nizcita taura para kahate haiM ki eka mahAtmA puruSa ko mukhya AropI ke rUpa meM jo peza kiyA vaha bhI atyanta anucita kRtya hai / ye mahAtmA sarvathA sampUrNataH miSi haiN|" Ananda! Ananda !! Ananda !!! yaha neka nirNaya sunakara antarikSajI ke prAMgaNa meM umar3A huA jana-samudAya Ananda-vibhora ho gyaa| jagaha jagaha ke jaina-saMgha bhAturatA pUrvaka nirNaya kI rAha dekha rahe the| unheM tAra-TelipheAna se khabara dI gii| samAcAra patroM meM bhI ye samAcAra bar3e akSare meM prakAzita hue / saba ora AnaMda hI Anada chA gayA / pUjyazrI ke apratima guNoM ke kAraNa adhikArI varga ke agraNI unakI ora AkarSita hue, kaI unake bhakta ho gaye / . isa prasaMgane pUjya bhAgamAddhArakarI kI saccI sAdhutA aura vidvatA ko bAhara prakaTa kara dikhAyA /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ dasavA adhyAya Agama-vAcanAe~ zAstroM se jJAta hotA hai ki ananta-labdhi-nidhAna zrI gautama svAmIjI pA~casau muniyoM ko vAcanA dete the| isa taraha pratyeka gaNadhara mahArAja apane apane ziSyAdi munivreN| ko vAcanA dete the| yuga pradhAna zrI bhadrabAhu svAmIjI pA~ca sau muniyoM ko vAcanA dete the| unameM se eka Arya sthUlabhadrajI bhI the| isa ke bAda Arya vana svAmIjI Arya rakSitajI Adi suniyoM ko vAcanA dete the| vAcanA dene kI eka rUDha paraMparA thii| vAcanA se jJAna-AgamajJAna milatA thaa| bhAgama kI pustakoM kI taba AvazyakatA nahIM thii| ve mahAtmA buddhizAlI the| AgamajJAna unheM kaMThastha rahatA thaa| akAla viSamakAla ke kAraNa bAraha bAraha varSa ke bhISaNa akAla isa bhUtala para eka para eka Ate gye| pazuoM kI lAzoM ke Dhera laga gye| ghAsa aura pAnI gAyaba ho gyaa| gRhastha anna aura jala ke binA tar3apa kara marane lge| murdo ke Dhera laga gaye jinheM koI jalAnevAlA na rhaa| cIloM aura giddhoM ko khUba bhakSya milaa| nadI nAle sUkha gye| ku~oM kA pAnI bahuta nIce utara gyaa| dhanavAnoM kA dhana ghaTA, buddhimAnI kI buddhi kuMThita ho gii| saba mAla-asabAba bika gyaa| muTThIbhara anAja milanA kaThina ho gyaa| har3iyoM ke Dhera laga ge|
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri magara ujaDa ge| gA~va smazAna bane / ghara sUne ho gye| aisI sthiti AI ki koI kisI kI samhAla nahIM le sakatA thA / i 77 aisI viSama paristhiti meM muniyoM kI kyA sthiti ? akAla kA vikarAla kAla muniyoM kA bhI prAsa karane lgaa| bar3e bar3e jJAnI kAlakavalita ho gaye / vAcanAe~ banda huI, svAdhyAya gayA, gurugama banda huA, kaMThastha thA seA bhUlA jAne lagA to naye jJAna kIM bAta hI kahA~ ? sAdhu loga svarakSA ke lie kisI bhI pradeza kI ora nikala par3e / akAla ke bhISaNa tAMDava ne saba kucha tahasa nahasa kara DAlA | punaH panapA bAraha varSa bAda punaH varSA rAnIkA Agamana huA, pRthvI zasyazyAmalA banI, leAga punaH sthApita hue / jeA munirAja bacce the ve ekatrita hue / uttarabhUmi ke muni mathurA meM ekatrita hue, vahA~ vAcanAcArya zrI skaMdilAcArya the- yaha vAcanA 'mAthurI vAcanA' kahalAI / dakSiNa ke muni saurASTra ke vallabhI gA~va meM ekatrita hue / vahA~ bAcanAcArya zrI devardhigaNI kSamAzramaNa the / yaha vAcanA 'vallabhI vAcanA' ke nAma se prasiddha huI / sabako jo yAda thA seA ekatra kiyA gyaa| jahA~ meda hotA vahA~ 'kebalI - gamya' kaha kara bheda pATha bhI prastuta kiye gaye / usa samaya AgamoM kA pustakArUDha kiyA gayA jisase phira bhUla na jAe~ athavA akAla meM itanA bhI miTa na jAe / isa taraha bAcanAe~ pallavita huI / pU. A. zrI haribhadra sUrIzvarajI, pU. A. zrI abhayadeva sUrIzvarajI, pu. A. zrI hemacandra sUrIzvarajI, pU. A. zrI maladhArI hemacaMdra sUrIzvarajI
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 79 Agamadharasti pU. A. zrI zAMtisUrIzvarajI, pU. bhA. zrI munisundarasUrIzvarajI, pR. A. zrI hIravijayasUrIzvarajI, pU. upA. zrI dharmasAgarajI gaNI, pU. upA. zrI yazovijayajI gaNI, pU. upA. zrI vinayavijayajI gaNI taka nyUnAdhika pramANa meM vAcanAe~ clii| usake bAda uttara guNoM meM zithilatA AI, yativarga kA yuga aayaa| isa yuga meM maMtra aura vaiyaka bar3hA, vAcanAoM para lakSa nahIM rhaa| saba andhakAra kI ora ghisaTane lge| vAcanA gaI, jJAna gayA aura paraMparApaddhati ghttii| punaH sthApanA vikrama saMvat 1971 meM pU. AgamAddhArakarI ne ukta paraMparA kI smRti kara usakI punaH sthApanA kI-AgamavAcanAoM kA prAraMbha kiyaa| . ahamadAbAda ke zrI saMghane muni bhagavatoM ko AgamavAcanA kA lAbha lene kI binatI kii| aneka buddhimAna sAdhu mahAtmA padhAre, viduSI sAdhviyA padhArI, pUjya AgamajJAnadAtA AgamAddhAraka zrI padhAre / zrAvaka yaha jAnakara ki hamArI puNyabhUmi para Agama vAsanAe~ hone kA apUrva lAbha milegA, AnaMdita aura kRtakRtya hue / pUjya AgamoddhArakarI hAtha meM AgamakI prati lie hue pUrvAbhi mukha birAjamAna hote haiM, tIna aura sAdhu-sAdhvI yogya rIti se baiThe haiM, ina saba ke hAthoM meM pAThya-Agama kI pratiyA haiM, zrAvaka aura zrAvikAe~ bhI sunane Ae hue haiM / jaba maMgalAcaraNa bola kara pUjya AgamoddhArakazrIne "surya me Ausa! teNa bhagavayA evamakkhAya" kaha kara vAcanA kA prAraMbha kiyA.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ rasUti taba paMcama gaNadhara zrI sudharmA svAmIjI mArya zrI jambu svAmI bhAdi muni pravaroM ko vAcanA de rahe hoM, aisA dRzya upasthita huA / .... AgamavAcanAdAtA ke kaMTha meM mAdhurya thA, AvAz2a meM megha-dhvani thI, bhASA meM udAtta, anudAtta, kharita, ghoSa, mahAghoSa, laya mAtrA Adi kI spaSTatA thI / nAda gaMbhIra thA / zrotA. vargako bhAgama kI eka eka paMkti punaH punaH sunane kI icchA hotI / Agama kI vyAkhyA, sahitA, pada, padArtha, padavigraha, cAlamA aura pratyAvasthAna sahita zAstrIya paddhati se hotI thii| jaise candra kI cAdanI ucca nIca kA bheda na kara une ko prakAza aura zItalatA detI hai vaise ye mahApuruSa svagaccha aura paragaccha kA bheda kiye binA sabako zuddha hRdaya se vAcanA dete haiN| pUjyazrI "vasudhaiva kuTumbakam' kI bhAvanA rakhate the| unakI dRSTi meM niMdaka aura pUjaka samAna the| kanaka aura pASANa meM unakI samAna buddhi thI / ina vyApaka guNoM ke kAraNa unakI bAcanA meM bhAte hue kisI ko saMkoca nahIM hotA thaa| usa samaya jitane muni the unameM se adhikAMza bAcanA lene Ate the, aura jo nahIM A sake the unheM na A sakane kA kheda thaa| isa vAcanA se do sau se adhika muniyoM aura sau se adhika mahattarA bhAdi sAdhviyoM ne lAbha uThAyA thaa| kula sAta vAcanAe~ huI thii| eka bAcanA cha: mahine calatI thii| inameM se eka vAcanA pATaNameM, eka ahamadAvAdane, do sUrata meM, eka pAlItANAmeM, eka kapar3avaMjameM aura eka ratalAma meM huii| inameM
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 Agamaghara sUri zrI dazavaikAlika sUtra, zrI anuyogadvAra sUtra, zrI Avazyaka sUtra, zrI uttarAdhyayana sUtra, zrI vizeSAvazyaka sUtra, zrI sthAnAMga sUtra, zrI aupapAtika sUtra, zrI AcArAMga sUtra, zrIM naMdI sUtra, zrI bhagavatI sUtra zrI oghaniyukti tathA zrI piMDaniyukti kI bAcanAe~ huii| ye vAcanAe~ zrI devardhigaNI kSamAzramaNa kI vAcanAoM kI yAda dilAtI thIM /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ gyArahavA adhyAya AcArya padavI sUrata meM sUripada aMtarikSajI tIrtha kI vijaya ke bAda pUjyapAda bhAgamodvArakajI mahArAjane vihAra karate hue puna: sUrata meM padArpaNa kiyaa| sUrata kI svAgata yAtrA pahale se bhI adhika darzanIya, adhika AkarSaka aura bhAvamaya thii| __ varSoM se sUrata ke jaina saMgha kI eka yaha zubha kAmanA thI ki hameM apane nagara meM pUjya bhAgamAdvArakazrI ko bhAcAryapada dene kA puNya prApta ho to kitanA acchA ! isa ke lie Avazyaka prayAsa ve kaba se kara hI rahe the, aba una prayAsoM meM aura vRddhi huii| pUjyapAda bhAgamAddhArakajI AcArya pada para ArUDha honA cAhate hoM aisI bAta bilkula nahIM thI, parantu dezakAla kI sthiti aura saMyogoM ko dekhate hue bhAcArya-pada grahaNa karanA anivArya' thaa| AcArya hone kA artha thA eka uttaradAyitvapUrNa maura jokhimabhare pada ko grahaNa krnaa| yadi zAstrokta vidhi ke anusAra isa pada kA pAlana kiyA jAya to tIrtha kara nAma karma bA~dha sakatA hai aura isa ke prati bevaphA bane to naraka ke dvAra khula jaaeN| sarata ke zrAvakoM ko yaha jJAta huA.ki pUjya bhAgamodArakajI
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 Agamadharasari ko AcArya-pada arpaNa karane kI vidhi hamAre nagara meM hone vAlI hai| isa se unake hRdaya Ananda-vibhora ho kara nAca utthe| sUrata ke saMgha meM viveka aura bRddhimattA thI, usa meM zAsana kI zobhA baDhAne ke kArya karane kI sUjha bUjha bhI tho, parantu azubha ke udaya ke kAraNa saMgha meM phUTa kI choTI sI cinagArI bhayAnaka dAvAnala utpanna kara sakatI hai, vinAza kA tAMDava macA sakatI hai| pUjya AgamAdvArakazrIjI ko isa kA patA thA, ataH unhoMne kahA ki sUrata sUripada kA utsava to umaMga ke sAtha manAe aura hRdaya meM dveSa kI Aga dhadhakatI rahe yaha kaise cala sakatA hai ? mahArAjazrone sUrata saMgha ke apragaNya puNyAtmAoM ko bulA kara kUTa kI Aga ke viSaya meM bAta kii| sUrata sUripada-pradAna ke utsava kA lAbha khAnA nahIM cAhatA thA, ataH carcA-vicAraNA ke bAda sabane apane apane matabheda bhulA die aura saba pUjyazrI ke padavI-pradAna mahotsava meM Ananda-pUrvaka sammilita hue| padavI dAna ke ATha dina pahale se jinamadiroM meM utsava zurU huaa| pratidina prAtaHkAla kumArikAe~ dhavalamaMgala gIta gAtI; dopahara ko jinamaMdiroM meM rAga-rAginiyoM ke sAtha pUjA bhaNAI jAtI, rAta ko bhAvanAe~ hotI aura cauka meM nagara kI zraddhAvatI suzrAvikAe~ garabe gAtI thiiN| ratha-yAtrA padavIdAna ke eka dina pahale rathayAtrA-jalayAtrA thii| vaha surata ke jina rajimArgoM se nikalane vAlI thI una sabhI mAMgoM ko vajA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamagharasari patAkA, azoka ke pattoM ke toraNa, kamAna Adi se sajAyA gayA thaa| jagaha jagaha sundara kamakhAva kI kamAne vizeSa AkarSaka dikhAI detI thiiN| ___mArga meM thor3I thor3I dUrI para zakkara ke jala kI vyavasthA thii| usameM kAlImirca, dAlacInI, lauMga, jAyaphala tathA kesara Adi kA sAnupAtika mizraNa kiyA gayA thA jisa se kisI ko lU na lage aura mArga kA tApa aura zrama dUra ho jAya / .. zubha caughaDiye meM ratha yAtrA kA prAraMbha huaa| saba se bhAge pArasya deza ke sudhA-dhavala azvoM para nagAr3e the, havA se bAta karanevAlI sahasra laghupatAkA mAMDita indra dhvajA thii| usake bAda prAmya-bAya-samUha thA / ghur3asavAroM kI paMkti sabakA dhyAna AkarSita karatI thii| usake pIche padAti saMgha sevako kI dIrgha zreNI pada-paddhati-pUrvaka cala rahI thii| Adhunika vAya-yaMtroMkA samUha (baiMDa) sundara svarokA kUjana kara rahA thaa| mahApatAkA-samUha AyA taba loga U~ce dekhane lage / rAsa khelatI huI kumArikAkA vRnda nikalA, usake bAda saje dhaje vAhanekA samUha yA / pAzcAtya vAtha-samUha zravaNapriya sura sunAtA thA / hastidala saba ke netroMko apanI ora AkarSita kara rahA thA / sarakArI baiMDa kI madhura dhvani sabako manamohaka lagatI thI / usake pIche pUjya pravara thI apane ziSyAdi parivAra ke sAtha samitipUrvaka cala rahe the| unake pIche saMgha ke dharmapriya zrAvaka loga the / unake pazcAt tIrthaM kara paramAtmAkI pratimAse yukta sone-cAMdI se jar3A huA divya kalAmaya tIna zikharovAlA mahAratha AyA / usake pIche pUjya sAdhvI-saMgha thA, aura anta meM nagara kI mahilAe~ prabhu-guNa gAtI cala rahI thIM, mAnoM pUjyapAdazrI ke padavI dAna-prasaMga para svarga se deviyA~ utara AI ho / sabake Akhira meM prAmarakSaka dala thaa|
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaiMka AgamadharasUri isa rathayAtrAkA dekhane ke lie rAjamAgoM para janasamUhaM umaDa rahA thA / AvAsoM kI aTTAlikAoM aura gavAkSoM se bhI loga isa rathayAtrA ko dekha rahe the / AsapAsa ke gAMvoM ke loga bhI dekhane Ae the / zAMti ke senAnI ko AcArya pada pradAna ke nimitta Ayojita isa ratha - yAtrA meM azAMti kI koI saMbhAvanA nahIM thI to bhI rAjya kI ora se apane kartavya - pAlana kI dRSTi se surakSA kA pUrA prabandha kiyA gayA thA / zubha ghar3I meM zurU huI rathayAtrA amRta ghar3I meM pUrNa huI ataH Aja bhI yaha yAtrA amRta hai-smRti meM AtI hai / amRta pAna karane ke kAraNa abhI bhI jIvita hai / padavI-padAna sUrya deva kA ratha AkAza Ananda pravAha bhI bar3hatA Aja parama priya dharmagurU kA padavI dene kA zubha dina thA / loga sUryodaya se pahale hI uTha cuke the| jyoM jyoM mArga para agrasara hotA thA loka hRdaya kA jA rahA thA / padavI - dAna ke lie dhvajA, patAkA teoraNa Adi se suzobhita vizAla maMDapa ( zAmiyAnA ) banAyA gayA thA / sugaMdhita dhUpa tathA gulAba jala ke chiDakAva se vAtAvaraNa nirmala sugaMdhamaya evaM zItala banA huA thA / nagarakA naranArI - vRnda bahumUlya aura AkarSaka vastrAbhUSaNoM se saja dhaja kara Ane lgaa| thor3e se samaya meM sArA maMDapa mAnava - samUha se bhara gayA / - mithyAtva - timira - bhAskara, tapagaccha - gaMgana - divAkara munipravara zrI mukti vijayajI mahArAjazrI ( mUlacaMdajI ) ke ziSya ratna
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadhara sUri AbAla brahmacArI parama pUjya taponiSTha sUrizekhara AcArya mahArAja zrI kamala sUrIzvarajI mahArAja AcArya-pada-pradAna - vidhi karavAne vAle the / jaba unhoMne pUjya Agame / ddhArakazrI ke sAtha ukta paTAMgaNa meM padArpaNa kiyA taba vahA~ upasthita samasta jana-samUhane vinaya-pUrvaka khar3e hokara dAnAM pUjya mahAtmAoMkA jayajayakAra kiyA / 85 paTAMgaNa meM eka kalAmaya kASTha maMca banAyA gayA thA / pUjya pAda AcArya devazrI kamala sUrIzvarajI mahArAja usa para birAjamAna hue / anya pUjyavara bhI yathA - yogya sthAnoM para baiTha gae / lAbha ghar3o candra svara meM padavI pradAna kI kriyA zurU huI / rajata samavasaraNa para virAjita caturmukha tIrthakara paramAtmA kI pratimAoM ke samakSa yaha maMgalavidhi prAraMbha huI / sarva prathama naMdI kI vidhi kI gaI / samasta jamasamUha Atura nayanoM se yaha vidhi dekha rahA thA / naMdI - vidhi ke bAda baMdanaka, kAyAtsarga, sAta khamAsamaNe, sAta Adeza, bRhad naMdI sUtra - zravaNa Adi vidhiyA~ huI / caturmukha bhagavAn ke sAmane zrI navakAra mahAmaMtra par3ha kara pUjya pAda AcArya bhagavaMta vijayakamala surIzvarajI mahArAjane apane varada hasta meM sUrimaMtra - vardhamAna vidyAmaMtra Adi se abhimaMtrita vAsa grahaNa kiyA, yaha vAsa pUjya paM. zrI AnandasAgarajI gaNIndra ke mastaka para DAlA, phira munIzvara AnaMdasAgarajI gaNIndra zrI navakAra ginakara tIna pradakSiNA dene lage / isa samaya una para caturvidha saMgha vAsakSepa kara rahA thA / jaya ghoSakI dhvani aura pratidhvani gU~ja rahI thii| kucha udAra puNyavAna ne
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ "mAgamadharasari vAsacUrNa meM khare akhaMDa mAtI milAye the to kaI bhAgyazAliyoMne sone cAdI ke phUla milAye the| isa samaya AgamoddhArakajI candana cUrNa carcita jyAnastha mUrti sahaza dikhAI de rahe the| yaha vAsacUrNa-nikSepa vidhi aura pradakSiNA-vidhi tIna bAra ko gii| anya vidhi-vidhAna pUrNa hone para pUjyapAda AcArya vara zrI kamala sUrIzvarajI mahArAjane vAsacUrNa hAtha meM lekara maMtra par3hanA AraMbha kiyaa| paTAMgana meM sampUrNa nIravatA chAI huI thii| nAmAbhidhAnapUrvaka padaarpaNa kI mukhya vidhi zurU huii| pUjya zrI ardhanimIlitanayana kucha guna gunA rahe the / 'OM hro' jaise uccAraNAMkA aspaSTa khayAla AtA thA / kSaNabharameM unake netra khule| unhoMne gaMbhIra dhvani meM kahA- "Aja se bhApako AcArya padavI dI jAtI hai, aura ApakA nAma 'AcArya zrI Ananda sAgara sUri' rakhA jAtA hai / " yaha vidhi tIna bAra kI gaI / tatpazcAt gurumaMtra dene kI vidhi zurU huI / AgamoddhAraka zrI ke kAna meM gurumaMtra diyA gyaa| isa avasara para bhAcAryazekhara kamalasUrIzvajI mahArAja bahuta Anandita the| suyogya supAtra ko gurumaMtra denekA saubhAgya prApta karane ke AdhyAtmika Ananda kI rekhAe~ unake mukha-maMDala para ubhara rahI thii| zeSa vidhi karane ke bAda upavAsakA paccakkhAna liyaa| pada pradAna vidhi ke bAda pUjya AcArya bhagavaMta zrI vijaya kamala sUrIzvarajI mahArAja ne bodhamaya AzIrvacana kahe /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadhara sUri AzIrvacana "puNyavAnA ! Aja sUrata ke AMgana meM eka pratibhAsaMpanna tathA zAsana - prabhAvaka puruSa ko AcArya - padavI dI gaI hai| sUrata zahara kA saubhAgya hai ki aise puNya-prasaMga kA lAbha use milA hai / E "paM. zrI Ananda sAgarajI gaNi 'AgameAddhAraka' nAma se sukhyAti - prApta haiM ! aba unheM zAstrIya AcArya pada prApta huA hai / unase kahanA cAhatA hU~ ki 'Apa isa pada ko sundara DhaMga se nibhAe~, zAsana ko Alokita kareM / Apa meM adbhuta guNa hai / Apa zakti - sampanna haiM / Apane logoMkA bahuta prema - sampAdana bhI kiyA hai, parantu aba se Apa para eka aura bar3I jimmedArI A rahI hai, zAsana meM dikhAI detA hai use dUra karane kA satata prayatna karanA | Aja jo aMdhakAra "merA pUrNa vizvAsa hai ki Apako AcArya padakA yA leokeSaNA kA moha nahIM hai / sAtha hI Apa kaI bAra zAsana ke lie spaSTa vaktA bana kara logoM kI svaphugI aMgIkAra karate haiM, parantu Apake sivA aura kisI meM isa samaya aisI himmata aura utsAha ke darzana nahIM hai| te / Apake bahuta se bhakta hote hue bhI Apako bhaktoM kI mamatA nahIM hai / " Aja pUjya varga meM kucha aise bhI haiM jo apane mAna sammAna aura pratiSThA ke lie bhASakoMkI jhUThI prazaMsA, Adara, vinaya Adi karate haiM, zrAvakoM ko khuza rakhane kI vRtti rakhate haiM / parantu Apa aise durguNa se mukta haiM, aura sadA mukta hI raheMge aisI mujhe zraddhA hai / " Apa apanI zaktiyoM kA adhika se adhika lAbha zAsana ko dete raheM / Aja ApakI paMkti meM A sake aisA koI nahIM hai / Apa mujhase
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 adhika zaktizAlI hai', yaha svIkAra karate hue mujhe Ananda hotA hai| jyAda kyA kahU~! Apa eka Adarza prabhAvaka AcArya baneM yahI zubha kaamnaa|" zAstrIya paraMparA hai ki AcAya-pada dAtA ke upadezake bAda pada-grahaNa kartA ko bhI kucha bolanA caahie| ataeva pUjya nUtana AcArya Ananda sAgarasUrijI AzIrvacana ke uttara ke rUpa meM apanI nirmala saMvedanazIla vANImeM kucha zabda bole.. AzIrvacana kA uttara "bhAgyazAliyo ! pUjya-pravarazrIne mujhe jo pada diyA aura Apa sabane milakara dilAyA, ataH Apake hRdaya Ananda se pUrNa hai yaha bAta Apake praphullita mukho se prakaTa ho rahI hai / vastutaH Apa to mujhe yaha pada de kara kArya pUrA hone kA santoSa mAnate haiM parantu mere sira para Aja se naye uttaradAyitva kA bhAra AyA hai| yadi isa bhArakA acchI taraha vahana ho sake to yaha karmo ke bojha ko halkA kara detA hai, aura isase tIrthakara nAma kama ba~dhatA hai / maiM isa padake lie kitanA yogya hU~, yaha to jJAnI hI jAnate haiN| phira bhI pUjya pravarazrI ne mujhe yaha pada diyA aura maiMne liyA hai, yahI abhilASA rakhatA hU~ ki merA mana sadA zAsana sevA ke kAryoM meM rata rahe; maiM isa padakA, tIrthakara paramAtmA dvArA sthApita saMghakA namra sevaka banA rhuuN| "pU. upA. dharmasAgarajI gaNI, pU. upA. zrI yazo viyajajI ga., pU. upA. vinaya vijayajI ga. Adi pUjyagaNa mujhase bahuta bar3e the, phira
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 85 mI ina mahAnubhAvAne padavI grahaNa nahIM kI yaha unakI mahattA aura niHspRhatA thI / maiM bhI yaha pada lenA nahIM cAhatA thA, tathApi vartamAna paristhitiyAM aisI haiM ki isameM padavI lenA anivArya bana gayA, ataH svIkAra karanA par3A hai / jo jo sAmAnya zaktiyA~ mujhe milI hai unakA ho sake utanA upayoga zAsana sevA meM karatA rahA hU~ / aba bhI yahI cAhatA hU~ ki apanI zaktiyAMkA zAsana ke kArya meM upayoga karane kI merI bhAvanA banI rahe / devaguru ke AzIrvAda jinazAsana kI sevA ke kAryo meM mujhe bala deM yahIM maMgala kAmanA hai / " * isake bAda 'sarva maMgala - vidhi huI / saba loga bAje-gAje ke sAtha jinama Mdira gaye / isa taraha maMgala-prasaMga kI pUrNAhuti huI / eka dharmarAjakA rAjyAbhiSeka huA / yaha vikrama saMvata 1974 kI vaizAkha zuklA dazamI kA zubha dina thA / anAthoM ke nAtha padavI - pradAna prasaMga pUrNa hone ke bAda pUjya-pravara ke pada paMkaja bambaI kI ora uThe / sUrata kI janatA ne bhavya vidA dI parantu hRdaya meM zoka ke sAtha | mahAtmAkA viyoga anivArya hai phira bhI duHkhadAyaka hai / usa varSa kaI pradezoM meM varSA nahIM huI / ataH pRthvI para akAla kI chAyA utara pdd'ii| isa prasaMga kA duHkha kama karane ke lie bahuta bhAgyavAna bambaI ke dhanikoM se udAra caMdA ikaTThA kara rahe the / pUjyazrI ko yaha bAta jJAta huI / akAla meM marate hue pazuoM kA rakSaka kauna ? becAre mUka prANI kasAI kI churI ke zikAra hai| jAte the| kaI manuSyoM kI dAne dAne
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ magharasari ke lAle par3e the| pUjya bhAgamAddhArakajI ne yaha prazna apane hAthameM liyaa| jisa kArya ko anya loga agAdha parizrama se bhI nahIM kara sake vahI pUjya zrI ke puNya pratApa se alpa prayAsa se hone lgaa| lAkhoM rupaye ikaTThe hue aura ucita parimANa meM sahAyatA dI jA skii| pUjyazrIko jana-samUha meM 'anAthoM ke nAtha' ke rUpa meM khyAti milii| phira vihAra kA krama zurU huA, sUrata meM punarpa dArpaNa huaa| sUrata to mAnoM AgamodvArakajI kI rAjadhAnI thii| bambaI aura sUrata bahuta bAra AnA jAnA huaa| phira bhI unheM kahIM kI Asakti nahIM huii| apane sAdhuoM ke lie unheAMne jJAnamaMdira ke bahAne maTha nahIM sthApita kiyaa| pUjya zrI mAlikI ke jJAnamaMdira banA kara zithilAcAra ko popane kI vRtti ke virodhI the| dhanapati bhaktoM kA samUha pA kara bhI ve sadA anAsakta bane rhe| pustakeM aura pustakAlaya isa zAsanaratna mahApuruSa ke pAsa kaI grantha Ate the| mAravAr3a Adi se hastalekha likhanevAloM tathA yatiyoM kI ora se kaI prandha bikane ke lie Ate the| unameM se yogya pustakoM kA yogya mUlya dhAvakoM se dilavA kara pUjya zrI. zAsana paraMparA ke lie unheM anAsakta bhAva se rakha lete| zvetAmbara pakSIya zrAvaka saMgha prAcIna pranyoM yA naye mudrita pranthoM ke saMgraha tathA saMrakSaNa meM bilkula kArA hai yaha kahanA avAstavika nahIM hogaa| use sone cAdI kI A~gI, hIro ke mukuTa, cAdI aura sAne ke gaTThoM kI rakSA karane meM hI kuzalatA hAsila hai / vyApArI jo tthhre| AgamoddhAraka zrI ne bahuta sAre pratya ekatrita kie| ina pranyoM ko
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 amA karanevAle nirgrantha ne socA ki ina pranthoM kI koI sArvajanIna vyavasthA ho to kitanA acchaa| unhoMne sUrata ke zrI saMgha ke sAmane apanA yaha zubha vicAra prakaTa kiyaa| sUrata-saghane isa mahAnirgrantha munirAja se mahAgrantha lekara unheM surakSita evaM suvyavasthita rakhane ke hetu eka sundara vizAla bhavana bnaayaa| isa bhavana ke sAtha mahAnirgrantha kA nAma jor3A gyaa| Aja bhI vaha vizAla pustakAlaya 'zrI jainAnanda pustakAlaya' ke nAma se suprasiddha hai| sUrata ke jaina, jainetara, sarakArI, prajAkIya vividha pustakAlayoM meM isa pustakAlaya kA agra sthAna hai / isameM kevala jaina-prantha hI hai| aisA nahIM hai, parantu yahA~ haraeka dharma ke hastalikhita evaM mudrita prAkRta, saMskRta, gujarAtI, hindI, aprejI Adi aneka bhASAoM ke pranthoM kA viziSTa aura sundara saMgraha hai|
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ bArahavA~ adhyAya madhya bhArata ke zailAnA - nareza ko pratibodha -- mAlavA kI ora pUjyapAda AgamAddhAraka AcArya zrI vihAra karate hue mAlavA kI ora padhAre / isa pradeza meM zailAnA eka svatantra riyAsata thI / pUjya pAdazrI vihAra karate karate isa rAjya meM padhAre / upAzraya meM eka dina unakA vyAkhyAna huA / mahArAjazrI zailAnA-mareza ko mahAmaMtrI se khabara milI ki gujarAta pradeza se koI mahAtmA puruSa padhAre haiM, aura ve bar3e tyAgI, niHspRhI tathA vidvAn haiM ataH nareza ko unakA vandana karane jAne kI icchA huI / dUsare roja apane maMtrImaMDala - sahita vandanArtha gaye / vahA~ unhoMne pUjya zrIko vandanAdi karane ke pazcAt apane mahala meM sthita haoNla meM vyAkhyAna dene kI prArthanA kii| pUjyazrIne AdhyAtmika lAbha dekha kara yaha bAta maMjUra kI / dUsare dina rAjamahala ke haoNla meM vyAkhyAna thA ataH rAjakIya adhikArI, sthAnIya vidvAn aura dhanavAn loga bhI padhAre / zailAnA nareza bhI padhAre / pUjyazrIne vyAkhyAna diyA, jo zailAnA nareza ko bahuta hI pasaMda AyA /
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri vyAkhyAna hara roja niyamita hone lgaa| zailAnA nareza bhI rAjakAja meM se cAra ghaDI samaya nikAla kara vyAkhyAna meM Ane lage aura pUjyazrI jaba taka zailAnA rahe taba taka niyamita akhaMDa lAbha liyA / . isake atirikta anya samaya meM bhI zailAnA nareza pUjyazrI aagm|ddhaarkjii ke sAtha Arya saMskRti, rAjyadharma, nIti dharma, rAjAkA kartavya, AtmA, parabhava, (punajanma), puNya, pApa, mokSa, pAzcAtya saMskRti, jainadarzana vedAMta darzana, bauddhadarzana Adi aneka viSayoM para gahana carcAvicAraNA mI karate the| jaba zailAnA nareza pUjyazrIke pAsa dharmopadeza sunane yA carcA ke lie Ate taba unakA vyavahAra eka vinayazIla ziSya ratna ke samAna hotA thA / dhIre dhIre ve Arya dharma aura Arya saMskRti ke aise bhakta bana gaye jaise ki satayuga ke dharmAvatArI rAjA he|| zailAnA-nareza kA jIvana bhI Adarza bana gyaa| pUjyapAda AgAdvAraka zrI ke sasaga se unameM jIvadayAkA akhaDa nirjhara bahane lagAjIvadayA kA prema uttarottara bar3hate hue utkRSTa koTi para pahu~cA / unhoMne apane rAjya ke sabhI gAMvoM meM 'amAri paDaha' ghoSita kiyA / amayadAnakA yaha sarvazreSTha kArya karake zailAnA nareza zrI dilIpasiMhajI svanAmadhanya ho gaye, aura AgamAddhArakajI bhI advitIya prabhAvaka AcArya bane / ...' usa samaya se AgamoddhArakazrIjI ke nAma ke pUrva 'zailAnA-narezapratibodhaka' biruda jur3a gayA /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasUri pUrva bhArata uttara pradeza meM prayANa cAturmAsa samApti ke bAda mAlavA deza meM dharma-prabhAvanA karate hue kucha mAsa kalpa kiye| Age bar3hate hue uttara pradeza meM praveza kiyA / ina pradezoM meM jinakalyANaka-bhUmiyA thI / ina tIrtha-svarUpa bhUmiyoM kI yAtrA karate karate Age bar3ha rahe the| ina pradezoM meM jainoM ke ghara kama the, aura jo thor3e se the unameM bhI dharma ke saMskAra vizeSa nahIM dikhAI paDate the / pUjya AgamAddhArakazrI hara eka sthAna para yathAzakti saMskAra ke bIja bote hue kAnapura pdhaare| kAnapura ahamadAbAda ke jaisA mahAnagara thA / vahA laMbe arase se thor3I saMkhyA meM jaina loga raha rahe the| unhoMne eka sundara jina mandira banavAyA thA jo 'kA~cakA jaina mandira' isa nAma se sukhyAta thA / yh| jana evaM jainetara darzanArtha Ate the / kucha dina kAnapura meM rahakara pUjya pravara zrI lakhanaU zahara padhAre / vahA~ thor3e dina raha kara banArasa kI ora vihAra prAraMbha kiyA / hindU vizvavidyAlaya meM pUjya AgamAddhArakarI ne vidyAdhAma vArANasI-nagara meM padArpaNa kiyaa| sundara svAgata-pUrvaka unakA upAzraya meM praveza huA / dopahara ko hindu vizva vidyAlaya ke vidvAn padhAre / pUjya AgamoddhArakazrIjI apratima vidvAn haiM, aisI khyAti ina vidvAnAMne bahuta pahale se suna rakhI thii| ataH unakI vidvatA se lAbha uThAne aura naI
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaahi zailI, navA jJAna prApta karane ke hetu unhoM ne pUjya zrI se prArthanA kI "Apa hamAre vidyAlaya meM padhAra kara svAdvAda' viSaya para saMskRta bhASAmeM vyAkhyAna dene kI kRpA kreN|" - pUjya AgamedvArakatrIne unakI binatI svIkAra kara lii| niyate samaya para vidyAlaya meM pdhaare| paMDitoM ne hArdika svAgata kiyA, aura ucca vyAsapITha para bitthaayaa| pUjyazrIne namaskAra mahAmaMtra par3ha kara vyAkhyAna prAraMbha kiyaa| gaMgA nadI ke akhaMDa srota kI taraha pUjyazrI saMskRta meM dhArA pravAha bolate rhe| uccatara saMskRta ke prayogoM se yukta unakI askhalita vAgdhArA jArI rhii| eka vyAkhyAna pUrNa huaa| vidyAlaya ke vidvAnoM ko bahuta sarasa lgaa| unhoMne aura do vyAkhyAna ke lie binatI kI, sAtha hI kahA, "Apa kRpayA sarala saMskRta meM bole to acchA rahegA; ApakI tejasvI saMskRta bhASA samajJane meM hama jaise ko bhI dera lagatI hai|" dUsare do vyAkhyAna bhI 'sthAdvAda' para hI hue, parantu unakI bhASA sarala saMskRta kara dI gii| vidyAlaya ke vidvAna socane lage ki ina mahAtmAne banArasa meM adhyayana nahIM kiyA hai, ina ke yahA saMskRta dainika vyavahAra kI bhASA nahIM hai, phira bhI hameM samajhane meM kaThina mAlUma hotI hai vaha inheM bolane meM sarala lagatI hai| kitanI vidvattA hai ? sAkSAt bRhaspati ke avatAra pratIta hote haiN| ziSyoM ko bhI Azcarya huA ki pUjya gurudevazrI saMskRta meM itanA sundara bola sakate haiN| aisI vAgdhArA bahA sakate haiN| hameM to
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 mAgramadharasUri Aja hI jJAta huaa| aiSI bejor3a vidvatA hote hue bhI pUjya bhAgamAddhArakajI jahAM tahA~ vidvattA kA pradarzana karane ke lie saMskRta nahIM bolate the| sArA vyavahAra pracalita dezya bhASAoM meM hI karate ye| isa gAMbhIrya kA jJAna sarva prathama hindu vizva vidyAlaya meM hI huaa| baMgalA vihAra pUjyapAda AgamAddhAraka zrI ne socA ki baMgAla kI ora mo vihAra karamA Avazyaka hai| yadi bahA rahanevAle aura vyApAra ke lie jAnevAle naye jainoM meM jainatva ke dhArmika saMskAra nahIM raheMge to bar3I kaThinAI hogii| baMgAla meM pAzcAtya saMskRti kA atyadhika prabhAva thaa| baMgAlakI janatA bahuta hI buddhizAlI parantu AlasI thii| aMgrejI zikSA kI mAtrA vahA~ adhika thii| vahA~ basanevAle jaina jamIMdAroM aura rAjAoM jaise the| yati loga vAhana kA upayoga karate the| ataH ve loga vahA~ jAte aura dharma ke kucha saMskAra dete the, parantu ye yati lAga kaMcana kA khulla khullA svIkAra karate aura apane pAsa rakhate the| itanA hI nahIM, unake kAminI kA saMga bhI nyUnAdhika mAtrA meM hotA thaa| phalataH jaisI svaccha ujjavala chApa par3anI cAhie vaiso usa varga kI nahIM par3a sakatI thii| kalakatte meM rahanevAle marudharavAsI evaM gurjaravAsI jenA meM se kaiyoM ne marudhara aura gujarAta meM pUjya bhAgame dvArakatrI ke darzana kie the, tathA samAcArapatroM ke mAdhyama se pUjyatrI kI khyAti ukta pradeza meM vyApaka bana gaI thii|
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharefr kalakattA vAsiyoM ko jJAta huA ki pUjya AgameoddhArakajI bihAra prAnta ko apane caraNakamaloM se pAvana kara rahe haiM / ata: jainoM kA eka pratinidhi maMDala unheM kalakattA padhArane kI binatI karane AyA aura pUjyazrI se kahane lagA-' - "he pUjya gurudeva ! baMgAla meM jaima loga dharma dRSTi se kaMgAla hote jA rahe haiM, aura paradharmAbhimukha ho rahe haiM / Apa vahA~ padhAra kara uddhAra kiijie|" isa taraha vahA~ kA akSaraza: citra prastuta kiyA / pUjyazrI ne turanta hI 'kSetra sparzanA' zabda ke dvArA Ane kI sammati prakaTa kIM / dUsare dina vahA~ ke dainika samAcAra patroM meM bar3e bar3e akSaroM meM samAcAra prakAzita hue / samAcAroM kA sAra jaina dharma ke advitIya apratima vidvAn, mahAsamartha tyAgI, dharma dhuraMdhara, AgamoddhAraka AcArya mahArAja zrI zrI zrI 1008 zrI AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAjA apane ziSya samUha sahita bihAra prAnta meM vicaraNa kara rahe haiM, aura aba pada - vihAra karate hue pUjya zrI baMgAla prAnta meM pdhaareNge| dhIre dhIre cAturmAsa se pahale kalakatte meM padArpaNa kareMge / haraeka gA~va meM ina mahApuruSa ke vyAkhyAna ho rahe haiM / unake darzanArtha mAnava samUha umar3a par3atA hai / ye mahAtmA pakke jaina dharmI heAte hue bhI samadarzI mahApuruSa haiM / unameM sAmpradAyika kaThamullApana bilkula nahIM hai / kisI para rAgadveSa na rakhanA unakA svabhAva hai / ina mahAtmAjI ke darzana se patita pAvana bana jAtA hai, nAstika Astika bana jAtA haiM, mAnava mahAmAnava bana jAtA hai| ataH baMgAla kI samagra janatA ko mahAtmA ke darzana, vandana kA lAbha avazya lenA cAhie / '
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri samAcAre se bagala kI jaina - jainetara janatA meM AkarSaNa aura Ananda kI vRddhi huI / pUjyazrI ke prati pUjyabhAva bar3hA / kalakatte meM unake svAgata kI satata taiyAriyA~ hone lagIM / kalakatte meM praveza eka mahAmaMgalakArI prabhAtakAla meM pUjya pravara AgamoddhAraka zrIne kalakatte kI bhUmi para caraNa rkhe| dUra deza se eka mahAtmA padhAre haiM yaha jAna kara aura logoM ke mukha se sunakara aneka baMgavAsI pUjyazrI ke darzanArtha, umar3ane lage / bAdazAhI ThATabATa ke sAtha vizAla svAgatayAtrA niklii| isa svAgata yAtrAkI sajadhaja kalakatte ke kArtikI pUrNimA ke jalUsa jaisI thI / yaha eka apUrva gurupraveza - yAtrA thI / yaha pravezayAtrA jinamaMdira pahu~cI / bAhara caugAna meM vizAla ' paTAvAsa' banAyA gayA thA / vahA~ vyAkhyAna diyA gayA / hara roja vyAkhyAna meM vizAla jana-saMkhyA AtI thI ata: vaha paTAvAsa rahane diyA gayA aura usI meM hara roja vyAkhyAna hotA thA / P 98 pUjyazrIko vicAra AyA ki nagara mahAn hai parantu usake anurUpa eka bhI upAzraya nahIM hai / ucita avasara pAkara pUjyapAdazrIne vyAkhyAna meM upAzraya ke sambandha meM bAta kara isa viSaya meM kucha karane ke lie dharmabhASA meM samajhAyA / usI samaya zrotAoM kI ora se eka lAkha rupaye ke udAra vacana mile / } jaina hindI sAhitya isa prAnta ke jaina hindI bhASA se adhika paricita the / unheM guz2arAtI bhASA ThIka anukUla nahIM AtI thI / pUjyazrI zuddha sarala hindI meM vyAkhyAna dete the jisase zrotAgaNa AsAnI se samajha sakate the /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri jaina grantha saMskRta tathA prAkRta meM the / kucha pranthoM para TippaNiyA~, bhASAnuvAda, bhAvAnuvAda Adi the parantu ve saba gujarAtI meM the / hindI bhASA meM koI viziSTa dhArmika sAhitya nahIM thA / pUjyazrI kA mAlUma huA ki hindIbhASiyoM ke lie hindI pranthoM kI AvazyakatA hai / isa zahara ke anurUpa eka grantha-bhaMDAra kI bhI AvazyakatA hai / isa hetu kucha karanA hogA / suyeAgya samaya para vyAkhyAna meM isa ke sambandha meM upadeza diyA / pUjyapAdazrI kI bANI amogha thii| unakI bAta kA amala huA aura 'zrI maNivijayajI jaina jJAna-bhaMDAra' kI sthApanA huI / sAtha hI hindI sAhitya ke lie bhI yeAgya vyavasthA kI gaI / pichalI pA~ca-chaH zatAbdiyoM meM baMgAla meM jitanI dharmAnnati nahIM huI thI utanI pUjyazrI pratApa se huI / tapAgacchAdhipati AcArya - pravara sUri samrATa zrIvijayahIra sUrIzvarajI mahArAja eka mahAn zAsana - prabhAvaka AcArya the / unheM ne akabara jaise- samrATa kA bodha dekara prabhAvanA karavAI / ve mahApuruSa baMgAla meM padhAre hote to aneka zAsana-prabhAvanA ke kArya karavA sakate, parantu 'kSetra sparzanA' ke abhAva meM vahA~ nahIM jA sake / vaha lAbha ye sUri samrATa de sake haiM / ataH pA~ca-chaH sadiyoM kI samayAvadhi meM sabase adhika lAbha hamAre caritra nAyaka ne diyA hai isa meM jarA bhI sandeha nahIM hai / murzidAbAda kA saubhAgya dhana, dhAnya aura vaibhava kI dRSTi se muzikSavAda samRddha thA / yahA~ bahuta se dhanADhya rahate the| Aja bhI vahA~ kaI aise bar3e makAna haiM
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 bhAgamadharasUri jinameM tInasau manuSyoM kA vizAla parivAra AsAnI se raha sakatA hai| ina makAnoM para se saMyukta parivAra prathA kA evaM ghara ke vaibhava aura aikyakA anumAna lagAyA jA sakatA hai - isa nagarameM mukhya zreSThivaya zrI vijayasiMhajI dudheDiyA the| zrIyut vijayasiMhajI dudher3iyA kA zreSThivarya kahA jAya yA rAjA kahA jAya yaha prazna uTha sakatA hai kyoM ki puNya ke prabhAva se unheM jo aizvarya prApta thA vaha rAjA se bhI bar3ha kara thaa| ve vizAla jamIna ke mAlika the, unakI choTI sI senA thI, bahata se hAthI ghor3e bhii| naukara-cAkarI kI to ginatI nahIM / ataH aizvarya kI dRSTi se nareza the, aura loga bhI nareza kahate the| phira bhI vidhivat rAjyAbhiSeka nahIM huA thA ataH hama bhI unheM eka viziSTa zreSThI mAne yahI adhika vAstavika hogaa| . isa mahAn RddhizAlI seThane pUjyapAdazrIke guNoM se AkarSita hokara unakA bhavya svAgata kiyA / jaise dharma-nareza svadeha se Agamana kara rahe hai aura unakI praveza-yAtrA nikala rahI hai| aisA bhavya kalAmaya dRzya thA, athavA dazahare ke dina darabAra kI jo prabhAvazAlI zobhAbAtrA nikalatI hai usake samAna yaha praveza yAtrA darzanIya thii| usa samaya garIboM ko dAna bhI diyA gayA thA / eka bhavya dIkSA-mahotsava pUjya pravara AgamoddhArakazrIjI ke punIta caraNoM meM dIkSA lene kI sUrata ke de| sajjanoM kI. adamya AkAMkSA thii| pUjyapAdazrIkA philahAla surata meM Agamana saMbhava nahIM thA aura ye donoM sajjana dIkSA meM
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasUri vilaMba sahana nahIM kara sakate the| jhaveracaMdabhAI aura devacaMdabhAI-ina donoMko saMsAra meM eka dina bitAnA bhI viSa samAna lagatA thA / aba taka aneka bhAgyavAna saMsAra kI mamatA tyAga kara saMyama mArga kA sutarAM svIkAra kara pUjya pAdazrIke caraNoM meM A base the| parantu ye do dIkSAe~ baMgAla meM huI jahA~ pahale kabhI dIkSA-utsava huA ho yaha jAnane ke lie itihAsa ke pRSTha phirAne paDeM aisA hai; ataH kucha vistRta vivaraNa denA samIcIna hogaa| saMgha kA AnaMda zrI ajImagaMja jaina saMgha evaM rAya bahAdura zrI dudheDiyAjI ko yaha jAma kara atyanta harSa huA ki ye donoM sajjana dIkSA lene ke zubhAzaya se sUrata se yahA~ pUjyapAdazrI ke pAsa Ae haiN| bhataH pUjyapAdazrI se vinaya pUrvaka kahA-"gurudeva ! ina donoM puNyavAnoM ko kRpayA hamAre zahara meM dIkSA dIjie aura dIkSA kA mahotsava karane kA saubhAgya hameM pradAna kIjie / baMgAla meM aisA prasaMga manAyA gayA ho isakI jAnakArI hameM nahIM haiM / punaH kaba abasara milegA se hama nahIM jAna sakate / ataH gurudeva ! Apa hama para kRpAvRSTi kara dIkSA-utsava kA lAbha hameM lene diijie| pUjya bhAgamoddhArajIne zrI ajImagaja jaina saMgha evaM rAyabahAdura zrI vijayasiMhajI kI prArthanA svIkAra kI / _ jyotiSI bulAye gaye, muhurta nikAlA gyaa| dIkSA ke lie vikrama saMvat 1981 bhASADha zuklA paMcamI kA dina nizcita huaa| jeTha vadI (bhASADha vadI) trayodazI se mahotsava kA zubhArambha huaa|
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 Agamadhara sUri sUrata se bhI saMgItakAra prabhu-bhakti ke lie vadhAre the| mahotsava ke sAtha saMgha bhakti meM bhojana to hotA hI hai / yaha bhakti aisI viziSTa thI ki rAya bahAdura zrI vijayasiMhajI svayaM apane svAmi-baMdhuoM kA prema pUrvaka pre|ste the / varSI dAna-ya - yAtrA dIkSA ke zubha dina se eka dina pahale varSIdAna kA jalUsa nikalA / isa prasaMga meM bAhara se Aye hue bahuta se dharma premI sammilita hue / barasI - dAna ke jalUsa meM chaH hAthI, do sau sainikoM kI palaTana, pacAsa nizAna tathA anya bhI sAz2a saraMjAma thA / koI rAjakumAra dIkSA lene jA rahe hai| aisA ramaNIya dRzya thA / yaha varSIdAna - yAtrA 'rAma bAga' udyAna pahu~cI / vahA caityavaMdanAdi kara ke yaha kArya pUrNa huA / dUsare dina ke prAtaHkAla se vAtAvaraNa divya banatA gayA / rAmabAga - udyAna meM azoka vRkSa ke nIce caturmukha prabhu ke samakSa una donoM bandhuoM kA dIkSA dI gaI ! donoM ke mukha para tyAga kA Ananda lahareM le rahA thA / pUjya pravara zrI kA cAturmAsa bhI ajImagaM jame huaa| vahA~ baMgAla aura bihAra prAntoM ke jaina tIrthoM ke tIrthoddhAra tathA surakSA ke lie yogya prabaMdha kiyA gayA / vihAra prabhAvazAlI cAturmAsa pUrNa hone para pUjya AgameAddhArakazrI ne baMgadeza se vihAra kiyA, aura bihAra prAnta kI yAtrAe~ kIM / yahA~ ke
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasuri 1.3 tIrthoM ke uddhAra aura surakSA ke lie bhI ucita kAryavAhI karate hue pUjya zrI marudhara-bhUmi meM gye| vahA sAdar3I nagara meM cAturmAsa kiyaa| baMgAla se yahI Ate hue mArga ke gAMvoM meM mUrtipUjA na mAnanevAle ke sAtha carcA hotI, digaMbare ke sAtha bhI carcA hotI thii| usa meM vijaya patAkA phaharAte hue sAdar3I nagara padhAre the| yahA~ ke bhAgyavAn zrAvakoM ne eka 'mahA upadhAna tapa' karAyA thA jo mAravAr3a meM advitIya mAnA gayA thaa|
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ terahavA~ adhyAya digaMbaroM kA upadrava avasarpiNI kAla ke prabhAva se zvetAMbara aura digaMbara - jaina dharma ke jaba se ye deA vibhAga hue taba se jaina dharma kI avanati hotI rahI hai, yadyapi bIca bIcameM kaI bAra unnati bhI huI hai jo ki soye huoM ko jAprata kare aisI hotI thI, parantu Age bar3hAnevAlI nahIM / mevAr3a ke mahAn tIrtha zrI kezariyAjIkA jhagar3A kaI varSo se calA A rahA hai vartamAna meM bhI aisA nahIM kaha sakate ki jhagar3A pUrNata: miTa gayA hai / yahA~ kI zrI RSabhadeva bhagavAna kI mUrti zvetAmbara aura digaMbara ye dA vibhAga banane se pahale kI hai / isa kAraNa digaMbara loga isa maMdira aura mUrtikA adhikAra apane hAtha meM lenA cAhate the jaba ki varSo se isakA adhikAra aura vyavasthA zvetAMbara samhAlate the / zvetAMbaroM kI zArIrika aura prAdezika zakti ghaTane para digaMbara loga isa para apanA haka jamAne kA niMdanIya prayAsa kiyA karate the / isa jinamaMdira kA dhvaja-daMDa jIrNa ho gayA thA ataH jIrNodvAra kara nayA car3hAnA thA, parantu vakra aura jar3a digaMbara loga kisI taraha yaha kAma nahIM karane dete the / Akhira pUjya AgameAddhArakIne aneka vikSepoM ke bIca upasarga sahana karake yaha kArya sampanna kiyA, aura vahA~ bhI zAsana - jyoti jagamagAtI rakhI /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgamadharari gujarAta kI bhUmi para pUjyapAda bhAgamoddhAraka bhAcArya mahArAja vicaraNa karate karate mAyaNI pdhaare| vikramakI vIsavIM zatAbdI kA samaya jabaradasta krAnti kA yuga kahA jA sakatA hai / yUropIya kUTanItijJone kUTanItike prayoga kabhI ke zurU kara diye the| unhoMne musalamAnoM ko mItara se ukasA kara unake dvArA muslima janasaMkhyA bar3hAne ke prayatna krvaaye| dUsarI ora ve pAdariyoM tathA mizane ke dvArA sattA aura dhana ke jora se isAI dharma kA pracAra karavAte the| ina donoM ke bIca jaina aura vaidika dharmakA hvAsa kiyA jA rahA thA / katipaya mAya-saMskRti ke rakSaka vidyAvAnoM ko isa kuTila cAla kA patA laga gayA / phalataH 'hinda mahAsabhA nAmaka saMsthA sthApita huii|----- vicitra havA ___ dUsarI ora yUropIya kuTanItijJoM ne dharma-sudhAra kI eka viSalI vAyu paidA kI thii| deza ke bahuta se yuvaka usa se AkarSita ho cuke the| jaina yuvaka bhI isa viSalI havA se alipta nahIM raha sake, una para isa vAyu kA asara huaa| pariNAmataH yaha varga devadravya, bAladIkSA, dIkSApratibaMdha, madira, mUrti, jJAna, upadhAna, udyApana, utsava, sAdharmika vAtsalya Adi ke sambandha meM zAstrIya bAtoM ko ra dhakela . kara manamAnI bAteM karane lgaa| aisI vicAradhArA dhAraNa karanevAle aura jaina -- kula meM janma le kara jaina zAsana ko DagamagAne vAle logoM kI eka. maDalI ekatrita
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAmamagharasari huI / usane apanA nAma 'jaina zvetAMbara kAnpharamsa' rkhaa| isa sundara nAma ko dekha kara bahuta se anajAna jAla meM phaMsa gye| isa saMsthAne dharma zAstroM ke viruddha ho kara dIkSA-pratibandha' viSayaka prastAva pArita kiyaa| - 'aise samaya kyA kiyA jAya ! isa viSaya para pUjyapAda bhAgamAdvArakajI bahuta vicAra magna rahate the| isI bIca zrI sUrata jaina saMgha ke netAoMne apane nagara ko pAvana karane padhArane kI unase vinatI kii| pUjyapAda zrI ne ise svIkAra kiyaa| sUrata padhAre / sUrata meM Apa kA zubhAgamana pandraha varSa kI lambI avadhi ke bAda ho rahA thA ataH sUrata ke jaina ne unakA bahuta uSmApUrNa svAgata kiyaa| saMsthAtrayam pUjya AgamoddhArakazrI ke sahayoga tathA mArgadarzana meM deza-viratidharma bhArAdhaka-samAja' 'yaMgamena sosAiTI' tathA 'navapada ArAdhaka samAja' nAmaka tIna sasthAe~ kArya karane lmii| 'deza viratidharma ArAdhaka samAja' kA sUrata meM bar3A mahatvapUrNa adhivezana huaa| rAya bahAdura zrI vijayasiMhajI dudheDiyA usake cetanAmaya, parama zraddhAparAyaNa adhyakSa the| ve suprasiddha to the hI, dhanakubera evaM vidyAvAridhi bhI the| unake ajImagaMja ke mahala meM unakA apanA svatantra jJAna bhaMDAra thA, jisameM karIba pacIsa hajAra se adhika pustake thiiN| aise samartha AjasvI mahAnubhASa adhivezana ke adhyakSa-pada para suzobhita the|
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagamadhara sUri 107 kaoNnpharansa parivartanavAdI, svacchandI, bhautikavAdI saMsthA thI / guNadharma vAle vyaktiyoM ko vaha apane adhyakSa bhI isI taraha ke bhautika banAtI thI, aura isa taraha zAsana kI imArata kI nIMva hilA DAlane kA prayatna karatI rahatI thI / usake viruddha uparyukta tIne! saMsthAoMne jabaradasta morcA liyA / sabhAe~ kI gaI aura unameM dIkSA Adi viSayoM para zAstrIya prastAva svIkRta kiye gaye / parantu kaoNnpharansa kI zaktine saMghakI surakSita ekatA kA nAza kiyaa| saMgha ke do vibhAga bana gaye, eka paraMparA premI zAstrIya varga aura dUsarA bhautikavAdI azAstrIya varga | zAstrIya tattvAM tathA zAstrIya zrI Agame / ddhArakajI ke dvArA isa avasara para zrI saMgha ko niyamoM kI jAnakArI mile, sAtha hI carcAspada bAtoM kA vizleSaNa bhI jAnane pavitra Azaya se 'siddhacakra' nAmaka pAkSika patra zurU huA / aura samajhane ko mile isa nATaka na TikA bambaI ke kucha sudhAraka loga sAdhu saMsthA aura pavitra dIkSA ko badanAma karane ke aneka prayatna karate the / isalie unhoMne 'navayuga nATaka samAja' nAmaka eka nimna koTi kI nATaka kaMpanI bnaaii| isa kaMpanI ne 'ayogya dIkSA' nAmaka nATaka abhinIta karane kA vijJApana kiyA / yaha nATaka ekadama kalpita thA, sAdhu saMsthA ko nIcA dikhAne aura badanAma karane kI malinatama bhAvanA se hI isakA Ayojana kiyA gayA thaa|
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.8 prAgamadharasari pUjyapAda bhAgamoddhArakajI ne ye samAcAra jAnakara nATaka kaMpanI ke viruddha Andolana zurU kiyaa| sudhArakoM ne bahuta sAmanA kiyA parantu pUjyanI ke Andolana ke sAmane unakI eka na clii| isa taraha ukta nATaka ke janmotsava se pahale hI usakI mRtyu ho gii| isa carcA-prakaraNa kI avadhi meM mahArAjazrI ke cAturmAsa sUrata tapAI meM hue|
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudahavA~ adhyAya rakSaka se bhakSaka tIrtha ziromaNi siddhAcalajI ke zikhara para birAjamAna alabele AdIzvara bhagavAnakI yAtrA karane ke lie dUra nikaTa se aneka yAtrI Ate hai| unameM dhanavAna bhI hote haiM aura garIba bhI; parantu sabake mana meM bhagavAna se bheMTa karane kI dharma-bhAvanA hone ke kAraNa amIra garIba kA koI bheda nahIM hotaa| apsarAoM ke samAna sundara saubhAgyavatI kiyA sundara bahumUlya vastrAbhUSaNoM se susajjita hokara dAdA ke darzana karane jAtI hai aura darzana karake dhanya ho jAtI hai| kaI dhana kubera ke samAna dhanavAn loga divya rAjasI vaibhava ke sAtha baDI umaMga se dAdAke darabAra meM darabArI kI adA ke sAtha jAte haiM aura dAdA ko vaMdana karake vApasa lauTate haiN| pAlItANAkA rAjA yaha dRzya dekhatA hai| patita-pAvana, zaraNAgata batsala paramAtmAke darzana karane jAnevAle tathA darzana karake lauTanevAle harSa bhare yAtriyoMke samUha ko dekha kara apane Apako evaM apane nagarako kRtakRtya samajhane ke badale yaha rAjA mugalAI khayAloM meM ulajha jAtA hai| rAjA ke arAjaka vicAra rAjAne seAcA, "dara darake dhanAcya loga mere gA~va meM hokara hI yAtrAko jA sakate haiN| anya taraha se jAnA unake lie bahuta kaThina
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 AgamadharasUri hai / ye loga mujhe sIdhI taraha dhana nahIM deMge / ina para Taiksa lagAne se hI dhana milegA | Taiksa na denevAleko parvata kI sIr3hI para kadama hI nahIM rakhane dU~gA / pAlItANA zaharakA maiM mAlika hU~ Akhira / " isa rAjAne dhana ke lAbha se sUcanA pracArita kI yAtrI mujhe ardha- suvarNamudrA degA, usake bAda hI yAtrA "sabase pahale kara sakegA / " dharma-virodhI dharmAMdha musalamAna rAjAoM ne Aryo ke tIrtho kI yAtrA karanevAle yAtriyoM para Taiksa lagAyA thA jise 'jajiyA' kahate the / yaha Taiksa musalamAna rAjAoM para kAlA kalaMka mAnA jAtA thA / buddhimAna bAdazAha akabara ne apane purogAmiyoM ke kalaMka ko dhone ke lie paramapUjya AcArya deva zrI vijayahIra sUrIzvarajI mahArAja upadeza se 'jaz2iyA' uThA liyA thA / parantu dhanalolupa pAlItANAnareza ne yaha Taiksa phira se zurU karane kI jo ghoSaNA kI muslima bAdazAhoM ne haTA diyA thA / jaina zrAvaka saMghoM ne isa rAjA ke anyAyapUrNa Taiksa kA namratA pUrvaka virodha kiyA / zramaNa-saMgha ke nAyaka AcArya devoM ne rAjA kA zAnti pUrvaka bahuta bahuta smjhaayaa| isa kArya meM pUjya AgameAddhArakazrI kA bahuta bar3A hAtha thA / AgamoddhArakabhI kA samajhAnA 'kSatriyakula bhUSaNa rAjAoM ke vaMza meM utpanna he rAjA ! yAtriyoM para Taiksa lagAnA tumheM zobhA nahIM detA / tuma apane pUrvajoM kI kIrti ko kalaMkita na kre|| yaha rAjya koI birAsata meM milI huI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasari pU~jo nahIM hai| saMghane tumhAre pUrvajoM ko isa tIrtha kI rakSA ke lie niyukta kiyA thA, aura tumhAre vaMzajoM ke kuTuMbe ke yoga kSema ke hetu ina gAMvoM kI Aya ke amuka adhikAra diye the| Aja to tuma ina gAMvoM ke mAlika bana baiThe ho| phira itane se santuSTa na ho kara tuma tIrtha-yAtriyoM para Taiksa lagAne kI icchA rakhate ho ! ai rAjA! samajhadAra banA, nahIM to tumhArI prajA aura jaina saMgha tumhAre anyAya kI ha~sI uDAeMge; tumhArA nAma, tumhArA yaza, tumhArA varcasva kSINa hogaa| jarA acche banA aura smjho| niSThura uttara kAmAndhe| aura madAndhoM kA hRdaya vivekahIna ho jAtA hai| yaha rAjA madAndha banA ataH usameM vivekahInatA maaii| rAjAne kahA, "savA hajAra svarNa mudrAe~ hara mAha yA pandraha hajAra svarga mudrAe~ para kaI deMge to hI tIrtha yAtrA ke lie Upara jA sakege, anyathA nhiiN|" . yAtrA-banda kA ailAna rAjA ke durAgraha ke kAraNa jaina saMgha ko zatrujaya girirAjakI pavitra yAtrAko jAnA banda karanA pdd'aa| dina bItane lage, parantu pASANa hRdaya rAjA para koI prabhAva nahIM par3A / pAlItANAkA rAjA briTiza sAmrAjya kA mAMDalika gajA thA / usake viruddha sarvocca adAlata meM mukadamA dAyara kiyA gayA / sarvocca nyAyAlaya ke nyAyAdhIza yUropIya vyakti the; aura yUropIya vyakti arthAt do billiyoM kA phaisalA karanevAlA kUTanItijJa bandara-phira bhI vinAzaka viSama kAlakI balihArI hai ki icchA na hote hue bhI aise kUTanItika se
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 mAgamagharasari - nyAya mAgane jAnA par3atA hai| kAla ke prabhAva se jaina saMgha ko bhI unakA zreya lenA pdd'aa| nyAyAlaya kA nyAya! sarvocca nyAyAlaya kA nirNaya AyA, "jaina leAga pAlItANA ke ThAkura ko prativarSa cAra hajAra suvarNa mudAe~ de| rAjya kI surakSA ke lie arthatantra kA sazakta honA jarUrI hai, aura prajA ke pAsa se dhana lie binA rAjAoM se rAjya-surakSA nahIM ho sakatI / ataH hama 'Taiksa' ko Avazyaka mAnate haiN| . / yadyapi rAjAoM ko apanI prajA se ucita anupAta meM aura duHkha na pahu~ce utanA dhana Taiksa dvArA lenA cAhie, tathApi jaina dharma ke bhanuyAyiyoM ke alpa saMkhyAbala ko dekhate hue unase pandraha hajAra svarNa mudrAe~ lenA jyAdatI hai, kucha hada taka bhanyAya pUrNa hai, ataH hama kevala cAra hajAra suvarNa mudrAe~ prativarSa lenekA adhikAra pAlItANA nareza ko dete haiM, aura isa adhikAra ko hama mAnya karate haiN|" - isa nirNaya se jaina saMgha ko harSa bhI humA aura viSAda bhii| harSa isa lie ki pandraha haz2Ara ke sthAna para cAra hajAra suvarNa mudrAe~ denI hogI / viSAda isa lie ki dharma meM hastakSepa karanevAlI prathA dhArmikoM para lAdI jAnekA prAraMbha huaa| anya rAjya bhI isakA anukaraNa kareMge / isase dharma viSayaka vyakti-svAnthya lupta ho jAnekA bhaya sabAre lie mastaka para naMgI talavAra kI taraha laTakatA rahA aura tIrtha yAtriyoM kI saMkhyA meM kamI AnekA bhaya bhI upasthita huaa|
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari 116 sthAyI nidhi jina-zAsana ke yogakSema ke hita-ciMtaka pU0 AgamAddhArakajI ko ciMtA hone lagI ki isa rAjAko prati varSa cAra hajAra svarNa-mudrAe~ kahA se dI jAe~gI ? sAtha hI yaha bhI ciMtA huI ki madhyama varga tathA garIboM ke lie yaha tIrthayAtrA lagabhaga banda ho jAegI aise vicAroM ke antameM unhoMne isa viSaya meM kucha udyama karanekA manameM dRDha nizcaya kara liyaa| . pUjzrIne uparyukta hetu se ahamadAbAdake cAturmAsa meM vyAkhyAna ke bIca saMghake sAmane sthAyI nidhi ke lie yojanA peza kI jisa nidhi ke sUda meM se rAjAko cAra hajAra svarNa mudrAe~ milA kreN| zrI saMghane zAsana ke saratAja ke vacanoMkA hRdaya pUrvaka saharSa svAgata kiyA-"ApakI vANI hamAre lie AjJA hI hai Apa jaisA kaheM vaisA karane ko hama saharSa tatpara haiN|" pUjyazrI ne kahA, "Apako apanI zakti ke anusAra kAma karanA hai / rAjAkA anyAya spaSTa hai, parantu kalikAlameM dharma premiyoM ko dharma ke lie aisA bahuta kucha sahana karanA par3atA hai madhyama varga ke jaina loga yAtrA ke pavitra lAbha se vaMcita na raha jAe~ aisI vyavasthA karanA zrI saMgha ke sampanna puNyavAnoMkA parama kartavya hai; aura Apako yaha kartavya ucita DhaMga se pAlanA cAhiye / ahamadAbAda ke zrI saMghane cAra lAkha rupayoM kI nidhi ekatrita kI aura bhArata bhara ke jaina saMgha ke sampanna logoM ko icchAnusAra lAbha ,
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 AgamadharasUri lene kI vinatI prakAzita kii| sabhI saghAne isa vinatIkA saharSa svAgata kiyA, aura isa phaMDa ko bAraha lAkha rupayoM se bhara diyA / yaha vizAla phaMDa zrI AnaMdajI kalyANajI kI per3hIko diyA gayA / usa per3hIne ukta rakama anya vyApArI pratiSThAnoM meM rekI / usake byAja meM AtI huI cArahajAra svarNa - mudrAe~ rAjA kI dhanalolupatA kI tRpti ke lie dI jAne lagIM / kAnUna haTA para kalaMka na miTA prakRti ke aTala nyAya ke sAmane yaha asaMbhava hai ki dharmArthadravya ko har3apane vAle sukha se jI sakeM / pAlItANA - narezakA rAjya calA gayA / rAjA gaye, rAnI gaI, aura rAjakumArI gaI / para Taiksa lagAnevAloM kA vaMza sAmAnya parantu ukta kalaMka kI kAlimA Aja bhI Aja tIrtha janatA kA aMza bana gayA hai, yathAvat rahI hai /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ pandrahavA adhyAya devadravya kI rakSA gaurAMga jAti kI nIti bAhara gorI aura bhItara kAlI AMgla jAti ke kUTanItijJoMne bhArata athavA bhArata ke bAhara yadi koI mukhya kArya kiyA hai to vaha pratyeka Arya dharma kI bhAvanAoM ke mUla bIjo ko naSTa karanekA rAkSasI kukRtya hI kiyA hai| AMgla jAti ke pAsa buddhi thI, aura dUradezI bhI jisakA upayoga usane pratyeka dharma meM ghusakara sudhArake bahAne jaharIlI parantu unmAdabharI havA phailAne meM kiyaa| yaha eka Thosa satya hai ki usane ina zaktiyoM kA prayoga kevala apane deza ke hita meM aura anya dezAMkI janatA ke bAhya evaM Antarika zoSaNa meM kiyA / itihAsa gavAha hai ki AMgla kUTanItijJoMne hamAre hI dharma ke anuyAyI yuvakoM se devadravya ke viruddha AndolanakA zrI gaNeza karavAyA aura usake lie ajIbo garIba dalIleM khoja nikaalii| bhrAntipUrNa dalIleM "Aja jaina loga duHkhI haiN| unake uddhAra ke lie yaha dravya kharca kiyA jAya to usameM kyA pApa hai ? jaina raheMge to hI jainadharma rahegA / bhagavAn to vItarAga haiM, unheM dhana se kyA matalaba ? Aja devamaMdiroM meM agaNita dravya hai, se kisa kAma kA ? jainoM kA diyA
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 Agamadhara mUri huA dhana jaina khAe~ isameM kyA pApa hai ? bhagavAn hamAre pitA haiM / hama unakI santAna haiN| pitA kI pUMjIkA upabhoga karane meM santAna kA kyA pApa lagatA hai ?" isa AndolanakA netRtva AcArya dharmasUrijI (kAzIvAle) ne kiyA thA / unheM zAstroM kI apekSA apanI khyAti adhika priya thI / ve gurukulavAsa se dUra theM / yaha Andolana kaiyoM kA priya lagA / isakA pratikAra kauna kare ? pratikAra pUjya pravara AgameoddhArakajIne ukta AndolanakA sAmanA karane kA AhvAna kiyaa| unhoMne zAstrIya paddhati pUrvaka acchI taraha sakhta sAmanA kiyA / zAstrIya pAThoM tathA vyAvahArika tarkoM se saba samajhAyA / devadravya ikaTThA kara ke use duHkhI jainoM ko bA~Ta dene se uddhAra ho jAegA - yaha mAnyatA atyanta bhrAntipUrNa hai / jo sacce du:khI jaina hai ve to isa devadravya kA sparza bhI nahIM kareMge, aura unheM yaha dravya diyA bhI nahIM jA sakatA / "Aja hama jo jinamaMdira dekha rahe haiM ve pUrvAcAryoM dvArA sthApita devadravya kI vyavasthA ke pariNAma haiN| sAtha hI pratyakSa athavA parokSa rUpa se jina ke peTa meM yA bAhya upayoga meM devadravya lagA hai vai duHkhI dikhAI dete haiM / yadi sArA gA~va isa kArya meM sammilita hai| to sArA gA~va duHkhI pAyA jAtA hai| jo jaina loga devaddravya se banAye gaye makAnoM meM kirAye para rahate haiM aura ucita paryApta kirAyA nahIM dete unameM se bhI adhikAMza duHkhI dikhAI dete haiM / itanA hote hue
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadhara sUra 117 bhI devadravya kA upayoga karane kA kahanA jaine kA duHkhI banAne ke barAbara hai / aise kahanevAle loga jainoM ke hita ke virodhI haiM / isa samaya ANaMdajI kalyANajI kI per3hI, zrI gor3IjI jaina maMdira yA ina ke jaisI dasa-bIsa per3hiyoM ke pAsa kucha adhika dhana hogA parantu ye per3hiyA~ jinamaMdiroM ke jIrNoddhAra ke lie rupaye detI haiM, jisase jaina saMskRti ke dhAma rUpa jaina maMdira Aja maujUda haiM / jaba devadravya jaisI koI vyavasthA nahIM hogI taba AbU, rANakapura, kuMbhAriyAjI jaise maMdira bhI nahIM raheMge / dakSiNa bhArata meM digaMbara jaine| ke tathA zaivoM ke vizAla maMdira the, parantu una ke yahA~ devadravya jaisI koI vyavasthA nahIM thI / phalataH ve maMdira naSTa ho gaye / ina maMdiroM meM AyA huA dravya pUjArI, pAMDe, mahaMta Adi apane lie upayoga meM lene lage, ataH ina maMdiroM ke khaNDahara hI baca rahe / yadi hamAre yahA~ bhI devadravya kI aisI dazA kara deM to sau varSa bAda ine gine maMdira hI bace raheMge / to jaina saMgha meM devadravya ke sivA aura bhI aneka phaMDa vividha prakAra se kiye jAte haiM, jinakA anya prakAra se svaicchika upayoga ho ho sakatA hai / Ajakala kI zikSA athavA Ajakala ke gurukula, Azrama, borDiMga hAusa Adi vastutaH gharmarahita haiM, yA unhoMne dharma ke sAmAnya aMzoM kA samhAla rakhA hai / aisI saMsthAoM kA bhI jaina loga acchI rakame dAna karate haiM / ina rakamoM kA jor3a kiyA devadravya kI rakama se kahIM bar3ha kara hogA / jAya to vaha
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 bhAgamadharasari devadravya arthAt 'deva kA dravya'- yaha to bAliza mastiSka kI . upanAyI huI bAta hai| zAstroM tathA vaiyAkaraNoM ne isakI vyAkhyA "devAya arpitam" isa prakAra kI hai| arthAt devoM ko bhakti-pUrvaka arpaNa kiyA huA dravya se devadravya / arpaNa kA tAtparya ? hamane kisI kA kAI vastu de dI, usa ke bAda kyA yaha kahA jA sakatA hai ki vaha vastu hamAre adhikAra kI hai ? kisI ko bhojana karane biThAkara thAlI parosa dI, phira use vApasa le lenA, kyA ise apaNa karanA kaha sakate haiM ! yA ise apamAna karanA kaheMge ? kisIne koI vastu dUsare ko apaNa kI / usa ke bAda usake pAsa 'jA kara vApasa mA~ge aura kahe ki merA haka hai to kyA vaha vastu use niyamAnusAra mila sakatI hai ? . deva arthAt pitA; hama unake putra haiN| pitA kI pUMjI kA putra upabhoga kare to isa meM pApa nahIM hai| yaha to mUkhoM kA tarka hai| devadravya pavitra hai| hama se usakA upayoga ho hI nahIM sktaa| hamArI mAtA hamAre pitA kI pUMjI hai, parantu hamAre lie vaha pavitra hai, upakAraka hai, bhakti yogya hai, phira bhI vaha bhogya nahIM hai| "yadi kAI mUrkha apanI mA ko bhI strI kI taraha bhAgya mAne to kyA yaha bAta Apa svIkAra kareMge ? nahIM haragiz2a nhiiN| usI taraha devadravya pUjya hai, aura deva ke lie usa kA ucita DhaMga se vyaya kiyA jA sakatA hai, parantu vaha hamAre lie bhAgya nahIM hI hai|"
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 119 isa taraha aneka udAharaNa aura tarka de kara pUjya zrI ne saba kA samajhAyA | sabhI suvihita AcAryoM ne isa bAta ko svIkAra kiyA, aura isa prakaraNa kA bahumAnya anta AyA / jina logoM ne isa bAta kA svIkAra nahIM kiyA ve saMgha se dUra jA gire| ye mahApuruSa AgamoddhAraka kahalAte haiM, parantu inheM zAsanAddhAraka mAneM to jarA bhI atizayokti nahIM hogI / isa mahAtmAne zAsanasurakSA evaM zAsana-prabhAvanA ke aneka kArya kiye haiM / Aja bahuta se gA~voM meM saracArja kA ajagara praviSTa ho gayA hai, kaI sthAnoM meM praviSTa hone kA maukA tAka rahA hai| parantu Age cala kara yaha ajagara kahIM devadravya ko bhI nigala na jAya, isa bAta kI sAvadhAnI baratanI hogI / kAlAntara meM saracArja 90 pratizata aura devadravya 10 pratizata hogA / usake bAda to sara cArjarUpI ajagara devadravya para pUrNa adhikAra jamA legA, ataH sAvadhAna rahanA parabhAvazyaka hai / .
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ solahavA adhyAya muni-sammelana sammelana kA uddezya AdhyAtmika dRSTi se patanonmukha kAla meM bhArya saMskRti tathA jaina dharma para mithyAmatiyoM ke bhAkramaNa hote hI Aye haiM, isa meM koI Azcarya kI bAta nahIM hai| usI taraha jaba bhautika vAtAvaraNa nadI kI bAr3ha kI sI tejI se bar3ha rahA hai| taba jaina dharma prApta kiye hue AtmA bhI usameM baha Ate haiM aura pUrva-paraMparA se cale bhAte hue bhagavAna dvArA pradarzita niyamoM meM svacchandatA yA riyAyata cAhane lagate ho to vaha bhI Azcaryajanaka nahIM hai| jaina dharma ke anuyAyI gRhastha-varga kI yaha sthiti ho taba sAdhuvarga usakA ilAja karatA hai| parantu sAdhuvarga meM matameda, manasvitA mahaM, leokeSaNA Adi bar3he, aura usameM se zAma ke artha aura bhAvArtha ko tor3ane maror3ane kI prakriyA zurU ho jAe taba rakSaka kauna ! bhagavAn kA zAsana ikkIsa hajAra varSa taka avicchinna rUpa se calanevAlA hai ataH AtmAnulakSI tathA jagajIva-hitaiSI munipravara evaM suzrAvaka alpa saMkhyA meM hI sahI parantu sadA vidyamAna hote haiN| prastuta samaya meM munivarga evaM gRhasthavarga meM kucha viSayoM meM viSamatA mAlUma ho rahI thii| devadravya, pAladIkSA, mAlAropaNa, bAhara se Ate
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadhara sari 121 hue upadravya Adi ke viSaya meM kyA kiyA jAya ? isa hetu se ekatA kI parama AvazyakatA bhI / pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrI vijayane misUrIzvarajI mahArAja, pUjya AgamoddhAraka zrIjI Adi AcArya bhagavatoM kA evaM zrI rAjanagara ahamadAbAda ke nagaraseTha zrI kasturabhAI maNilAla Adi suzrAvake kA sabhI munivareM kA eka sthAna para eka muni sammelana Ayojita karane kA vicAra AyA karatA thA / isa vicAradhArAvAle mahAnubhAvoM ne vicAra kara munisammelana karAne kA nirNaya kiyA / prArUpa kA hala isa kArya kA netRtva zrI kasturabhAI maNilAla ne kiyA / unhoMne bar3e bar3e AcAryoM se milakara unakI sammati tathA AzIrvAda prApta kiye / ve unheM AmaMtraNa-patrikA kA prArUpa batAte aura sAtha hI ahamadAbAda padhArane kI binatI kara aate| aba taka sabhI AcAryo ne muni- sammelana karane meM sahamati prakaTa kI aura ahamadAbAda Ane ke viSaya meM AzAspada bhAva prakaTa kiyA / Akhira meM pUjya AgamoddhAraka zrIke pAsa punaH gaye / unheM AmaMtraNa patrikA kA prArUpa pahale nahIM batAyA thA se| aba batAyA aura ahamadAbAda padhArane kI prArthanA kii| pUjya aagme| dvAraka zrI ne prArUpa par3ha kara turanta kahA ki yaha prArUpa ThIka nahIM hai / nagara seTha vicAra meM par3a gaye / kahane lage, "mahodaya / sabhI AcAryoM se par3havA kara yahA~ lAyA hU~, saba ne ise mAnya rakhA hai "
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 mAgamadharasari - pUjya bhAgamAddhArakazrone kahA, "hogaa| parantu Apane isa meM likhA hai ki "hamAre rAjanagara ke zrI saMghane munisammelana karanA nizcita kiyA hai, ataH Apa saba pUjanIyoM ko munivaroM ke sAtha yahA~ padhAranekA anurodha hai / " isa ibArata meM muniyoM para zrAvaka saMghakI AjJAkA bodha hotA hai, ataH isameM aucitya nahIM lagatA / Apako bhI yaha ucita mAlUma hotA hai ? AmatraNa-patrikA meM aisA likhanA cAhie ki zramaNa saMghane mumisammelana karanA nizcita kiyA hai, ataH hama ahamadAbAda ke saMgha kI ora se nivedana karate haiM ki hamAre ahamadAbAda kI bhUmi para sammelana kIjiye / " nagaraseTha catura evaM dIrgha dRSTivAle suzrAvaka the ataH turanta samajha gye| prArUpa meM sudhAra kiyA gayA, AmatraNapatrikAe~ chaSavAI gaI aura pratyeka sthAna para pahuMcAI gii| .. ahamadAbAda kA harSa. .. - yaha patrikA par3ha kara rAjanagara ke zrI saMgha ko apAra harSa ho rahA thA / 'munipravara vihAra karake dhIre dhIre ahamadAbAda padhArane lage / niyata samaya para bahuta sAre munimahArAja bhA pahu~ce the| ..... pU. bhAgamAddhArakazrIjI ke Agamana ke pUrva AcArya deva zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAja padhAre the| jaba pUjya AgamoddhArakazrI padhAranevAle the taba pUjya AcArya deva zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAjane unheM leneke lie apane ziSyoM ko-AcArya vijayodayasUrijI Adi sAdhu bhagavaMtoM ko-sutariyA bilDIMga ke bAhara sar3aka para agavAnI ke lie bhejA thA / jyoMhI * AgamAddhArakadhI sutariyA bilDIMga ke pAsa pahu~ce tyAMhI AcAryadeva zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAja unheM lene
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 123 bAhara padhAre aura kahA "Apa ko to yahA~ mere sAtha hI utaranA hai, Age nahIM jAnA hai| pUjya AgamAddhArakarIjIne ise svIkAra kiyaa| unhoMne kahA, "Apa bar3e haiM, ApakI AjJA zirodhArya hai| maiM aisA nahIM hU~ ki ApakI zubha bhAvanA kI avahelanA karU~ ! hameM zAsana-hita kA lakSameM rakha kara kArya karanA hai|" ina donoM AcAryoM ke eka sthAna para utarane ke samAcAra jAna kara sajanagara kI galI galI ke zrAvakoM meM Ananda kI lahara daur3a gii| nagara-praveza pUjya AcArya devazrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAja aura pUcya AgamoddhAraka AcArya deva zrI AnandasAgarasUrIzvarajI mahArAja kA pravezotsava sAtha meM hI huaa| usa praveza-yAtrA kA dRzya aisA manamohaka thA mAna do rAjAoM kA eka sAtha praveza ho rahA hai|| donoM mahApuruSa apane vizAla samudAya ke sAtha ahamadAbAda ke pAMjarApola ke upAzraya meM utre| mUrtipUjaka zvetAMbara jainasaMgha ke kula milA kara cArasau se adhika munivara isa sammelana meM upasthita hue the| sammelana nagaraseTha ke ahAte meM maMgalamaya dina ko saMmelana kA zubhArampa hujA / zAstrIya carcAe~ hone lgii| yaha mUrtipUjaka zvetAMbara jaina saMghakA sammelana thA, gaccha kI bAta isameM gauNa thii| tapagaccha, kharataragaccha, pAyacaMdagaccha, aMcalagaccha ke munibarAne isameM bhAga liyA thaa|
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 124 Agamagharasari ... yadi cArasause adhika munivara bole aura vicAra-vinimaya kareM to kaba pUrA ho ? ataH sattara muni niyukta kiye gaye / unameM se unatIsa muniyoM kI samiti banI / phira cAra vicAraka muniyoM kI pravara samiti dhanI / ina saba ke vicAra vinimaya ke anta meM pUjya nau AcArya jo kucha sarvAnumati se nirNaya kareM use saba munivara mAne, aura saba apane apane gaccha meM svIkRta karAve-aisA taya pAyA / nirNIta kiye gaye viSayoM para nau AcAya vicAra karate the, usakA eka sarvamAnya nirNaya kiyA jAtA, aura nirNaya para sabhI nau AcAryoM ke svIkRti sUcaka hastAkSara kiye jAte / bhaMga aura raMga svapna dravya viSayaka prastAva ke lie pUjya AcAryadeva nemisUrIzvarajI tathA pUjya AgamAddhArakajI sahamata the| parantu yaha sabhI zvetAMbara gaccheAMke muniyokA samelana thA, aura tapAgaccha ke sivA anya kucha gacchoM kI svapna dravya viSayaka mAnyatA bhinna thI, sAtha hI tapAgaccha ke bhI kAI muni bhinna mAnyatA rakhate the / phalata : isa viSayakA nirNaya nahIM ho sakA / isa kAraNa tapAgaccha ke AcAryazrI vijayasiddhisUrijI mahArAja sammelana meM se bIca meM hI uTha kara cale gaye / pariNAmataH rAjanagara meM ho hallA maca gayA / logoM meM jora zora se AlocanA hone lagI ki ina do AcAryoM ke kAraNa sammelana bhaMga hone hI jA rahA hai / ataH dUsare AcArya bhI vihAra karane kA vicAra karane lage / isa kAraNa se pUjya AgamAdvAraka zrI kA atyanta duHkha huA / unhoMne socA, "yadi sammelana isa taraha kucha bhI kArya sampanna kiye
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 125 binA uTha jAegA to sAdhu-saMsthA kA gaurava naSTa hogA / zAsana ke koI kAma nahIM baneMge aura jo kAma baneMge unameM bhI Apa nahIM AegI / pU. Agama dvArakazrIne pU. AcArya zrI siddhisUrijI se milakara unase zAsana kI khAtira Agraha chor3a dene ko kahA / yaha bhI kahA ki isa meM zAsana kI heThI hoMgI / AcArya dAnasUrijI ko bhI bulAkara samajhAyA / Akhira donoM mAna gaye, aura punaH sammelana AraMbha huA / isa bAra bahuta hI sacAI aura spaSTatA se vicAra vinimaya huA, sarvagaccha - mAnya prastAva pArita hue aura bahuta hI Ananda ke sAtha isa muni sammelana kI pUrNAhuti huI / vikrama saMvat 1970 ke isa muni sammelana meM yadi pUjya AgameodvArakajI na hote te| yaha sammelana na ho pAtA aura yadi hai| bhI pAtA to sahI salAmata pUrNa to nahIM hotA / mamatvahInatA sammelana ke prastAvoM para nau AcAryoM ne hastAkSara kiye hai; una meM pUjya AgameAddhArakazrI padavI paryAya kI dRSTi se dUsare naMbara ke AcArya the, phira bhI prastAvoM ke nIce apane hstaakssreN| meM mAtra 'AnandasAgara' zabda hI likhA hai / ve svayaM kabhI apane ko 'AcArya' nahIM likhate the / unhoMne do sau se adhika granthoM kA sampAdana kiyA hai, aneka maye pranthoM kI racanA kI hai, parantu unameM bhI 'Ananda sAgarasUri' taka nahIM likhA, kevala 'AnandasAgara' hI likhate the | mAtra kesariyAjI tIrtha ke dhvajadaMDa kI pratiSThA aura aagmmNdire| ke zilAlekha meM' 'AcArya' zabda kA prayoga kiyA hai / aisI thI mahApuruSa kI mamatvahInatA ( anAsakti ) /
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ satrahavA adhyAya baDaudA riyAsata kA kalaMka nagara aura nagara ke rAjA baDodA vartamAna samaya kA eka sundara nagara hai / yahA~ kI bhautika zobhA bar3hI AkarSaka hai / isa kA zreya baDodA- nareza zrImAn sayAjIrAva gAyakavADa kA hai / zrImAn sayAjIrAva buddhizAlI aura prajAvatsala ve vAsanA, vilAsa, vaibhava, vAruNI evaM vArAMganA ke rahate the / parantu rAjA the, moha meM lipaTe bhArata jaise Aryadeza meM unakA janma huA thA / parantu unakA lAlana-pAlana anArya saMskRti athavA bhautika paraMparA ke anusAra huA thaa| ve yUropa meM bahuta rahe the / aura unheM vahA~ bahuta acchA lagatA thA / pAzcAtya logoM ke sahacAra ke kAraNa unake jIvana meM se AdhyAtmikatA naSTa ho cukI thI, yA atyanta alpa rahI thI / unakI yaha abhilASA thI ki unakI riyAyA zikSA prApta kare aura sukhI bane parantu unakA jJAna isa janma taka hI sImita thA aura prajA ko bhautika sukha prApta ho itanI hI unakI icchA thI / adhyAtma-sambandhI bAtoM ke nAma para unake jIvana meM kevala zUnya hI thA /
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari 125 bhautika raMga meM raMge hue: isa rAjA ko auroM kI preraNA se aisA vizvAsa ho gayA ki tyAga dharma sukhamaya... dharma nahIM hai.| khAsa kara kaliyuga meM to isakI AvazyakatA hI nahIM hai| phira bhI bar3I umra ke loga use cAhe to bhale hI grahaNa kareM, parantu mere rAjya ke choTI umra ke bAlakoM ko saMnyAsI saMnyAsa deM yA jaina sAdhu jaina-dIkSA deM yaha kaise cala sakatA hai ?. una becAroM ne strI kA, mukha nahIM dekhA, vilAsa nahIM bhogA saMsAra-sukha kA svAda nahIM, cakhA, aise ko tyAga-mArga para uThA le jAnA anyAya hai| maiM apane rAjya meM yaha anyAya nahIM calane duuNgaa| isa hetu se bAla-saMnyAsa-dIkSA prati bandhaka kAnUna banAnA caahie| ina vicAroM ke phala svarUpa "bAla saMnyAsa dIkSA pratibandhaka kAnUna" ko lAgU karane ke pahale apane rAjya ke gajeTa meM ye samAcAra prakAzita kara sarva-sAdhAraNa ke sAmane rkhe|. .. virodha kA virodha kA jhajhAvAta ko bhArata varSa kI Aya prajAkA adhyAtma-prema jAga uThA / baDAdAnareza ke nAma virodha-darzaka patra, tAra aura sauMdeze kI jhar3I laga gii| haiN| bhArata kI AdhyAtmika saMskRti kA unmUlana karane kI vRttivAlA bhI eka sudhAraka varga bhArata meM vidyamAna thaa| ina logoMne isa kAnUna ke prati apanA Adara vyakta kiyA, itanA hI nahIM apitu bAla dIkSA ko eka atyAcAra ke rUpa meM badanAma karanA zurU kiyaa| sAdhu-sthA ko badanAma karanA ina sudhArakoM ke lie eka prakAra kA majedAra khela thaa| aise virodha meM inheM bahuta Ananda milatA thaa|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharahi Adhunika sabhyatA vItarAga paramAtmA ke zAsana ke prati vaphAdAra rahanevAle vargane isa kAnUna kA ghora virodha kiyA / pUjyavara AgamoddhArakajIne isa kAnUna ko lAgU hone se rokane ke lie athAha prayatna kiyA / rAjA ke sAtha patravyavahAra huA / rAjAne pratyakSa milane ke lie bulAyA / eka dina nizcita kiyaa| isa roja maiM Apa se milUMgA Apa baDAdA padhAreM / ' aisA likhita patra pUjyazrI ko milA / . pUjyapravara usa samaya vihAra meM the / rAjAne nikaTa kA samaya diyA jisase pUjya zrI baDAdA na pahu~ca sake / phira bhI jaina zAsanake lie sarvasva samarpita karanevAle pUjya zrI pacIsa-pacIsa mIla pratidina kA lambA vihAra karate hue samaya para baDodA bhA pahu~ce / ... rAjAne milane ko kahA thA phira bhI ve pUjya zrI se nahIM mile, itanA hI nahIM ye vilAsI rAjA baDodA choDa mahAbalezvarakA Ananda lene cale gye| sattA ke madameM cUra rAjAne saMgha ke netAoM kI eka na sunii| sAdhuoM kI upekSA kI, pUjya AcAryoM kI bhI avahelanA kI-yahA~ taka ki jainazAsana ke karNadhArasama pU. AgamAddhArakajI kI bhI paravAha na kii| zAstroM meM ullikhita sarasvatI-sAdhvIjI ko uThA le jAnevAle rAjA garda milla ke choTe bhAI ke rUpa meM zrImAn sayAjIrAva ko mAne to isa meM kyA unna ho sakatA hai ? are ! bIca kA mugalakAla sundarI nArI ko uThA le jAne kA yuga thA, parantu 'bAla saMnyAsa dIkSA pratibandha' kA yuga zrImAn sayAjIrAva kI dena hai|
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 129 samajhAne ke prayatna tyAgadharma kA avarodhaka kAnUna banAne kI umaMga rakhanevAle rAjA ko apanA mu~ha pUjya pravarazrI ko batAne meM lAja lagatI hogI aisA mAna le to bhI pUjyazrI unake mahAmaMtrI se mile aura zAstrIya evaM sAmAjika vivaraNoM se dIkSA kI mahattA samajhAne kA prayatna kiyA; mu~ha ke mIThe matrI hA-hA-hA kahate rahe aura adharma-mUlaka kAnUna apane rAjya para lAda diyaa| ___ bAladIkSA kI upayogitA dIkSA arthAt bhautika viSayajanya sukha ke sAdhanoM kA svecchApUrvaka sarvAMzataH tyaag| ____ isa zarIra ke dvArA Atmahita kI sAdhanA kI dRSTi se zarIranirvAha ke lie paudgalika sAdhanoM kA anivArya upayoga karanA par3atA hai, phira bhI ina sAdhanoM ke upabhoga meM sukha kI kalpanA yA khona nahIM karanI hotii| iha loka tathA paragaka meM bhautika sukha mile aisI icchA karanA bhI vihita nhiiN| . dIkSA kA mukhya uddezya zuddha AtmasvarUpa kI sampUrNa aura zAzvata sthiti prApta karanA hai| isa taraha kA zikSita AtmA jaba bhavAntara meM jAtA hai aura jaba sAdhAraNa parantu svaccha samajhavAlA banatA hai taba pUrvajanma ke saMskAroM ke bIjakoM ke kAraNa chaH sAta varSa kI avasthA meM bhI sarva tyAga kI bhAvanAvAlA banatA hai|
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamagharasUri : yadi atyanta mahApuNya kA suyoga hoM to vaha bAlyAsthA meM bhI apanI deha para vyAvahArika adhikAra rakhanevAle apane mAtApitA kI sahamati milane para tyAga - dharma kA sarvAzataH svIkAra kara sakatA hai, arthAt dIkSA le sakatA hai / 130 apanAnevAlA bhAgyazAlI aisI bAlyAvasthA meM tyAga dharma kA mArma mAtmA AdhyAtmika adhyayana bahuta sundara aura vipula pramANa meM kara sakatA hai / usakI zaktiyoMkA vikAsa AdhyAtmika dizA meM hotA jAtA hai. aura isa prakAra use duniyA ke anya AtmAoM para upakAra karane kI zakti prApta hotI hai| yaha zakti, adhyAtma zakti, paripakva Ayu ke bAda prApta karanA asambhava nahIM to duHsAdhya to avazya 1 bhArata kI prANapriya AdhyAtma-saMskRti kA bIja bAla - saMnyAsa aura bAla-dIkSA meM nihita hai / yahI kAraNa haiM ki jo bastu yUropa ke vRddhoM asaMbhava mAlUma hotI hai vaha bhArata ke bAlakoM ke lie zakya evaM sarala malima hotI hai| lie 97 atimuktakumAra, jaMbusvAmI, vajrasvAmI, hemacandrAcArya zukadevajI, santa jJAnezvara, zaMkarAcAryajI Adi puruSa bAla dIkSita aura bAla saMnyAsI the, aMtaH ve bhAratIya AdhyAtmika kSetra meM bhAgya vidhAtA bana sake the / 4 bhArata meM AdhyAtma-saMskRti ko jIvaMta rakhane ke lie bAla- dIkSA aura bAla saMnyAsa anivArya hai / kyA bolaka meM buddhi nahIM hotI !.. mI zakti ke lie koI viziSTa umra honI hI cAhie aisA nirNaya koI buddhimAn nahIM de sakatA / dIkSA aura saMnyAsa ke virodhI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadhara sUi loga tathA zrImAn sayAjIrAva yaha mata umra taka saccI samajhadArI nahIM AtI / 131 rakhate the ki aTThAraha varSa kI adi aisA hI hai to eka bAlaka (1) caudaha varSa kA esa. esa. sI. meM pahalA naMbara lAtA hai aura dUsarA pacIsa varSa kA yuvaka AThavIM bAra parIkSA dekara bhI anuttIrNa hotA hai| ina donoM meM se kisakI buddhi adhika mAnI jAya ? (2) caudaha varSa kI umra meM khUna yA corIkA saMgIna aparAdha kiyA ho to use pUrI sajA milatI hai, aura sarakAra yaha mAnatI hai ki aparAdha vuddhipUrvaka kiyA gayA hai / dIkSA ke viSaya meM nAsamajha mAnanA yaha kahA~ kA nyAya hai ? (3) svarAjya - prApti ke rAjanaitika Andolana meM aTThAraha varSa ke bhItara taka kI umravAloM kA bhI phA~sI kArAvAsa kI sajA dI gaI hai / vahA~ 'bAlaka ne samajha ke prati aparAdha kiyA hai' aisA mAnA jAtA hai taba meM use nAsamajha ThaharAyA jAtA hai seA kisa nIti ke AdhAra para ? sAta varSa se athavA bhayaMkara bUjha kara rAjya dIkSA ke viSaya (4) sAta sAla kI umravAlA relagAr3I meM khatare kI jaMjIra khIMce to gunAha samajha kara use daMDa diyA jAtA hai / (5) gyAraha varSa se adhika umra kA lar3akA AdhI TikaTa para saphara kare to use daMr3a hotA hai nAdAna samajha kara mApha nahIM kiyA jAtA ! (6) choTI umra vAle sabhI nAsamajha hote haiM aura bar3I umravAle sabhI samajhadAra, aisA koI niyama prakRti ne nahIM banA rakhA hai /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 bhAgamadharasari . (7) kaI bAra choTe vidyArthiyoM meM jo sujhabUjha aura samajhane kI zakti hotI hai vaha jIvana ke chora para pahu~ce hue sattara sAla ke bUDhe meM bhI nahIM hotii| . parantu zrImAn sayAjIrAva aisI bAta sunane-samajhane ko taiyAra nahIM the| eka bAra vezyAoM kI sabhA huii| usa meM isa viSaya para vicAra vimarza honevAlA thA ki "satiyoM kA sammAna kI dRSTi se aura hameM apamAna kI dRSTi se dekhA jAtA hai, isa ke lie hameM kyA karanA caahie|" vicAra-vinimaya ke anta meM vezyAoM kA apamAnapUrNa dRSTi kA zikAra na honA par3e, aura unakA sammAna surakSita rahe isa hetu nimnalikhita manoraMjaka prastAva sarvAnumati se pArita kiyA gayA--- "saMsAra kI sabhI satI striyoM se hamArA AgrahapUrNa anurodha hai ki Aja se Apa bhI satItta ko na bacAe~ aura hamArI taraha se sarvatra svatantratA pUrvaka ghUme-phireM aura Ananda luutteN| Apa ke aisA karane se jagata kI janatA hamAre prati ghRNA karanA banda karegI aura nArI-jagata para Apa kA baDA upakAra mAnA jaaegaa| sAtha hI yaha bhI mAnA jAegA ki hamAre nArI-samAja meM samAnatA sthApita huI hai|" gAyakavAr3o sarakAra ne apanI vidhAnasabhA meM jo vidheyaka pArita karAyA vaha uparyukta prastAva ke DhaMga kA hai| vikrama saMvat 2004 meM zrImAn gAyakavAr3a sarakAra kA rAjya gayA, unake saba haka gaye, sAtha hI jAlima kAnUna bhI gayA, parantu jAlima kAnUna kA kAlA dAga Aja bhI kAyama raha gayA hai|
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTThArahavA adhyAya Agama - maMdira tanmayatA munivaroM ke adhinAyakatva ke pratIka rUpa pavitra AcArya-padavI prApta hone para bhI pUjya AgamoddhArakajI jaba Ago kA saMzodhana karane baiThate aura prAcIna, jIrNa, dhUlighUsara Agama-pratiyoM ke ardhavigalita pRSTha phirAne lagate taba usameM eka adamya utsAhI navayuvaka sAdhu kI taraha otaprota ho jAte the| usa samaya yadi koI anajAmA Agantuka pUjyazrI kI pratibhA kI khyAti muna kara darzana-vandanArtha anAyAsa A jAya to kalpanA nahIM kara sakatA thA ki ye pU0 bhAgamAddhAraka jI haiM yA eka utsAhI sevaka sAdhu hai| - pUjyazrI isa kArya meM aise tanmaya ho jAte the ki unheM Agantuka kA dhyAna hI na bhAtA / jaba sahaja bhAva se yA kisI kAraNavazAt U~cI nigAha karate tabhI AnevAle puNyavAn para dhyAna jaataa| eka bAra pUjyazrI ko kisI prAcIna bhaMDAra kI kucha tADapatra kI tathA kucha kAgaja para likhI pratiyA~ milii| ye pothiyA atyanta jIrNa zIrNa avasthA meM thii| unake adhika samaya Tikane kI bhAzA nahIM thii| ina meM 500 se 1000 varSa purAnI pAthiyA thii| pUjya zrI hana saba pratiyoM kA pUjyabhAva se bahuta dhyAnapUrvaka nirIkSaNa karate the, sAtha hI mana-hI-mana kucha agamya vastukA vicAra karate the| ...
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 Agamadharari prazasta-viSAda apane pUjya taraNa-tAraNa AgoM kI aisI hAlata dekha unake netra azrapUrNa ho gye| hRdaya phaphaka utthaa| buddhi tarkavitarka meM utara pdd'ii| Aja athAha parizrama se aneka pAthiyA prApta kara zakya pramANa meM zuddhIkaraNa kara, jahA~ arthabheda mAlUma ho vahI pAThAntara prastuta kara jo Agama aura dhArmika grantha mudrita kiye jA rahe haiM, kyA unakI bhI kAlAntara me yahI dazA hogI ? - tADapatra hajAra varSa taka Tikate haiM, kAzmIrI hAthoM se banAye hue kAgaja kI Ayu pA~ca sau se sAta sau varSa taka kI hotI hai| yaha yAMtrika kAgaja aura mudraNa se mudrita lekha to kevala sau varSa taka hI Tika sakatA hai| tAr3apatra adRzya hote jA rahe haiN| hasta-udyoga se bane hue kAgaja bahuta mahaMge aura alabhya hote jA rahe haiN| isa sthiti meM hamAre pUjanIya Agama hajAroM varSa bAda ke zrI saMgha ko kahA~ se prApta hoMge ! bhaviSya ke sAdhu bhagavate ke par3hane ko mile aura zrAvaka-zrAvikAoM ko darzana evaM zravaNa kA lAbha prApta ho isa hetu kyA karanA cAhie ? - gurudeva kA hRdaya isa taraha ke pAvana evaM sarvajana hitakArI vicAroM se bhara gayA / aise vicAra kaI kaI bAra AyA karate / nissaMdeha kAI yaha jAna nahIM sakatA thA ki pUjyazrI kaunasA mahattva kA vicAra kara - mahApuruSoM kI eka vizeSatA hotI hai, unhIM vicAroM ko bAhara prastuta karanA jinakA kArya rUpa meM pariNata honA saMbhava ho / aura una vicAroM ko prastuta na karanA jinakA amala saMbhava na ho /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAgamadhara suri 135. be mahAn pavitra puruSa bhI apane vicAroM ke mUrtimAn hone kI bAta seAcate the, aura unake siddha hone ke samaya kI dherya pUrvaka rAha dekha rahe the / suprabhAtam zilAnyAsa vidhikA zubha dina thA / prAtaH lAla gulAla bichAyA / sahasrarazmi savitA ne eka jinamaMdira ke kALa aruNane AkAza meM Aja ke prabhAta ko apane svarNa kiraNoM se mar3ha diyA / vadanI mahilAoM ne apane kArakoMne gaMbhIra dhvani meM pUjya Agama dvAraka mahArAja rahe the / zilAnyAsa-bhUmi prabhAta gIta gAyeM gaye / maMgala vAdya baja uThe / nagara kI sarojakokila kaMTha se madhura gIta gAye / kriyA mantroccAra kiyA / aise maMgala muhUrta meM jinamaMdira ke zilAnyAsa vidhi- prasaMga meM jA nikaTa AI / gurudeva hAtha meM vAsa - cUrNa le nikSepa kara rahe the tabhI eka dhanya vyakti kara sUrimaMtra ginakara vAsa ke nAma se aMkita tAmrapatra zilA ke pAsa sthApita hote hue unhoMne dekhA / vAsanikSepa kara ke vApasa Ae / P. unake mukha para sAttvika Ananda chA gyaa| kaI dinoM se mana meM jo vicAra cala rahA thA, jisake kAryAnvaya ke lie manomanthana ho rahA thA, usakA bahuta hI sundara hala Aja ke chede se dikhanevAle maMgalaprasaMga meM mila gayA / 'tAmrapatra para lekha likhanA likhanA kyoM saMbhava nahIM / avazya saMbhava hai / ' saMbhava hai to Agama usa dina ke khanUThe Anahada kA lAbha to juna samaya kevala pUjya - pAda AcArya bhagavaMta zrI AnandasAgara sUrIzvarajI mahArAjane hI kiyA !
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 agamadharasUri yaha bAta abhI to unakI maneAbhUmi meM hI kallola kara rahI thii| bAhara bhAye binA anya kisI ko kaise jJAta ho ? pASANa pratara kA vicAra sampUrNa AgamoM ko tAmrapatra para likhane kA vicAra jaise Ane bar3hatA gayA vaise AgamoddhArakajI ke mana meM naye vicAroMkA sphuraNa huaa| mahArAjA khAravela aura samrATU samprati ke zilAlekha, kaI rAjAoM kI AjJAe~ zilAoM para khudI huI hai, do hajAra varSa bItane para bhI ye vilAe~ sundara sthiti meM prApta hotI hai ata: zilA-pratara para Agama khudavAye jAe~ to kaisA / advitIya vicAra pUjyapAda AgamoddhArakazrokA yaha vicAra isa avasarpiNI kAla meM sabase pahalA mAlUta hotA hai| nIlamaNi, gomedaka, pravAla, sphaTika Adi ratnoM kI pratimAe~ banI thii| arjuna, jAMbunada, pItAbha suvarNa kI mUrtiyA~ banI, rajata aura paMca dhAtuoM kI mUrtiyA banAI gaI, aneka prakArake pASANa-khaMDoM meM se pratimAe~ banAI gaI thii| kasoTI, kASTha, caMdana, hAthIdAta Adi kI mUrtiyA banI thI / vividha prakAra kI syAhI se, sone cAMdI kI rozanAI se bhI Agama prantha likhe gaye the phira bhI pASANa-Agama madira athavA tAmrapatra Agama madira kA ullekha zAstra ke pRSThoM meM athavA itihAsa ke varNane meM likhA huA nahIM miltaa| - Agama dIghajIvI ho aura unake dvArA bhaviSya ke bhavya jIvoM ko jinavANI kI prApti ho sake isa hetu se Agama maMdira banavAne kA
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari 137 vicAra eka svatantra evaM apUrva vicAra thaa| yaha eka nUtana aura divya preraNA thii| prathama saMgamaramara ke zazidhavala svaccha sundara pASANa-prataroM para Agama khudavAnA upayukta pratIta huaa| pavitra bhUmi _____ jahA~ Atmasiddhi kI sAdhanA AsAnI se hotI hai aise siddhagiri kI upatyakA meM sthita pAdaliptapura meM pUjyapAda AgamoddhArakazrIjI cAturmAsa rahe hue the| hara roja girirAja kI sparza nA karane talahaTI jAte the| eka bAra talahaTI kI sparza nA kara lauTate hue unakI nigAha bAyIM ora kI bhUmi para gaI / zubha saMkalpa kI siddhi kA ramaNIya dRzya mana meM camaka uThA / 'isa bhUmi para Agama maMdira bane to acchA / ' __yaha anAdi siddha siddhAnta hai ki puNyavAn jo vicAra karate haiM vaha siddha hotA hai / pUjyapAdazrIne ucita avasara pA kara yaha bAta bhAgyazAlI zraddhAsaMpanna zrAvakoM ke sammukha prakaTa kii| zanaiH zanaiH isa bAtakA sakriya amogha pracAra huA / puNyavAn AgamoddhArakazrI kI bhAvanA kA bhAgyazAliyoM ne bhaktibhAvapUrvaka Adara kiyA aura use kAryAnvita kiyA / rekhAcitra nirNaya - suzilpiyoM ko AmantraNa meje gae / saba ko rekhAcitra viSayaka mArgadarzana diyA gayA / bahuta se zilpakAra rekhAcitra ke kAma meM juTa gae / dUsare mahIne se bahuta se rekhAcitra prastuta hue / pUjya AgamadvArakatrIne una rekhAcitroM kA sUkSma-nirIkSaNa kiyA, aura unakI. dRSTi eka rekhAcitra para sthira ho gaI /
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agramadharasti cAra dvAra, aturmukha bhagavanta, vizAla garbhagRha, paiMtAlisa deva kulikAe~, pAca meka AkRtiyA, paiMtAlisa caturmukha jinabimba, dIvAroM para paiMtAlIsa Agama, gaganacumbI mUlazikhara; paiMtAlisa kA sundara sumela thaa| jaba puNyavAn zilpakAra bhAnuza karabhAI ne rekhAcitrakA Arambha kiyA thA taba unakI uMgaliyoM ke poroM para divya zaktine vAsa kiyA ho aisA pratIta hotA thA / yaha divya zakti apanI icchAnusAra uMgaliyoMko calanekI preraNA detI thI, aura sapheda kAgaja para rekhAe~ aMkita hotI. jAtI thiiN| isa suzilpI ko zilpa zAstrakA jJAna to thA hI parantu zilpazAstra meM abhI taka isa rekhAcitrakA samAveza nahIM huA mA / phira bhI yaha rekhAcitra jhAstravizuddha thaa| pUjya AgamAddhArakajIne rekhAcitra dekhakara harSa prakaTa kiyA / kAryAraMbha - salahaTI ke pAsa kI bhUmi rAjya se mAMgI gaI / rAjAne boDI kImata meM aura dera kiye binA bhUmi de dii| jyotiSiyoM ke bulAkara jyotiSa dikhAyA gayA / kramazaH bhUmizodhana, bhUmikhanana, zilAsthApana, dvAra-zAkha-sthApana Adi kriyAe~ prazasta muhutoM meM zIghratA se hone lgii| makarAnA se saMgamaramara AyA, 'dhrAMgadhrA kI khAna aura tivarIkA patthara aayaa| pAlItAnA kAIcat syAma patthara bhI kAma meM lAyA mlaa| kumhAra kI galI se IMTeM lAI gaI, sonagar3hI cUnA bhaavaa| zatrujayI mI hI retI bhAI / marudhara aura gurjara pradeza ke zilpI bhAge / saiMkaDoM kArIgara aura hamArI sevaka kAma karane lge| lAkhoM rupayoM kA vyaya zurU huaa|
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 139 kucha hI mahInoM meM gaganacumbI vizAla maMdirakA nirmANa ho gayA / mayanAkarSaka saMgamaramara ke prataroM para paiMtAlIsa Agama likhe gaye / unheM rAlI se raMgA gayA / aura zubha muhUrta evaM maMgala ghar3I meM unheM dIvAra para lagAyA gayA / paiMtAlisa devakulikAo ke caturmukha biMba bne| isake sAtha adbhuta siddhacakra gaNadhara maMdira kI sthApanA huI thI / usameM vartamAna avasarpiNI kAla ke samasta tIrthakara bhagavAnoM ke sabhI gaNadhara prabhuoM ke bimboM kI sthApanA honevAlI thI / ina biMboM tathA aura bhI bAhara se Aye hue aneka jinabiMboM kI aMjanazalAkA vidhi- prANapratiSThA vidhi - adhivAsanA vidhi pUjyapAda AgameAddhArakazrI ke puNyamaya pAvana karakamaloM se nevAlI thI / mahotsava kA prAraMbha mahAmaMdira kA utsava bhI mahAn thA / usakI zobhA ke anurUpa teraha dinoM kA mahotsava zurU huA / sarvatra bhAvabhInI AmaMtraNa - patrikAe~ pahu~ca gaI thI / deza - deza ke, gA~va gA~va ke bhAgyazAlI Ane lage / kaI puNyazAlI dhanika apane dhanakA pavitra kArya meM upayoga karane kI bhAvanA se Ae the / ve dhana vyaya karake bhakti-lAbha lenA cAhate the / madhyama varga ke loga prabhubhakti dekhane aura usake dvArA dhanya hone Aye the / ye mahAnubhAva anumodana kA lAbha khAnA nahIM cAhate the / pUjya sAdhu-sAdhvI-varga bhI baDI saMkhyA meM upasthita huA thA / yahA~ padhAre hue sabhI mahAnubhAva apane Apako dhanya mAnate the| unheM prabhukA utsava dekhane ke apane puNyakA Ananda thA /
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14. Agamadharasari ayodhyAnagarI kI racanA isa dhAraNA se ki isa mahotsava meM sammilita hone bahuta se puNyazAlI Ae~ge hI, paTamaya ayodhyA nagarI kI racanA kI gaI thii| isa mahAmadira ke mUlanAyaka bhagavAna AdIzvara paramAtmA the ataH isa mAnavanirmita paTamaya nagarIkA nAma 'ayodhyA' rakhA gayA thA / isa nagarI kI racanA ayodhyA kI yAda dilAtI thii| hajAroM kI saMkhyA meM paMktibaddha choTI chauladAriyA thii| bIcameM bar3I chauladAriyA shrii| kucha vizAla taMbU bhI tAne gaye the| utsava manAne ke lie ativizAla paTAMgana banAyA gayA thaa| mahA paTamaMDapa cInAzukavastra se suzomita thA use dhvajA, patAkA, toraNa, Adi suzobhanoM se rAjamahala sA banAyA gayA thA / usameM mera parvata, samavasaraNa Adi kI hUbahU racanA kI gaI thii| vahA zrIpAla mahArAjA aura mayaNA sundarI mahArAnI ke jIvana prasaMga darzAnevAle citra bhI dekhaneko milate the| kumbha sthApana mAgha sudI dazamI ravivAra ko jalayAtrA jalUsa thA / mAgha sudI somavatI ekAdazI ke zubha dinako kumbha sthApanA dvArA utsava kA maMgalAcaraNa huaa| sAtha sAtha akhaMDa dIpa sthApana, javArAropaNa, vijaya stambha sthApana vidhi kI gaI / dopahara ko pUjAe~ aura rAtako bhAvanAe~ hone lgiiN| dUra dUra ke pratiSThita saMgItakAra bhaktirasa jamAne A pahuMce the| anya dinoM meM dazadikpAla pUjana, navapraha pUjana, nayAvarta pUjana, aSTamaMgala pUjana, adhiSThAyaka pUjana Adi vidhividhAna kiye gaye /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharamUri 141 cyavana kalyANaka cyavanAdi kalyANaka-samAroha ke lie nAbhirAjA kA cInAMzumaMDita rAjaprAsAda banAyA gayA thaa| usakI racanA sundara rAjamahala ko bhI mAta karatI thI / Aja cyavana kalyANaka-vidhi thI, ataH ukta mAnavasarjita paTa-rAjamahala ke bhItara hajAroM prekSaka upasthita hue the| - cinAMzu-rAjamahala meM rezamI galIcoM kA bamA zayanAgAra thaa| sabhI prekSakoM kI najara usakI ora thii| usameM halakA sA ba~dherA thA / choTe choTe ratnadIpa halakA prakAza bikharAte the| usa prakAza meM nIlama ke palaMga para soI huI rAjarAnI dikhAI detI thii| usake netra halakI sI nIMda ke bhAra se muMde hue kamala-se dIkhate the| unake mukha para madhura nidrA-darzaka halakI-sI musakAna dikhAI detI thii| ratnadIpa kI kiraNe mukha para par3ane se vaha musakAna spaSTa dikhatI thii| paTAMgana meM naurava zAnti thii| itane meM AkAza se eka prakAza puMja utara bhAyA aura mahArAnI bharudevA kI kukSi meM sthira huaa| ____ isa ke sAtha AkAza meM se airAvata hAthI utraa| saMgItakAroM ne saumya svara meM 'pahele gajavara diitthe|' yaha gIta zurU kiyaa| vINAne apanA paMcama sura milaayaa| tatpazcAt matta vRSabharAja padhAre, kesarI siMha aura lakSmIjI aaii| kramazaH mAtA ko caudaha svapna aaye| ... jaba caudaha svapna pUre hue taba zrotA-darzakoM ko patA calA ki dhUmrAvaraNa ke zayanAgAra meM soI huI nArI tIrtha kara kI abhimantrita mAtA haiN| - mAtA ne apane patideva ke pAsa svapnoM kA varNana kiyaa| pratidevane svapna-phala khaa| yaha AdIzvara bhagavAna kA yuga thaa| usa samaya
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 mAgamadharasari jyotiSI nahIM the| jyotiSI ho to unheM AmaMtraNa diyA jAtA hai| jyotiSI phalAdeza kahate haiN| ve phalAdeza meM batAte haiM ki, 'parama tAraka tIrtha kara athavA cakravartI rAjAkA janma hogaa|' ... usake bAda cyavana kalyANaka kA jalUsa nikalA / janma kalyANaka __ aba janma kalyANaka manAne kA dina AyA / rAjabhavana logoM kI bhIDa se bhara gayA / saba loga sthira bana kara janma vidhi dekhane ko Atura ho rahe the tabhI pUjya AgamadArakazrIne maMtroccAra kiyA aura kriyAkArakAne suvarNa-kumbha meM se bhagavAna ko bAhara liyaa| usa samaya rAjamahala jaya dhvani ke sAtha ekAkAra ho gayA / usI vakta sabase pahale chappana dik kumArI deviyA janmotsava kA lAbha lene A phuNcii| ye chappana kumAriyA mAnavaloka ke nararatnoM kI putriyA thii| yauvana ke dvAra para khar3I thiiN| rUpa meM rati aura kaMTha meM kinnarI ke samAna ye kamalanayanA kanyakAe~ jaba jhAMjhara kI jhaMkAra karatI huI pramu kA janmotsava karane AI taba paTAMgana kA janasamUha socatA hI raha gayA ki ye chappana kumArikAe~ devaloka se AI haiM yA mAnavalAka se ? chappana kumArikAone kadali ke tIna ghara banAye / sUtikarma, zucikarma bhAdi karake samaveta svara meM gIta gAye / garabA, nRtya Adi kiye / prekSaka varga saba kucha ekAgracita ho kara dekha rahA thA / itane meM chappana dik kumAriyA~ gAyaba ho gii| mAnava-indra kA siMhAsana Dola uThA / avadhijJAna kA upayoga kara prabhu janma ke samAcAra jAne / hariNagameSI ko bulAkara usase prabhu janmotsava meM padhArane kI udghoSaNA karane ko khaa|
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari 143 mAnava zakrendra kI AjJA prApta kara mAnava hariNaigameSI deva ne sughoSA ghaMTA ke nAda se pratyeka devaloka ke sabhI deva ko zubha samAcAra, dive aura kahA ki-"indra mahArAjA meru parvata para prabhu-janmotsava karane padhArate haiM, Apa mI lAbha lene padhAreM / tatpazcAta mAnava loka ke naradeva bhagavAn ko usa mapa meM banAye gaye meru parvata para le gaye / devatAoMne svayaM meru parvata para janmAbhiSeka kiyA thaa| yahA mAnava bhI deva pratIta hote the, aura prekSaka varga ko aisA anubhava ho rahA thA mAnoM svayaM meru parvata para ho; ve bhUla hI gaye ki ve pAlItAnA kI bhUmi para haiN| isake bAda priyaMvadA paricArikAne mahArAjA zrInAbhi kulakara ko badhAI dI / unhoMne bhI rAjyAcita janma-mahotsava kiyA / phira janma kalyANakakA jalUsa nikalA / .. , vivAha-vidhi aura rAjyAbhiSeka bhagavAnane yuvAvasthA meM padArpaNa kiyA / sunandA bhAra sumaMgalA ke sAtha unakI vivAha huA / yahA~ to dhAtu ke bhagavAna meM, cAdI kI sunandA 'aura' sumaMgalA thii| RSabhadeva bhagavAn kI vivAha vidhi meM purohita-purohiMtAmI kA kArya indra-indrANIne kiyA thaa| yahA~ para mAnava indra-indrANIne yaha kArya kiyA / barAMta sajAI gii| donoM pakSa ke loga vivAha maDapa meM Aye / vara kI parachana-vidhi huI, gIta gAye gaye / vara-kanyA ko vivAhaHdI ke mAge biThAyA gyaa| agmidI ke samakSa indramai 'OM varakanyatA: dIrghAyumavatu zuma mavatuM Rddhi vRddhi kalyANa bhavatu svAhA' Adi maMtra bola kara vivAha krvaayaa|
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 bhAgamadharasUri tatpazcAt rAjyAbhiSeka vidhi prAraMbha huii| usa meM rAjA, mahAmaMtrI, senApati, nagararakSaka, aura nagara seTha-ina pA~coM kI sthApanA huii| yaha dRzya dekhakara logoM ko prAcIna rAjya kI suvyavasthA kA anumAna hotA thaa| ina dRzyoM ko dekhane ke lie aba maMDhapa choTA par3ane lgaa| dIkSA kalyANaka - bhagavAna ne rAjya Adi kA ba~TavArA ucita rIti se kiyaa| aba nau lokAntika deva Akara bhagavAn se zAsana kI sthApanA karane kI prArthanA karate haiN| bhagavAna usa roja se vArSika (barasI) dAna dete haiN| isa ayodhyA nagarI se bhagavAna kA varSIdAna kA jalUsa nikalatA hai| eka mahApuNyavAna mahAnubhAva bhagavAna ko le kara zyAma gajarAja para baiThe haiN| ve bhAgyazAlI sajjana bhagavAna kI ora se sone, cAMdI, tAMbe ke sikkoM kA khule hAthoM dAna karate haiN| bhagavAna svayaM dAna de rahe hai| aisA dRzya dikhAI detA thaa| yaha jalUsa ayodhyA nagarI se ravAnA ho kara pAdaliptapura ke rAjamArgoM para ghUma kara punaH ayodhyA nagarI ko lauTa aayaa| isa jalUsa meM eka mahAkAya gajarAja para Agamaratna-maMjUSA bhI thii| isa jalUsa kA ThATha avarNanIya thaa| ayodhyA nagarI ke udyAna meM bhAkara jalUsa pUrNa huaa| bhagavAna nIce utre| azoka vRkSa ke nIce Akara apane zarIra para se AbhUSaNa utArane lge| anta meM paMcamuSTi loca kA AraMbha kiyaa| indra ke anurodha se AkhirI eka muSTi bAkI rahane dii| .. bhagavAna kI ora se pUjya AgamAddhArakanIne 'karemi sAmAiyaM sAvajja joga paccakkhAmi' kA pATha khaa| isa samaya bhagavAna ko manaH paryava jJAna huaa| vairAgya kA yaha dRzya dekha kara saba ko ronA
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamagharasari A gyaa| bhagavAna ne dIkSA lI, vihAra kiyaa| saba ko aisA pratIta huA mAnA apanA pyArA putra jA rahA hai| ataH A~kheM , bhIga gii| bhagavAnane chadmastha-avasthA meM hajAra varSa vicaraNa kiyA thaa| usa . avadhi meM unheM jo upasarga hue the ve phalaka para dikhAye gaye the| .. kevalajJAna kalyANaka aura dezanA usa rAta ko parama pUjya AcArya bhagavaMta zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI mahArAjane paTa-maMDapa meM kI sabhI pratimAoM ko adhivAsanA vidhi ke dvArA adhisita kiyA thaa| usa samaya pUjyazrI ke paTTadhara AcArya bhagavaMta zrI mANikya sAgara sUrIzvarajI mahArAja tathA AcArya bhagavaMta zrI vijaya kumuda surIzvarajI upasthita the| ina tInoM ke sivA aura kisI ko bhItara jAne kI manAI thii| yaha gupta maMtroM kI matra-vidhi thii| .. prAtaHkAla bhagavAna kI kevalajJAna vidhi kI gii| ukta mahA paTAMgana meM eka sundara kalAmaya samavasaraNa banAyA gayA thaa| usameM bhagavAna kI mUrti sthApita kara, bhagavAna kI ora se kalikAla kalpatara amRtavarSI gItArtha zekhara AcArya bhagavaMta zrI bhAgameddhArakajI ne dezanA (upadeza) dii| . ... dezanA .. he bhavyAtmAo ! yaha saMsAra Adhi-vyAdhi-upAdhi le sUphAnoM se bharA hubhA haiN| saMsAra meM kahIM sukha nahIM hai| sukha ke lie jIva kaSAya karate haiN| ajJAnI bAramA krodha kI dhAtA AgameM jalate haiN| mAna ke viSama parvata para car3ha kara viveka bhraSTa banate haiM, mAyA nAginaH
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ - AgamadharasUti ke daMza se sudhabudha kho dete haiN| lobha ke athAha gahare khaDDe meM luDhakate haiN| ina mArgoM se sukha ke badale adhika duHkha prApta hotA hai| yadi sukhI honA ho to krodha kA uttApa dUra karane ke lie samatA kI zItala chAha grahaNa kro| mAna ke viSamagiri se utara kara namra bnaa| saralatA kI nAgadamanI le kara mAyA-nAgina kA z2ahara dUra kro| lAbha kI athAha khAI ko saMtoSa se pATa do| isa ke bAda tumheM avazya hI sukha milegaa| kaSAyoM ko kama karane ke lie viSaya kI vAsanA kama karane lgaa| viSaya aura kaSAya so saMsAra hai aura viSaya-kaSAya kA nAza hI mokSa hai / mekSi. arthAt anantajJAnamaya, anantadarzanamaya, anantacAritramaya jyotisvarUpa, kama malarahita, aatm-svruup| Apa seba kama mala se rahita banane ke lie sarvavirati kA svIkAra kiijie| yaha na ho sake to dezavirati grahaNa kIjie, Akhira samyaktva prApta kareM yahI mNgl-bhaavnaa| - 'sarva maMgala' kara ke kevalajJAna kalyANaka kA jalUsa nikAlA gyaa| . isa ke bAda nirvANa kalyANaka vidhi kI gii| aMjana zalAkA vidhi . vIra saMvat 2467 kI mAgha kRSNA (uttara meM phAlguna kRSNA) daja kA zubha dina thaa| sUryodaya ko abhI eka prahara zeSa thaa| candramA caudaha kalAoM se khilA huA thA / vAtAvaraNa zAnta thaa| gulAbI ThaMDa par3a rahI thii| isa ayodhyApurI kA janasamudAya nidrA devI kI goda meM soyA huA thaa| bIca bIca meM paharedAre kI AvAja sunAI detI thii|
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadhara sUri 147 aise samaya meM pUjyapAda AcArya bhagavaMta AgameAddhArakajI jAgRta the| sAtha ho unake paTTadhara ziSyAvataMsa AcArya zrI mANikyasAgarasUrijI tathA AcArya devazrI kumudasUrijI bhI jAga rahe the / ye tInoM pUjya aMjanavidhi maMDapa meM the / kisI deva, dAnava yA mAnava kI kudRSTi na paDe isa hetu se lAla dukUla ke bar3e AcchAdana kiye gaye the| mAMtrika vidhiyA cala rahI thIM / koI bhakta vihvala bhAbuka isa gupta aura ekAnta kriyA ke samaya na A Tapake isa lie svayaM sevaka dala kA sundara prabandha thA / usa samaya saba kA sampUrNa mauna pAlanA thA / pUjya AgamAddhArakazrI gaMbhIra dhvani meM spaSTa maMtroccAra kara rahe the / vidhi gupta thI, parantu maMtroccAra kI dhvani jAgRta svayaM sevakoM ke kAnoM meM pahu~ca jAtI thI / usa dhvani meM una mahAnubhAva kI apUrva divyatA pratIta hotI thI / aMjanavidhi ke sumuhurta meM darpaNa pratibiMbAnusAra pUjya AgamAddhArakajIne mUlanAyaka bhagavatoM kI aMjanavidhi kI / tatpazcAta tInoM AcAryaSu gavoM ne anya jinabiMboM kI aMjanavidhi kii| abhI sUryodaya kA ghar3I bhara kI dera thI, parantu mAnava- samUha tana-mana kI zuddhi kara ke pratiSThA vidhi para maMDapa meM A pahu~cA thA / aMjana - vidhi yaha jana samUha 'OM puNyAha puNyAham' kA ghoSa kara rahA thA. unake hRdaya meM umaMga aura ullAsa samAtA kiye hue pratimAjI ke darzanArtha unake netra mana hI mana aisI bhAvAtmaka spardhA kara rahe karU~, pahale maiM darzana karU~ / " nahIM thA / Atura ho rahe the / ve the ki 'pahale maiM darzana
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamagharamari .. devaloka ke deva meru parvata para prabhu-janmotsava ko dekhane ke lie jaise jaldI macAte haiM aura Age Ane kA prayatna karate haiM usa taraha se naraloka ke ye naradeva bhI prabhujI ke darzana jaldI karane ke lie Atura ho rahe the aura Age Ane kA prayatna karate the| ___ ucita samaya para lAla AcchAdana uThA liye gaye aura janasamudAya ko bhagavAna ke darzana hue| usake bAda maMdira meM vidhi-pUrvaka prabhu-praveza karAyA gyaa| dopahara ko mahAzAntisnAtra pUjA-vidhi huii| gaddI-pratiSThA vIra saMvat 2467 kA varSa thaa| mAgha kA pavitra mahInA, paMcamI kI pavitra tithi aura vibudha-guru vAra thaa| jagata ke jIvoM ko jAgRta karanevAle sahasrarazmi sUrya deva sAta azvoM ke ratha para ArUr3ha ho kara pUrvAkAza meM A pahu~ce the| Aja pratiSThA honevAlI thii| use dekhane ke lie sUrya ne apanI rajata dhavala kiraNe AgamamaMdira para phailaaii| jyotiSiyoM ke paMcAMga meM kuMbha kA sUrya thA, tulA kA candra thA, guru deva kendra meM birAje the, budha devane sUrya ke pAsa Asana jamAyA thaa| zani, maMgala aura rAhu bhI samajhadAra bana kara kuMDalI meM acche sthAnoM para zobhita ho rahe the| zukrAcArya sUrya se eka kadama Age uccAsana para baiThe hue the| dvisvabhAva lagna thA, sthira navamAMza thA, sarvArthasiddhikara yoga thA, maMgalamuhUrta thA, zubha hArA thii| annapUrNA dharatI kA vAtAvaraNa khuzanumA thaa| zuddha manda pavana baha rahA thaa| AkAza dhUli rahita aura dhavala thaa| dizAe~ praphulla evaM
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 149 zubhra thiiN| vanarAji khila uThI thii| logoM ke hRdaya bhAnanda se sphurita ho rahe the| paramapUjya sUripuraMdara AgamoddhAraka AcArya bhagavaMta zrI AnandasAgarasUrIzvarajI mahArAjA, mUlanAyaka prabhu ke pratiSThAkAraka zrAvaka ratna udAra puNyavanta saMghavI zrI popaTalAla dhArasIbhAI tathA saMghavI zrI cunIlAla lakSmIcaMdabhAI Adi garbhagRha meM upasthita the| anya devakulikAoM para anya pR0 munivara, prabhu-pratiSThApaka, kriyAkAraka tathA zilpI the| kaI puNyavAna mahAnubhAva tathA sAdhvIjI mahArAja raMgamaMDapa, kAlImaMDapa, cauka aura meghanAda maMDapa meM darzanArtha khar3e the| maMdira ke bAhara ke maidAna meM hajAroM logoM kA samUha umar3a rahA thaa| bhItara aura bAhara sArA harSa vihvala janasamUha 'OM puNyAhapuNyAham' kA mahAghoSa kara rahA thaa| eka samayavida ne kahA-'pratiSThA ko pAva ghaDI bAkI hai| vidhikAra ne kahA-AcArya mahArAja sAbadhAna, pratiSThAkAraka sAvadhAna, kriyAkAraka sAvadhAna, zilpI sAvadhAna, nakada thailI sAvadhAna / ' pUjyapAda AgamoddhArakazrIne 'OM kUrma ! nimapRSThe jinabiMba dhAraya svAhA' yaha maMtra sAmadhvani meM sAta bAra pddh'aa| tatpazcAt kuMbhaka prANAyAma kara ' sthAvare tiSTha tiSTha svAhA' maMtra sAta bAra mAnasa jApa paddhati se ginA / sAtavIM bAra maMtra par3hate samaya svarNa, muktA, rajata mizrita vAsa cUrNa ke nikSepa-pUrvaka prabhu sthApanA kii| thAlI DaMke banane lage, dAla nagADe para coTa huii| devakulikAoM
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 AgamadharasUri meM bhI usI samaya pratiSThA huii| mAnavasamUha dvArA bhagavAn ke jayajayakAra kI dhvani meM AkAza zabdAdvaita ho gyaa| * bAhara kA janasamaha bhI jaya ninAda karatA aura usakI gaMbhIra pratidhvani uThatI thii| sabake hRdaya bhaktibhAva se bhara uThe, netra pratiSThita bhagavAna ke darzanArtha adhIra aura utkaMThita ho utthe| bhItara ke puNyazAlI mahAnubhAva devAdhideva ke darzana karake lauTa rahe the, ve apane Apa ko dhanya mAnate the, parantu unake hRdaya aura netra prabhu darzana kara ke aghAte nahIM the| isa bhAvanA ke sAtha ki punaH punaH apane nAtha ko kaba nihArU~, vApasa A rahe the jisa se dUsaroM ko bhI darzana prApta ho ske| tapobala se prApta auSadhi ke bala se gagana vihAra karanevAle zAsana-prabhAvaka AcArya bhagavaMta zrI pAdaliptasUrIzvarajI mahArAja ke nAma se sambandhita pAlItAnA nagarI Aja pAlItAnA nahIM balki indra kI rAjadhAnI amarAvatI nagarI bana gaI thii| dina-ba-dina ullAsa meM uttarottara vRddhi ho rahI thii| pratiSThAvidhi ke utsava ke dinoM meM AgantukoM ke bhojana ke lie hara roja sAdharmika vAtsalya hotA thA, parantu AkhirI dina pAdaliptapura ke sabhI nagaravAsI naranAriyoM ko miSTAnna bhojana diyA gyaa| isa bhojana ko dezI bhASAmeM 'dhumADA baMda (ghUA-cUlhA baMda), gA~va jhApA, phale cUMdaDI' Adi nAmoM se pahacAnA jAtA hai| Aja se sau varSa pUrva seTha zrI mAtIzA seTha dvArA banavAI gaI TUka kI pratiSThA ke samaya pAdaliptapura 'dhumADAbaMdha' (dhUA banda) huA thaa|
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasuri bhAzcarya kI bAta haiM ki teraha dinoM ke isa utsava ke bIca pAlItAnA kI smazAna bhUmi bhI banda rahI thI arthAt kisIkI mRtyu nahIM huii| darzana ke dvAra pratiSThA-dina ke dasare dina maMgala prabhAta meM vidhi pUrvaka dvArodghATana huaa| dopahara ko antima maMgala rUpa satrahamedI pUjA rakhI gii| isa taraha pratiSThAvidhi mahotsava sampanna hubhA aura sabhI dharmapremiyoM ke lie darzana ke dvAra sadA ke lie khula ge| pASANa pratara para khude hue paiMtAlIsa bhAgamoM se zobhita jinazAsana ko gaurava-maya banAnevAlA, jinavANI kI surakSA ke lie dRr3hatA se khar3A bAdaloM se bAta karatA huA, divya vimAna se spardhA karatA huA, zazidhavala kIrtivAn, madiroM meM rasna ke samAna yaha Agama maMdira girirAja kI upatyakA meM Aja mI pUjya bhAgamAddhArakajI kI ujjavala yazogAthA gA rahA hai|'
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ unnIsavA~ adhyAya bahatA pAnI nirmalA kapaDavaMja kI ora mAgha ke kRSNa pakSa meM pratiSThA huI, aura phAlguna kRSNa pakSa ( uttara meM caitra kRSNa pakSa ) meM to gurumahArAja zrI navapadajI kI olI karane kapaDavaMja A pahu~ce / puNya pratApI puruSa kI pAvana chAyA meM olI kI ArAdhanA kA Ananda apUrva hotA hai, isa meM zaka hI kyA ? - - duniyA miSTAnna khAne meM Ananda mAnatI hai, parantu yahA~ to tyAga meM Ananda mAnA jAtA thA / che|Te choTe sukumAra bAlaka, madabhara javAna tathA kezarahita vRddha-sabhI tapa meM apUrva Ananda anubhava karate the / ina dinoM hararoja bhAvavAhI dezanA, rasamaya pUjA - bhAvanAe~ hotIM / isa prasaMga para zrIpAla mahArAjA aura zrI mayaNA sundarIjI mahArAnI ke jIvana prasaMgoM para AdhArita kalAmaya racanAe~ kI gaI thIM / samAja kA sammelana olI kI pUrNAhuti ke kucha dina bAda dharma kAryoM ke lie 'dezavirati dharma' bhArAdhaka samAja' kA sammelana kapar3avaja meM Ayojita huA / pUjya pravara zrI kI dekharekha ke kAraNa yaha sammelana saphalatApUrvaka kAryavAhI kara ke pUrNa huA thA /
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari 153 kapar3avaja ke puNyazAlI dharmAtmAoM kI cAturmAsa ke lie lambe arase se hArdika prArthanA thI hI, kSetrasparza nA bhI yahA~ kI thii| ataH pUjya pravarazrIne kapar3avaMja meM cAturmAsa kiyaa| yaha cAturmAsa dharma maya bnaa| zrAvaka vRnda pUjyazrI kA ho sake utanA adhika lAbha le rahe the| unakI bhakti bhI bejor3a thii| anAsakta yogI . dharmArAdhana ke sAtha cAturmAsa bIta rahA thaa| nagara meM AnaMda chAyA huA thA; itane meM azAtA ke udaya se pUjyazrI ko zArIrika rogoM ne ghera liyaa| jvara, khAsI, pIliyA Adi rogoM ke bAvajUda pUjya zrI adbhuta samatA dhAraNa kiye hue the| AhAra meM kevala thor3A sA pravAhI dravya hI lete the| ____eka dina dopahara ko eka sevA bhAvI ziSya pUjya zrI ke pIne jitanI thor3I sI cAya laayaa| pUjya zrI kA eka choTe se sapheda kASTha pAtra meM vaha cAya dI, mahAtmA use pI gye| ziSya anya kArya meM vyasta huaa| utane meM cAya bahArAnevAlI zrAvikA hAphatI huI AI aura cAya bahArane bhAye hue muni se kahane lagI-sAhabajI, gajaba kA ghoTAlA ho gayA hai-mujha se baDI bhayAnaka bhUla huI hai| munirAja-bahana, kyA huA, isa taraha haoNphatI kyoM ho ? zrAvikA-Apa cAya le gaye usakA kyA kiyA ? .. munirAja-vaha to bhAgamoddhArakatrI ne upayoga meM le lii| zrAvikA kI A~khoM se azrUdhArA baha nikaale| usane kahA,"mahodaya, maiMne cAya meM cInI ke padale bhUla se namaka DAla diyA thaa|
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 Agamagharasari hameM pIne..me jaharaM-sI kar3avI lagI to maiM turanta daur3atI huI AI hai| pUjya mahArAjazrI bImAra haiM, usa para kaDavI cAya pI gaye; unheM hAni kregii| kyA unhoMne Apa se kucha nahIM kahA " "are bahana ! kahanA to dUra rahA, unhoMne to muMha taka nahIM bigaaddaa| hameM to Apake kahane se hI mAlUma huA, varanA hama to jAnate bhI nahIM ki cAya kar3avI thii| zrAvikA pUjya AgamAddhArakajI ke pAsa gaI / vaMdana kara ke kahA "mahodaya ! mujha se bhUla ho gaI-cAya meM cInI ke badale namaka Dala gyaa| maiMne bhayaMkara aparAdha kiyA hai, maiM mahApApabhAginI banI huuN| kRpA kara mujhe kSamA kareM / gurudeva ! gurudeva mujhe prAyazcita diijie| jisase merI zuddhi ho|" yaha kahate hue zrAvikA kI A~khoM se bar3e bar3e AMsU gira rahe the| * pUjyazrIne sasmita vadana se kahA-"bahana ! tuma rAo nhiiN| saba jIbha kA svAda hai / mIThI cAya to rAja hI milatI hai, kaDavI hI kamI ekAdha bAra hI milatI hai| ciMtA na krnaa| mujhe kar3avI cAya pIne kA kAI duHkha nahIM hai| isa cAya ne merI karma nirjarA karAI hai| tuma jAo, ronA nhiiN| mujhe z2arA bhI duHkha nahIM huaa| samatA kI siddhi rogoM kI gati avirodha cala rahI thii| bImArI kA prakopa bar3hA, phira bhI isa samyagjJAnI mahAtmA kI jJAna kI lagana jArI rhii| ve kabhI Agama ke AlApaka ginate hote yA prakaraNa ke pATha paDhate hote| mukha se darda kA koI ciha Aha, karAha, Aha yA hAya nahIM niklaa|
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari 155 pUjyazrI kI bahuzrutatA evaM AgameoddhAraka ke rUpa meM kIrti suna kara eka vidvAn brAhmaNa paMDitajI pUjyazrI ke darzanArtha bhaaye| paMDitajI ke mana meM pUjyazrI se kucha prazna pUchane aura vizada samAdhAna pAne kI icchA bhI thI hii| isI lie kharca kara ke dUra se Aye the| parantu pUjyazrI kI aisI zArIrika sthiti dekha kara ve udAsa ho gye| darzana-vandana kara sukhazAtA pUcha kara baiTha gye| pUjyazrIne pUchA-"paDitajI! Apa kucha prazna pUchane Aye haiN| jo icchA hai| seo khuzIse pUchiye / "- - paMDitajI-"mahArAjazrIjI ! maiM to Apa ke darzane ke lie AyA huuN| aura koI AkAMkSA nahIM hai / " yaha unhoMne kevala viveka ke liye khaa| pUjyazrI-"Apa kevala darzana-vandana ke irAde se hI Ae hoM aisA nahIM ho sktaa| sAtha sAtha jJAnacarcA kA hetu bhI hogA hI, parantu merI aisI zArIrika sthiti dekhakara ApakA jJAna-carcA karane ko mana nahIM krtaa| phira bhI Apa pUchiye / " __"mahArAjajI ! sacamuca katipaya prazna pUchanA cAhatA hI hU~ parantu Apake aise anArogya meM kaise pUchU ? maiM vivekahIna manuSya nahI huuN| Apake pAvana darzana se bhI mujhe sacamuca Ananda huA hai|" paMDitajI ne hArdika viveka prakaTa kiyaa| pujyavarane kahA-"Apa yaha saba ciMtA choDa kara khule dila se pUchiye / maiM jAnatA hU~ utanA batAU~gA parantu maiM sarvajJa nahIM huuN|" pUjyazrI ke Agraha ke kAraNa paMDitajIne prazna puuche| pUjyazrI ne
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri kiyaa| unake samAdhAna se paMDitajI sarasa uttara denevAlA 156 sabakA bahuta sundara samAdhAna bahuta Anandita hue| kAzI meM bhI aise koI nahIM thA / paMDitajI ne Akhira meM eka prazna pUchA - " mahArAjajI ! isa samaya Apake zarIra meM jvara aura pAMDuroga hai, khA~sI aura kamaz2orI hai| aisI avasthA meM mujha jaise vidvAna mAne jAnevAle vyakti baiTha 'bhI nahIM sakate, bAtacIta nahIM kara sakate jaba ki Apa to isa taraha bAta karate haiM jaise zarIra meM koI darda yA becainI hai hI nahIM / kaThina praznoM ke uttara AsAnI se dete haiM / yaha kaise saMbhava hotA hai ?" roga haiN| isa taraha unameM se "paMDitajI ! vyAdhi zarIra meM hai, AtmA meM nahIM / jJAna AtmA meM hai, zarIra meM nahIM / isa ke alAvA dharma prantha kahate haiM ki zarIra ke eka eka rAma meM paune deA roga haiN| utane kula karIba savA chaH karor3a roroga isa zarIra meM chipe hue haiM / kevala pA~ca sAta roga hI prakaTa hue haiM / abhI karoDoM rogoM ne hamalA nahIM kiyA hai yaha kyA kama puNya kI bAta haiM / taba puNya ko yAda kiyA jAya yA pApako / phira ina rogoM ne kitanI sArI karma nirjarA karAI hai / ina se to AtmA para kA maila svaccha hotA hai / astu, paMDitajI dharma dhyAna karanA / paMDitajI jAte hue apane sAtha sadA ke lie sateAguNakI smRti lete gaye / azAtA kA udaya banda huA / pUjyazrI kI tIyata sudharI / idhara cAturmAsa bhI pUrNa huA aura vihAra kI bAteM phailane lagIM
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 Agamadhara sUi baMbaI kI ora varSARtu samApta huI / Azvina mAsa ke sUrya kI teja kiraNoM ke prakhara tApa se kIcar3a sUkha gayA thA / durgama mArga sugama ho gaye the / nadiyoM kA jala nirmala ho cukA thA / kArtikI pUrNimA ke dina cAturmAsa - parivartana kI prathA ne muniyoM ko vihAra-krama kI smRti puna: tAz2I karA dI / pUjyazrI ne zubha dina ko vihAra kiyA / naranAriyoM kA samUha vidA dene umaDA | nagara kI sImA ke anta meM eka vizAla vaTa vRkSa ke tale khaDe raha kara pUjya zrI AgameAddhArakajI ne antima dezanA dI / dezanA bhAgyazAliyo ! bahatA jala nirmala hotA hai / mehamAna thor3e dina raha kara vidA ho jAya~ to Adara pAte haiN| varSA yeogya parimANa meM barasa kara calI jAe to svAgata aura sammAna pAtI hai / uso taraha sAdhu bhI tIrtha pati kI AjJA ke anusAra vicarate raheM to cAritrya meM nimala aura Apake jaise gA~voM ke lie svAgata evaM bane rahate haiM / sammAna ke pAtra sAdhu loga eka sthAna para adhika raheM to sthala, kAla, deza yA vyakti kA mAha bAdhA bana sakatA hai / Apako roga yA dveSa utpanna ho, usameM se tiraskAra kA janma ho / Apa logoM ko bhI hamAre prati vyakti - rAga yA dveSa na ho ataH vicarate rahanA cAhie / Aja Apa sabakI A~khoM se A~sU baha rahe haiM / parantu AnevAle ko avazya hI jAnA hai, usI taraha hameM avazya vihAra karanA hotA hai / Apane caumAse meM jo jo dharmopadeza sune unheM hRdaya kI gaharAI meM utAranA, apanI zakti ko chipAye binA unako kArya meM pariNata
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 Agamadharasari . krnaa| Apa isa bhava meM tathA parabhava meM mokSa ke sahAyaka sAdhana pA kara mukti prApta kareM yahI zubha kAmanA / vidA itanA kaha kara 'sarva maMgala' kiyA gayA, phira bhI guru-viraha ke kAraNa sabakI AkhoM se azru-dhArA baha rahI thii| subaka subaka kara rone kI AvAja bhI sunAI detI thii| AkAza meM se adRzya-azrAvya cetAvanI A rahI thI ki ina pavitra mahAtmA- ke pAvana caraNoM kA punIta sparza punaH prApta nahIM hogaa| parantu rudana kI AvAz2a meM kisI kA usa para dhyAna nahIM gyaa| pIche mur3a kara dekhA taka nhiiN| zrAvakagaNa jaba taka apane gurudeva ke darzana ho sake taba taka vahIM khar3e rhe| jaba gurudeva A~khoM se ojhala ho gae taba ve mukha para udAsI aura nayanoM meM nirAzA lie apane ghara lautte| bambaI ke priya mehamAna vividha gAvoM aura nagare meM vicarate hue pUjyapAda AgamAddhArakajI varSAvAsa ke prAraMbha meM baMbaI A pahu~ce / baMbaI ke dharmAtmAoM ne bhavya pravezotsava kiyA pUjyazrI apUrva svAgata ke sAtha upAzraya meM Aye / baMbaI kI dharatI para dharma rAjA kA aura AkAza meM megharAjA kA sAmrAjya eka sAtha zurU huaa| megharAjA dharatI ko pAnI se bhigo kara komala banA rahe the, aura dharma rAjA bhavya jIvoM kI hRdaya-bhUmi ko jimabANI se prakSAlana kara nirmala banA rahe the| me|hraajaa ke guptacara baMbaI A base the|
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamegharapari mAharAjA ke lie megharAjA pratikUla na the, parantu ye bhAgamAdvAraka, nAmake dharmarAja use thakA denevAle lagate the| ataH mAharAjA bhI yahA~ gupta rUpa meM A basA thaa| pravacanoM kI bauchAra nIlapakSI ke samAna nIlazyAma megharAjA ne musaladhAra varSA kI bauchAra zurU kI, haMsapatra sama dhavala isa dharmarAjAne jinavANI kI vI zurU kii| bhramaravat zyAma megharAjA sAta ATha dina barasa kara thaka jAte, aura kucha dina ArAma karane cale jaate| parantu ye akSara ujjvala prabhAvazAlI dharmarAjA avirAmataH jinavANI kI varSA karate jAte the| . dharmarAjA kI baSI se bhavyoM ke pApa kA paMka dhula jAtA thA, samyakatva kA bIjAropaNa hotA, dezavirati ke aMkura phUTa nikalate aura sarvavirati kI sugaMdha mahaka uThatI thii| - parvAdhirAja payUSaNa kA padArpaNa huaa| mohamayI mAnI jAnevAlI baMbaI nagarI bhAgamAdvAraka zrI ka pratApa se dharmamayI nagarI bana gii| parvAdhirAjakA svAgatapUrvaka Agamana huA aura sammAnapUrvaka bidA bhii| 64. ... maharAjA kA SaDyantra moharAjA ne dekhA ki yaha bhAgamAdvAraka nAmaka dharmarAjA bar3A / zaktizAlI hai, aura usakA sIdhA mukAbalA karanA kaThina hai| dhama rAjA ne. isa samaya AgamAddhAraka ke zarIra meM A kara. vAsa kiyA hai, ataH philahAla yahI dharmarAjA-mAnA nAtA hai| yahA~ sAma aura
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari dAma nIti asaphala hogI, daMDanIti kA damanacakra yahA~ kAmayAba nahIM hogA, ataH bhedanIti apanAnA hI sukara hogaa| mana-hI-mana aisA nirNaya kara ke meharAjA apane yogya pAtra khojane nikalA / 'jaina zvetAMbara konpharansa' nAmaka saMsthA para usakI nigAha pdd'ii| moharAjA ko lagA ki yaha nAma se dharmarAjA ke pakSa kI saMsthA mAnI jAtI hai parantu kAma to barasoM se merA hI karatI bhAI hai| ___isa saMsthA kA bAladIkSA aura deva-dravya ke sAtha ghora vaira thaa| sAdhuoMkI nidA tiraskAra yahI usakA mukhya gupta kArya thaa| 'jaina' nAma kA lebala to lagAyA thA phira bhI jaina zAsana kI praNAliyoM kA bhaMga karane meM yaha saMsthA gaurava mAnatI thii| isa tor3a phor3a karanevAlI saMsthAne dharmarAjA zrI bhAgamAddhArakajI ke viruddha jihAda cher3a dI, kyoMki dharmarAjA zrI. AgamAddhArakajI zAstrIya paraMparAoM se dRr3hatA pUrvaka lagAva rakhate the| kaoNnpharansa ke kALe prastAva moharAjA ne isa saMsthA ke sadasyoM ke hRdaya meM apane gupta anucaroM ko praviSTa kiyA thaa| kucha sthAnoM para guptacare kA kAma vana gyaa| isa saMsthA ke sadasya bhole logoM kI bhIr3a ke sAmane bAla dIkSA aura deva dravya kA virodha karate, isa taraha mAloM ko Thagate aura bhuma meM DAla dete the, parantu catura loga ceta jAte the| ... isa saMsthAne mAha rAjA kI AjJA mAnanevAlI bhIr3a ko ekatra kiyaa| yaha bhIr3a eka maMDapa meM ikaTThI huii| isa bhIr3a meM kucha buddhimAna loga bhI the| ve cAhate the ki ye mAle loga adharma kI rAha
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri para na cale jAya~, zAsana ko badanAma karane athavA zAstrokta vacane kI avagaNanA karane kA pApa na kara baiThe / dayAlu zAsana rakSakoM ke bahuta samajhAne para bhI moharAjA kI matibhraMzakAriNI madirA kA AkaMTha pAna kara ke hoza khoye hue isa bhIr3a ke logoM ne bAla dIkSA aura deva dravya kA virodha karane vAle nirarthaka prastAva pAsa kara lie / hitaciMtaka hRdaya ye AtmA bhI maharAjA kA jora ghaTane para sacAI ko samajhege, subuddhi paaeNge| unheM saccA hoza AegA aura ve apanA AtmoddhAra kreNge| ye AtmA jitanA jaldI samajhe utanA jaldI unakA kalyANa hogaa| unakA bhalA ho| - vihAra muniyoM ke vihAra kA samaya maayaa| zrI AgamAddhArakajI ne moharAjA kA baDA saqhta mukAbalA kiyA thaa| bahuta se bhavya AtmAoM kA moha-madirA pIne se rokA thA, isa taraha saMsAra sAgara ke khAre pAnImeM DUbane se bacAyA thaa| jo loga na baca sake unakI bhAva-dayA kA ciMtana karate the| zrI bhAgamAddhArakajI ke vihAra kI bAteM sunakara bahuta se dharmAtmAoM ko duHkha hone lgaa| sAgara maryAdA nahIM chor3atA to pU0 sAgarajI mahArAja vihAra-maryAdA kaise chor3a sakate haiM? baMbaI ke dharmapremI AtmAoM ko pUjya AgamoddhAraka jI ke vihAra kA duHkha huA aura vihAra bhI huaa|
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIsavA adhyAya sAgarajI aura sUrata praveza-yAtrA . pU. AgameddhArakarI aura pU0 sAgarajI mahArAja ke nAma se khyAtiprApta mahAtmA Aja sUrata meM padArpaNa karanevAle haiN| bAhara se AnevAle ko anAyAsa hI aisA pratIta hotA ki sUrata meM darzanIyatA pUjya sAgarajI mahArAja ke caraNa kamaloM ke zubhAgamana se AtI hai jaise ki dUdha meM madhuratA IkSujanita zarkarA se AtI hai, arthAt pU0 sAgarajI aura sUrata kA sambandha dUdha-zakkara kA sA thaa| pUjya sAgarajI mahArAja kevala sUrata ke yA sUratiyo ke nahIM the, ve saba ke the parantu sUratavAsI to sAgarajI ke hI the| ye mahAtmA Aja padhAra rahe haiM parantu unake apUrva svAgata kI taiyAriyA~ kitane hI dinoM se ho rahI thii| pUjya zrI kI sthUla deha kA sattaraveM varSa meM praveza ho cukA thaa| aba ye mahAtmA jJAnasthavira, paryAyasthavira tathA vayasthavira hue the, saba taraha se pUrNa sthavira the, zAsana ke saratAz2a the| sUratavAsI aisA mahAna svAgata karanA cAhate the jo pUjyazrI kI pUjyatA ke anurUpa ho aura zAsana kI zobhA bar3hAnevAlA ho| isa ke lie AtmIyatApUrNa taiyAriyA~ he| cukI thii| saba ke hRdaya harSa se uchala rahe the|
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari 163 svAgata yAtrAmeM sUrata ke sattara bar3e beMDa the| saba 'sa' akSara kI kubharAzi kA saMmilana huA thaa| sAgarajI, sUrata, susvAgata, sattarako Ayu, sattara sattara sAmagriyoM kA sundara samUha aura zAsana ke saratAja kI suhAvanI shobhaayaatraa| gahu~lI yA ratnAvalI ? kadama kadama para gahulI hotI thii| hara Daga para puNyavatiyA svAgata karatI thiiN| koI bhAgyavatI zuddha akhaMDa akSata vAratI thI to kAI puNyavatI sone cAdI ke phUla vAratI thii| koI koI saubhAgyavatI sacce motiyoM ke samUha vAratI thii| yaha saubhAgyavato kahatI thI ki anya dharma guruoM ko sone se tolA jAtA hai, dezanetAoM ko rupayoM kI thailI arpita hotI hai, to hamAre guru para sacce motI kyoM nahIM vAre jAya / are ! eka puNyavatI ne maNi, mANikya, pannA, nIlamaNi, gomedaka pravAla, hIre, muktA Adi ratnoM se bharI aMjalI se unheM bdhaayaa| usa samaya usa ke mukha para apane dharma pitA yA dharmadAtA kA svAgata karane ke Ananda kI taraMgeM uTha rahI thiiN| dUsare prahara ke prAraMbha meM haripurA se isa svAgatayAtrA kA prAraMbha huA thA, aura tIsare prahara kI pUrNAhuti ke bAda gopIpurA meM parisamApti huii| yaha svAgata-yAtrA pUre do praharI se adhika samaya zahara meM ghUmI thii| upAzraya meM Ane para dharma dezanA (dharmopadeza) ke zravaNa ke vAda isa zobhAyAtrA kA visarjana huA thaa| pUjyapAda AgamAddhAraka zrIjI kA cAturmAsa bhI yahA~ huaa|
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamagharari zrI sUrata ke sakala jainasava se vinatI yaha sUcita karate hue harSa hotA hai kiM jisa taraha traileAkyaasAdhAraNa, ananta siddhajIvoM se punIta zrI siddhakSetra meM bhagavAn zrI jinezvara paramAtmA -nirUpita tathA sakala labdhi nidhAna zrI gaNadhara devoM dvArA prathita AgamoM kA astitva banAye rakhane aura unheM cirasthAyitva dene aura parAvartanAdi se bacAne ke lie paiMtAlIsa AgamoM kA zilA meM utkIrNa kara sthApita kiyA gayA hai, usI taraha uparyukta zubha hetuoM se tAmrapatra meM bhI ArUDha kiye hue paiMtAlIsa AgamoM ko sthApita karane ke lie yahA~ eka 'zrI vardhamAna jaina tAmrapatrAgama maMdira' sthApita karane kA sadupadeza smaraNIya - AgamadivAkara parama pUjya AgamoddhAraka zrI AnandasAgara sUrIzvarajIne diyA thA, aura usakA Adi se anta taka kArya karane evaM vyavasthA samhAlane ke lie eka saMsthA sthApita karane kI AvazyakatA prakaTa kI thI, usakA saharSa svIkAra kara ke hamane vaizAkha sudI 11 ko zanivAra tA. 11-5 - 1946 ke rerAja deopahara ke vijaya muhurta meM parama pUjya AgameoddhAraka AcArya mahArAjazrI AnandasAgarasUrIzvarajI mahArAjazrI kI adhyakSatA meM 'AgameAddhAraka saMsthA ' nAmaka saMsthA sthApita karane kA zubha nirNaya kiyA hai / ataH zrI saMgha isa puNya prasaMga prara seTha nemubhAI kI vAr3I (ge| pIpurA, sUrata) meM padhAra kara hameM upakRta kareM / parameApakArI prAtaH AcArya mahArAja 164 saMgha ke namra sevaka jhaverI zAMticaMda chaganabhAI jhaverI ThAkArabhAI dayAcaMda malajI
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgamadharasuri tAmrapatra-AgamamaMdira ___ sUryapura ne apanI dharatI para tAnapatra-AgamamaMdira nirmANa karane kA saubhAgya pAyA thA-isa adRzya bhAgyalekha ko kauna pddhe| yaha bAta na to jyotiSiyoM ke jyotiSa meM thI, na hastarekhAzAstriyoM ke hastarekhAzAstra meN| hA, yaha bAta kevalajJAniyoM ke jJAna meM tathA viziSTa avadhijJAniyoM ke dhyAna meM thI parantu ve puNya-puruSa Akara isa bhUmi ke nivAsiyoM se kahA kahate haiM? jaba sUrata kI zobhA meM cAra cA~da lagAnevAle tAmrapatra AgamamaMdira ke navanirmANa kA nirNaya huA tabhI mAlUma huA ki vaha saubhAgya sUrata ke lalATa meM likhA huA thaa| pUjya pravara praur3ha pratApI bhAgamAddhArakazrI aise pravara vyakti the jina ke aNu aNu meM Agama vyApta the| Agama kA uccAraNa hI unakA jIvana thaa| ve mAnoM Agama-sarovara ke manorama motiyoM kA cuga cugane vAle mahApavitra haMsa the| - kaI varSa pahale AgamoM kI amaratA ke viSaya meM vicAra karate hue isa mahApuruSa ne mana hI mana yaha nirNaya kiyA thA ki avasara bhAne para tAmrapatra para utkIrNa, sundara maror3adAra akSaroM meM likhA huA tAmrapatra-Agamama dira bane to uttama / vacana-siddhi isa samaya pU0 AgamAdvArakazrI sAta dazaka pAra kara AThaveM dazaka meM praveza kara cuke the| sUrata meM unakA cAturmAsa thaa| sUrata to pU0 sAgarajI mahArAja ke nAma para kurabAna thaa| pUjyazrI ne parva
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 bhAgamadharasari divasa kI bharI pUrI vyAkhyAna sabhA meM tAmrapatra-AgamamaMdira ke navanirmANa kI bAta kii| tana se sUratavAle mana se khUba surata zrotAoM kI ukta sabhAne isa bAta kA hRdayapUrvaka svAgata kiyaa| svAti nakSatra ke jalabinduoM se sIpa ke udara meM zuddha mAtI banate haiM aura AgamAddhArakazrI kI vANI se sUrata ke udara ke madhyama bhAga meM tAmrapatra-AgamamaMdira banatA hai| rAjanaitika dRSTi se yaha bar3e saMkaTa kA kAla thaa| vizva meM yuddha kI jvAlAe~ dhadhaka rahI thIM, jinhoMne aneka ko apane bhItara samA liyA thaa| isa yuddha ko dUsarA vizvayuddha kahate the| jIvana kI Avazyaka vastue~ bahuta maha~gI aura alabhya ho rahI thii| phira bhI puNya-puruSa pUjya AgamoddhArakazrI ke puNya pratApa se ina bAhya vighnoM se koI avarodha nahIM huaa| prAraMbha aura pUrNAhuti eka zubha prabhAta ke maMgalamaya vAtAvaraNa meM bhUmikhanana kArya huaa| usake bAda bhUmizodhana aura zilAsthApanA vidhi huii| zilpakAra, kArIgara, zatAdhika majadUra isa tAmrapatra-Agamamadira ke navanirmANa kArya meM tana-mana se juTa gye| do sau sattara dinoM meM paiMtAlIsa Agamayukta, paiMtAlIsa gavAkSamaMDita, paiMtAlIsa sopAnoM se suzobhita, paiMtAlIsa aMgula pramANa mUlanAyaka devAdhidevazrI mahAvIra bhagavata se adhiSThita, anya aneka zvetazyAma pratimA-samUha se rAjita deva-vimAnApama maMdira nirmita huA
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 167 dekha kara kisI ko bhI Azcarya hue binA na rhtaa| 'abhI kalakI bAta hai ki hama maMdira banavAne kI bAteM sunate the aura Aja to tIna maMjilavAlA U~cA devabhuvana-sA sAkSAt madira dekha rahe haiM-yaha camatkAra nahIM to aura kyA hai ? bAjIpurA meM pratiSThA bAjIpurA eka choTAsA parantu sundara gAva hai jo sUrata se paiMtIsa mIla pUrva meM sthita hai| zrI saMghane vahA~ eka choTAsA madira bnaayaa| zrI saMgha kI zubha bhAvanA thI ki usakI pratiSThA pUjya AgamoddhArakazrI ke varada hastoM se karAI jaay| - pUjya AgamAddhArakazrI vRddhAvasthA ke kAraNa dina dina kSINaja ghAbalI ho rahe the| azAtA vedanIya karma ne zarIra meM apanA kAma jArI rakhA thA, ataH pratiSThA ke prasaMga para jAnA saMbhava hogA yA nahIM yaha prazna thaa| bAjIpurA ke saMgha ne tathA AsapAsa ke anya saMghAMne mila kara anurodha kiyaa| zrI saMgha ke puNyodaya ke kAraNa pratiSThA ke mauke para Ane ke lie pUjya gamAddhArakarI ke dvArA svIkRti sUcaka 'kSetra spazanA' zabda prayukta kiyA gyaa| sUrata se bihAra kara bAraDolI pdhaare| zarIra ko calanA maMjUra nahIM thA to bhI manobala-saMpanna mahAtmA ne eka eka kosa kA vihAra zurU kiyaa| - bAjIpurA saMgha ko isa kAraNa katyanta harSa ho rahA thA ki unake gA~va ke jinamadira kI pratiSThA aneka jinama dise kI pratiSThA karAnevAle bahuzruta, bhAgamAbAraka pavitra puNya puruSa ke hAthoM hogii| vighnoM kI
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 AgamadharasUri jo AzaMkAe~ thIM ve puNya-puruSa ke caraNa par3ane se haTa gii| isa choTe se gAva ne pratiSThA kA nirAlA hI raMga rakhA / yaha bahuzruta pUjya AgamodvArakajI kA prabhAva thaa| vahA~ se vihAra kara buhArI Adi gAva hote hue cAturmAsa ke lie sUrata pdhaare| ___ apratima pratiSThA sUrata kA Agamamadira divya vimAna ke samAna suzobhita thaa| tIrthakara bhagavAnoM kI pratiSThA kA samaya A phuNcaa| parama pUjya patitapAvana zaraNAgatavatsala AcArya puraMdara zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI mahArAjazrI kI garimAmayI dharma chAyA meM tAmrapatra-Agamamadira kA pratiSThA mahotsava sampanna huA / . isa mahotsavane pAlItANA ke zilotkIrNa Agamamadira ke mahotsava kI yAda ko tAz2A kara diyA / sUrata ke zreSThivaroM ne vipula dhanakA sadavyaya kara apUrva utsAha dikhAyA thaa| pUjya AgamoddhArakarI se kucha samaya pUrva vakhAriyA parivAra meM dharma kI bhAvanA utpanna karanevAle zrAddhavarya ThAkorabhAI dayAcaMda malajI kI preraNA se jinadharma prApta kiye hue mitra, kSatriyakulabhUSaNa zrI jekizanadAsa lallUbhAI vakhAriyA, tathA jayatilAla gaNapatarAma, aura jekizanadAsa raNachoDadAsa ke suputra kAMtibhAI, amRtabhAI, phUlacaMdabhAI Adi-vakhAriyA parivAra ne ukta tAmrapatra Agamama dira meM AtmA ke kalyANArtha dhana kA sundara sad vyaya kiyA thaa| sarata ke itihAsa meM vIra saMvat 2474 kA varSa aura mAgha sudI
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasari 169 3 kA dina suvarNAkSare se aMkita ho gaye hai| isa dina kI barasagATha manAI jAtI hai, aura prativarSa isa roja pUjyazrI ke pravara anurAgI kastUracaMda jhaveraca da cokasI ke suputra mAtIcadabhAI tathA putravadhU jasavaMtI bahana kI ora se bRhat zAntisnAtra kI jAtI hai| . , . . sAMprata-kAla meM sUrata ke sumadhya bhAga meM gurjaradeza kI zAna baDhAtA huA jinazAsana kI jayapatAkA phaharAtA huA, pUjya Agamo. dvArakazrI kI advitIya jJAnazakti ke sudRDha nayanaramya smAraka ke samAna alaukika tAmrapatra-AgamaMdira gauravagAthA kA nirmala divya saMgIta pravAhita kara rahA hai| sthiratA zAsroM meM ullekha hai ki 'sAdhu bhagavata kSINa ghAyala hone para, arthAt vihAra karane kI zakti naSTa hone para sthira vAsa kara sakate haiN| parantu sthira vAsa meM sthAnIya saMgha kI zraddhA bhakti aura bhAvanA kA vicAra karanA cAhie / udvega aura abhASa (anAdara) mAlUma ho to usa sthAna para nahIM rahanA caahie| bahuzruta pUjya AgamAddhArakazrI ke prati sUratavAsiyoM kI zraddhA, bhakti aura bhAvanA ke viSaya meM kyA pUchanA ? sUrata zahara ke katipaya puNyavAn zrAvaka apanA tana-mana-dhana unake caraNoM meM samarpita karane meM apanA saubhAgya mAnate the| itanA hI nahIM, kucha hI samaya pUrva pUjyazrI ke pratApa se jinadharma prApta karanevAle kSatriya-kula-bhUSaNa jekiMzanadAsa vakhAriyA Adi bhI aisI puNyamayI bhAvanAvAle vyakti the jo apane dharmadAtA gurudeva ke caraNoM meM sarvasva nyochAvara kara de|
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 Agamagharasari ...' tAmrapatra AgamamaMdira kI aitihAsika pratiSThA ke bAda sUrata saMgha ke atyanta Agraha ke kAraNa, jaMghAbala-zarIrabala bhI dine dina kSINa hone ke kAraNa evaM kSetra sparza nA sUrata kI balavatI hone ke kAraNa pUjyazrI ne sUrata meM sthiravAsa kiyaa|
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ ikkIsavA~ adhyAya mahAprayANa kAla kI gati apane kAlakI gati binA ruke Age baDhatI hai / dekhane nahIM rukatI / hA~, sUrya aura caMdra bhagavAn mahAvIra kA upadeza sunane Aye the taba aMdherA dUra rahA parantu kAla kI gati beroka Age vaha kisI kI rAha vimAna meM baiTha kara kucha samaya ke lie bar3hatI rahI hai / kAla kA prabhAva pUjya AgamoddhAraka zrI ke zarIra para bhI aba prakaTa hone lagA / ( zarIra kamajora par3atA jAtA thA, usakI rogoM kA pratikAra karane kI zakti khA cukI thI ataH sAmAnya roga bhI bhArI hai| jAtA thA, aura eka darda apane sAtha dUsarA darda le AtA thA / ) pujyazrI jJAna ke sAgara the, Agama ke uddhAraka the, bahuzruta ke rUpa meM suprasiddha the / guNa ke bhaMDAra the, sAdhu-bhagavatoM meM Adarza the, vizAla munisamUha ke gaNanAyaka the| unheM anumAna ho cukA thA ki yaha kAyA aba adhika kAma nahIM degI, akaH isa se jitanA lAbha liyA jAya utanA le lenA cAhie / kArya adhUre nahIM rahe jagata ke sabhI jIva mahAprayANa karate haiM, parantu unake kaI adhUre
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 Agamadharasari kAma pIche chUTa jAte haiN| unakI AzA kI mInAreM adhUrI hI raha jAtI haiM / antima samaya meM adhUre aramAnoM kA duHkha unake hRdaya ko vyathita kara detA hai| isa meM jijIviSA bahuta hI satAtI hai| pU. mahAtmA AmamAddhArakazrI kA koI kArya adhUrA nahIM rhaa| jo bhI kArya hAtha meM lete-cAhe vaha Agamamadira jaisA mahAna kArya ho cAhe pAThazAlA jaisI choTI sasthA kA choTA sA kArya ho-use pUrA hI krte| apane isa viziSTa svabhAvagata guNa ke kAraNa unakA koI kArya adhUrA nahIM rhaa| AzA kI mInAreM cunavAne yA bar3e bar3e aramAna pAlane kA to pUjyazrI ke lie koI prazna hI nahIM thA / AzA to becArI unakI dAsI bana gaI thii| isa mahAtmA kI dRSTi meM jIvana aura maraNa eka se the| zarIra kI parachAI kisI ko duHkha nahIM detI; isa mahAtmA ko maraNa bhI jIvana kI parachAI jaisA lagatA thA, ata: unheM duHkha kyoM hotA ? mahA vyAdhi vAyu kI vyAdhi bahuta vyathA utpanna karatI thI parantu mahAtmA usakA sakhta sAmanA karate the| jo mahAtmA jIvana bhara zAsana kI surakSA ke lie aneka logoM se Takkara lete rahe ve bhalA aisI bhautika karma-janya vyAdhi kA sAmanA karane meM hicakicAte ? anya kAryoM se unhoMne nivRti grahaNa kara lI, parantu jJAna aura dhyAna se nivRtta nahIM hue, jJAna aura dhyAna meM to aura bhI jAgRta evaM tatpara bane / purAne pranthoM kA svAdhyAya aura naye pranthoM kI racanA bhaba bhI jArI thii|
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 Agamadhara i ArAdhanA aura bhAvanA regizayyA para bhI sundara ArAdhanA karate the| isa mahA puruSa zreSTha ne aisI vikaTa vyAdhi ko hAlata meM bhI 'ArAdhanA mArga' granthakI racanA kI hai / ve jIvana kI carama dazA meM bhI ArAdhanA ke uttama lakSa se vicalita nahIM hue / pUjyazrI ke mukha se kaI bAra 'dhanyAste sanatkumArAdyA: ' ye zabda spaSTa uccarita hai|te sunAI dete the / 'dhanya hai mahAmuni sanatkumArAdi ke ' jinake pAsa mahArogoM ko miTAne kI aciMtya zakti hote hue bhI apane zarIra meM sthita solaha solaha mahArogoM ko nahIM miTAyA / pUjya AgamAddhArakajI isa prakAra ke nirvedapUrNa bhAva rakhate hue bhayaMkara vedanA sahana karate the / ve 'nA jagatastvam' aura 'nA te jagat' - 'tU jagata kA nahIM hai aura jagata terA nahIM" aise mahAn vacanoM kA smaraNa kara apane mana ko vairAgya pUrNa rakhate the / una meM aisI apUrva jAgRti thI ki jAte jAte (antima samaya meM ) kisI ziSya Adi ke prati yA kisI saMsthA ke prati mAha paidA na ho jAya, to bhI unheM eka bAta kA duHkha satAtA thA / 'isa saMyama kIM yadi mujhe devaleAka milA to mere isa cAritra dharma kA kyA hogA / kyA mai cAritra dharma khA baiThUMgA ? varSoM ke parizrama se surakSita rakhI huI yaha virati kI ArAdhanA kyA jAtI rahegI ? he bhagavan ! jahA~ mukti mila sake usa jagaha jA sakU~ to bahuta acchA ho / mujhe devaloka kI icchA nahIM hai / kabhI kabhI isa taraha ke udgAra bhI nikalate the / cAritra kI kaisI lagana lagI hogI 2- kaisI prabala icchA hogI cAritra kI / ArAdhanA ke pratApa se
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri mauna meM munirAja vIra saMvat 2476 kA AraMbha huA / zarIra dinabadina kSoNa hone lagA / karma bhI kSINa hote gaye / AtmA ujjvala hotA gayA / manobala dRDha hotA gayA / roga kI zakti ubharane lagI aura gurudeva kI samatA parAkASThA para pahu~cI / 174 vaizAkha sudI 6 kA dina AyA / pUjya AgameAddhArakazrI kA zarIra vyathA se vyathita hotA gayA aura antarAtmA jAgRti meM A gayA / kisIne pUchA- mahodaya ! kaisI tabIyata hai ? pUjyazrIne uttara diyA - paMcamI kI chaTha nahIM hogI / ziSya isakA tattva nahIM samajha sake, mAtra artha hI samajhe ki manuSya kA jisa rerAja duniyA se jAnA hotA hai usI rerAja jAtA hai / isa meM parivartana nahIM hotA / AyuSya kI tithi meM kamI - bezI nahIM kI jA sakatI / pUjyazrIne to isa ke bAda mauna vrata grahaNa kara liyA / sevAratna ziSya suzrUSA meM hara vakta tatpara the / una meM bhAvI paTTa dhara AcArya devazrI mANikyasAgarasUrijI bhI hAjira the| bAhya zArIrika suzrUSA meM mukhyataH pUjya munivara zrI guNasAgarajI mahArAja tathA pU0 munivarazrI aruNodaya sAgarajI the| sevA meM ina kI bhAvanA aura jAgRti adhika thI, pU0 AgamoddhArakajI kA Atmika suzrUSA kI jarUrata hI kahA~ thI / ve svayaM hI apane bhAva vaidya the / / ardha padmAsanAvasthAmeM anazana pU. AgamoddhArakazrI ne vaizAkha sudI 5 se ardhapadmAsanAvasthA meM baiThanA zurU kiyA / pratilekhanA, pratikramaNAdi Avazyaka kriyAoM meM
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAgamadharasari apavAda thaa| utane samaya ke lie ardhapadmAsana nahIM rahatA thaa| parantu rAtriko saMthArA-zayana kA tyAga kara diyA thA sArI rAta markapadmAsana-sthiti meM hI AtmaciMtana karate the| - AhAra, auSadhi, upadhikA antaHkaraNa se tyAga kiyaa| mukha ke pAsa oSadhi le jAI jAtI parantu ve grahaNa nahIM karate the, saMketa se inakAra kara dete| jIma barAbara thI, vAcAzakti spaSTa thii| caitanya smRti yukta thA, tathApi pUjyazrI ne saMpUrNa mauna aMgIkAra kiyA thaa| mauna aura dhyAna ye do hI viSaya pUjyazrI ke jIvana meM rahe the| pUjyazrI kI yaha avasthA dekha kara dekhanevAle kA bar3I vihalatA hotI, parantu unheM svayaM kucha nahIM lagatA thaa| unake mukha para to aise avasara para kevala sAdhanA kA smita hI laharAtA thaa| vaizAkhI pUrNimA gii| kRSNApakSakI pratipadA, dUja, tIja aura cautha gaI, paMcamI A phuNcii| AtmArAma meM ramate hue isa mahAtmA kI manodazA zukla-zuklavara hotI gaI, dhyAnAgni meM karma bhasmasAt hone lge| usa eka ziSyako yAda AyA-mahArAjajI ne kahA thA ki 'paMcamI kI chaTha nahIM hogI' to kyA bhAja hI mahArAjazrI duniyA se cale jAe~ge? usa ziSyane anya muniyoM se bhI bAta kii| saba cauMke 'kyA Aja hI pUjya zrI vidA le leMge?' dIpaka bujha jAtA hai / navakArasI kA samaya gayA, pArisI, sAdha-porisI kA samaya bhI bIta gyaa| purimaDDha kA samaya bhI jAtA rhaa| paccakvANa meM koI
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 AgamadharasUri bhI samaya ho jAya parantu isa dhyAnI mahAtmAne caturvidha AhAra kA sarvathA tyAga kiyA thA, ataH unheM paJcakkhANa ke samaya kI AvazyakatA nahIM thii| dina kA tIsarA prahara bhI dhIre dhIre bIta gayA aparAhna ke sADhe tIna kA vakta huaa| pUjyazrI ardhapadmAsana lagAye aura netra nimIlita kie baiThe hue the| unakA vRddha a~gUThA navakAra kI saMkhyA ginatA huA aMguliyoM ke poroM para cala rahA thaa| utane meM zarIra vidAraka prakupita vAta kA AkramaNa hRdaya para hubhaa| . - bar3e bar3e DAkTara tathA vaidya upasthita the| parantu pUjyazrI paudgalika bAhya yA Antarika upacAra nahIM lete the| saba ko aisA lagane lagA ki aba pUjyazrI gaye, parantu amRta caughaDiye kA abhI do ghar3I kI dera thii| dekhanevAle munigaNa, upAsaka vRnda, zarIra-niSNAta saba pUjyazrI ko bhaktibhAva pUrvaka eka Taka. nihAra rahe the, jaba ki pUjyazrI to zarIra para hue prakupita roga ke AkramaNa ke samaya bhI bahuta hI svasthacitta the| amRta caughaDiyA A phuNcaa| pU. AgamAddhArakazrI ke aSTottara zatAdhika ziSyA meM se chattIsa ziSya upasthita the| unhoMne pUjyazrI ko cAroM ora parikramA krama se ghera liyaa| zrAvakasaMgha ke netA upasthita the| sAdhvI saMgha evaM zrAvikA saMgha upasthita thaa| pUjyazrI ne netra khole| donoM hAtha jor3a kara maunataH sabakI kSamApanA kara upasthita puNyavAnoM para hAsyamaya saumya dRSTi DAlI / dekhane vAloM meM se kucha loga samajha gaye ki pUjya zrI aMtima mahAyAtrA kI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 177 anumati le rahe haiN| pUjyazrI punaH netra mUMda kara dhyAnArUDha hue aura unakA aMgUThA aMguliyoM ke poroM para phirane lagA / amRta ghaTikA kSaNa kSaNa bItane lgii| eka ghaDI pUrNa huii| pUjya zrI svayameva zrInamaskAra mahAmaMtra japa rahe the| anya muni bhI 'arihate pavajjAmi' kA pATha sunA rahe the| hRdaya para prakupita mahAbAta kA hamalA huA, aura pUjyazrI kI gardana do aMgula Dhala gii| zarIraniSNAtoM ne nADI jA~cakara batAyA ki dIpaka bujha gayA hai| bhayAnaka AghAta ziSyoM ke hRdaya para vajrapAta kA sA AghAta huaa| saba kI A~khoM se AsuoM kI jhaDI laga gii| zrAvaka varga bAlaka kI taraha cillA kara rone lgaa| komala hRdaya meM bhakti dhAraNa kiye hue sAdhviyA evaM zrAvikAe~ subaka subaka kara rone lgii| yaha rudana sunanA bhI dardanAka thaa| unakA hRdaya vidAraka rudana pASANa hRdayoM ko bhI rulA detA thaa| ____sabhI jAnate haiM ki saba ko eka dina jAnA hai, parantu mahApuruSa ke cale jAne se bhAvanAzIla logoM ko bahuta duHkha hotA hai| jJAniyoM ko bhI uddhAraka vyakti ke jAne kA AghAta sahanA kaThina hotA hai| paramAtmA mahAvIra deva ke nirvANa se zAsana ke saratAz2a gaNadhara zrI gautamasvAgIjI bAlaka kI taraha nahIM roye the? taba bhalA yaha ziSyasamUha kyo na ro pdd'e| Aja to mAno galiyA~ rAtI haiM, rAjapatha rudana karate haiN| sUrata ro rahA hai, upAzraya kI dIvAreM rotI hai, pazu-prakSI bhI rAte haiM, jaise saba kucha rudanamaya ho gayA ho aisA udAsa vAtAvaraNa ho gyaa|
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri ye samAcAra sabhI sthAnoM ko nabhovANI tathA zIghravegI (reddiye|, tAra, Teliphona) sAdhanoM se bheje gaye / jahA~ ye samAcAra pahu~cate vahA~ AghAta aura zoka chA jAtA / zrAvaka varga to relagAr3I Adi sAdhanAM se pUjyazrI ke antima darzanoM ke lie sUrata ke AMgana meM umar3ane lagA ! 178 . samAcAra se sUrata kI galI galI meM zokamaya vAtAvaraNa dekha kara sUrya bhI udAsa ho gayA / pUjyazrI AgamAddhArakajI ke nirvANa ke vaha bhI atyaMta du:khI huA, aura yaha bhayaM kara sakane ke kAraNa astAcala kI ora cala par3A / antima yAtrA AghAta sahana na kara vaizAkha kRSNA (uttara meM jyeSTha kRSNA ) 6 ke dina dUsare pahara ke prAraMbha meM aMtima yAtrA nikalane vAlI thii| zAma ko zahara ke prasiddha sthapatiyoM ko bulAyA gayA thaa| unase kahA gayA thA ki Aja rAta bhara ke samaya meM isa mahAtmA ke yogya eka choTe maMdira ke samAna vizAla aura zobhAmaya 'mahAzibikA' banAnI hai / sthapatigaNa turanta hI bhakti pUrvaka kArya meM laga gye| subaha taka to sAta hAtha U~cI, deva kulikA kI smRti karAnevAlI kalAmaya mahAzibikA taiyAra ho gaI aisA dikhAI par3atA thA mAno indra mahArAja kI AjJA se vazramaNadevane pUjyazrIkI bhakti ke lie yaha 'mahAzibikA' bheja dI hai / Aja ke prathama prahara taka me hajAroM jaina- jainetara darzanArthI aMtima darzana ke lie A gaye / anya zaharoM aura gA~voM se hajAra se adhika bhAgyavAn antimayAtrA meM bhAga lene Aye the /
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadhara suri dvitIya prahara ke prAraMbha meM aMtimayAtrA kA AraMbha huA / hajAroM kA mAnava samUha umar3A huA thA / 'jaya jaya naMdA jaya jaya bhaddA' kI dhvanipUrvaka mahAzibikA uThAI gaI vAdyayantroM se zoka ke sura nikala rahe the| sUrata ke rAjamArgoM se hai| kara aMtimayAtrA agni saMskAra ke sthAna para A pahu~cI / 179 Agamasa dira se ina mahAtmA zrI ke mahApuNya se nagara ke bIca ikyAsI hAtha dUra agni saMskAra kA sthala thA, parantu sarakArI niyama aisA hai ki kisI mAnava kA agni saMskAra nagara ke bIca meM nahIM kiyA jA sakatA / phira bhI ye mahAtmA mAnava nahIM apitu mahAmAnava the, ataH yaha niyama gauNa ho gayA / sarakArI aphasara ne AgamamaMdira ke pAsa kI bhUmi kA nirIkSaNa kiyA / Asa pAsa rahanevAle jainetare se bhI pUchA gayA ki "ina mahAtmAzrI kI sthUla deha kA isa sthAna para agni saMskAra kiyA jAya to Apako koI ujra to nahIM hai ? jainetara bhAiyoM ne bahuta AnaMdapUrvaka vyakta kiyA ki 'ye mahAtmA jainoM ke haiM usI taraha hamAre bhI haiN| hameM koI aitarAz2a nahIM hai / tatpazcAt sarakArI adhikArI ne AgamoddhAraka saMsthA kI milakiyata kI jagaha meM agni saMskAra karane ke lie viziSTa adhikAra sahita hukamanAmA likha diyA / phalataH nagara ke madhya meM dAha kriyA huI / dharmaputra ke hAthoM agnidAha zahara ke rAjapatha para ghUma kara aMtima yAtrA agni saMskAra ke sthAna para A gaI / isI sthAna para agni saMskAra kA car3hAvA bolA gayA / kSatriya kula bhUSaNa jainaratna zrI jayatibhAI car3hAvA liyA | vakhAriyA ne
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamadharasuri yaha bhAgyazAlI kaha rahe the. 'hameM pUjyazrI ke dvArA hI dharma prApta huA hai| yadi hameM pUjyazrI kA satsamAgama na milA hotA aura hameM dharma-dAna na diyA gayA hotA to hama na jAne kahA~ mithyAtva-bhajJAna meM bhaTaka gaye hote| augaMkI taraha hameM virAsata meM dharma nahIM milA hai, parantu ina mahAtmAzrI ne hI hameM dharma diyA hai| ataH ye hamAre dharma pitA haiM, maiM inakA dharmaputra hU~, yaha lAbha kyoM jAne dU~ !' zuddha caMdanakASTha kI citA racI gyii| usa para upayukta mahAzivikA rakhI gii| uttarASADhA nakSatra meM pUjyazrI AgamoddhArakajI ke bhautika sthUla deha kA zrI jayaMtilAlabhAI vakhAriyA ne AsU TapakAte netroM aura khinna vadana ke sAtha agni saMskAra kiyaa| candanacaya kI mahAjvAlAoMne mahAtmA ke bhautika sthUla zarIra kI bhasma bamA dii| saba loga A~khoM meM udAsI lie vahA~ se bikhara gye| upAzraya meM pU0 AgamoddhArakaznIjI ke paTTadhara AcAryadevazrI mANikyasAgarasUri mahArAja kI puNyanizrA meM devavaMdana kiyA gayA / tatpazcAt guNAnuvAda kara saba cale gye| jo loga agnidAha ke sthAna para gaye the ve snAna kara ke upAzraya meM bhAye / unheM mAMgalika sunAyA gyaa| guru-maMdira pUjya AgamoddhArakazrI ke bhautika sthUla zarIra ko jisa sthAna para agni saMskAra kiyA gayA thA usa sthAna para pUjyazrI kI sthAyI smRti rahe isa Azaya se sundara guru-maMdira nirmANa kiyA gyaa| Aja yaha guru-maMdira pUjyazrI kI puNya-smRti karAtA hai aura kahatA hai 'ina ke
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamadharasUri 181 ase AgamoddhArakazrI devagiNI kSamAzramaNa ke pazcAt koI nahIM hue aura bhaviSya meM kaba hoMge seA jJAnI hI jAnate haiN|' pUjya AgamoddhArakajI gaye parantu apane pIche cirasthAyI adhyA. smamayI suvAsa chor3a gaye hai| usa bahuzruta mahAtmA ke caraNAravidAM meM vandana ho|
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ NO. POL Camp via Surat, In May 1950. Read : letter dated 2-5-50 from Shantilal Chhaganbhai, Trustee of Agamoddharak, Jain Sanstha, Juni Adalat, Gopipura, Ward No. 1, Surat City, requesting cremation of Acharya Sagaranand Suri shwarji, Jain saint, in land of plot bearing city survey No. 3394/B. Order Permission is granted, as a special case and without the creation of a precedent, to the cremation of the dead body of the Jain Saint Shri Sagaranand Surishwarji in the open space of city survey No. 3394/B, Ward No. 1, Surat City. This permission does not dispense with the permission of Municipal Borough if such permission is necessary. Sd/- Illegible District Magistrate Surat. To. The Applicant Shantilal Chhaganbhai, Truetee, Agamoddharak Jain Sanstha, Gopipura, Surat. The D. S. P. Surat, w. c. The President, Surat Borough Municipality, w. c.
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamoddhArakadhIkI yaha aMtimaprastAvanA vi0 saM0 2005 meM prakAzita upadezaratnAkara-bhAvArthame se uddhRta prAsaMgikam 1 yadyapi 'jayasirI'tyAdiparAGkitagAthAm tRtIyabhAgAdiSu padAnAM kvacit kvacid viparyAso'sti paramAdipadasya samAnasvAdatra samA ekatra dhRtaaH|| 2 atra nirdiSTe prathamadvitIye taTe AdyamadhyamataTanAmAyAM svopATIkAyAM vivRte, tRtIyaM tu tamm aparataTamAmaka saMskRtaprAkRtabhASAyuktagAthAtmaka sugamamiti kRtvA na taba vivRta tato vivRtamupadezaratnAkaramAdatya prAga mudraNasya kRtatvAt tatra na tanmudrita, tatastRtIyataTasya mudraNa nUtanameva, taduddhArArthameva kRte prastute prayatne prAGmudritayAH prathamamadhyamasaTayormudraNa svakhaNDArtha granthasya / . 3 akArAdikrame tisRNAmapi taTagatagAthAnAM vihito:nukramaH, na ca prAGmudrite dvayorapi mudrityostttyaarstykaaraadikrmH| . 4 atra kecit saraGgeSya zAparaparyAyeSu mUlAdarzApekSayA yA mAthAstAsAmavasaraNAyAneRtra vRttau dhRtA gAthAH parAH tAsaca kAzcid vidhUtA api santi / . 5 vivaraNapustakeSu tu aMzAnAM bhAgAstaraGgeti nAmnA''khyAtA: / 6 atra tvakArAdikramastrayANAmapi taTAnAM kRto'sti| 7 Adya catvAro'zAH dvitIye ca catvAro'zAH tRtIye tu taMTe'STAMzAH; evaM SoDazAMzAtmako'yaM graMtha iti / ... __ _ AnandasAgaraH /
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ pu0 AgamaprabhAkara munirAja zrI puNyavijayajI ma. ne AgamAddhArakazrIko 'samarpaNa' kie hue naMdIsatracUrNimeM se uddhata __gaMthasamappaNaM varasuyasAyarabIItaratamaNa-vayaNa-kAyajogANaM / varajiNaAgamapayaDaNakaraNe apamattajogANaM // 1 // jogAjogavihannUNa nUNa gaMbhIrimAe grimaann| 'AgamauddhAraya'varauvAhimaMtANa saMtANaM // 2 // AyariyapuMgavANa sAgaraANaMdamUriNAmANaM / mahaNAyasaddasaccAvayANa dusamammi kAlammi // 3 // karakamalakAsamajhe tANaM saMpai divaMgayANa mae / apijjai gatho'yaM viNaeNa puNNavijaeNaM // 4 // granthasamarpaNa jinakA mana-vacana-kAyayoga zreSTha zrutasAgarakI tara gomeM tairatA thA, jo zreSTha jinAgamake prakAzanameM apramattayogase pravRtta the, yoga-ayoga ke viveka meM kuzala the, gAmbhIrya guNakI garimAse anvita the, 'AgamoddhAraka'kI zreSTha padavIse vibhUSita santa the, aura duHSamakAlameM jinhoMne apane ApameM 'mahAnAda' zabdako satya siddha kiyA thA aise sAmprata kAlameM divaMgata AcArya zreSTha zrIsAgarAnandasUrijIke pavitra karakamala rUpa koSameM yaha grantha vinayapUrvaka samarpita karatA huuN| puNyavijaya
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - 1 aagmmndircturviNshtikaa| aagmoddhaarkprnniitaa| mA bhavyA ! nipuNena zuddhamanasA sthAnaM samAlokya mA''khyAntu prApya samuddhazaM padatati syAM lokavicA zriyai ! yasminnataduvAca zAstravitatiH zrutvA vacastAdRzaM bhavyaiH zAzvatasiddhidAnanipuNA diSTastvayaM 'zailarATa' // 1 // sthAna naiva paraM trilokavalaye kaivalyabodhAnvitaidRSTa sevayatA 'yugAdijinapo' vArAt parArghAt parAH / atrA''gatya dideza bhavyatataye mokSAdhvasevAnimAM sevAmasya yato'guriddhahitato'nantAH padaM zAzvatam // 2 // kSetraprabhAvamasama 'girirAja'satka zrI'puNDarIkagaNadhAriNa'mApya jAtam / bhavyo dadhAti hRdaye satata yadatra leme sa muktipadavIM 'girirAT'prabhAvAt // 3 // citra jainandradharma svabalakRtazive 'puNDarIkA' gaNezaH koTyunmAnAn munIzAlchivapadamanayat sArdha mevAtmanA yat / sthitvA'trocaiHprabhAvAd 'girimahimabalAcchI 'yugAdIza'diSTA manye lAbhaM viditvA manasi gaNadharo'sthAd gurubhyaH pRthktv||4||
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 kAlAnukSaNasamArthanidhane baddhAdarastatra kiM syAt te bhAvi pada zriyai iti vacaH zAstrAvalena bhatam / AtmArthodyatadhImatAM zivapadaM tIrtha tRtIye'bhavadAre'saGkhyatamA gatAH zivapuraM jIvAstathA nA purA ||5|| zaileyyaH pratimAH purA na sulabhA vakrasvabhAve nRpe svacchA graavcyo'dhunaa'tivishde| dezAntare prApyate / tanmAM grAvasamuccaye suvidhinAtkIryAtra cet sthApayedAtIrtha bhavinAM manorathatati sanmArgagAM pUraye ||6|| vaidyopadiSTamatimiSTamivAturo'daH zrutvA vacaH parapadAptisamudyato'yam / saGghA'tra zAstravitateH sthiratAM cikIrSu kre sadAgamayuta' 'jinamandira" drAk ||7|| tsu paro lakSAJchleAkAn vizadalipinAkI vide zilAcchAye zubhra ziva sukhala bho'zrAgamatateH / nyadhattAzeSANAM hitatatikRte taM suvizade kRte caitye'zItyA zatayuta jinAlivimale ||8|| kriyAt pavitra nijajIvamAzu bhavya jana stvitthamudArabuddhayA / jine zinAmeva purastadIyA''gamAvalImatragatAM nyadhatta || 9 || divyAni caityAni purANyazItyA zatena yuktAni jineza vimbaiH / tavANavedapramitAni kRtvA caturmukhAni vyadadhAt tathA'tra // 10 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidhidvaya zrIjinarAjibhAve syAt kevalA viMzatiriddharUpA / yutA caturbhizca caturbhirADhyaM yugmaM samantAt zuciviMzate riha // 11 // tiryagloke jinapajananaM tanmahArtha surezAH svargAdIyurnijahitakaraM kartumaha dvibhUnAm / janmasnAtraM zirasi 'vibudhAdre'zva te paJca zailAH matvAtrAsdhAd vibudhasahitaH paJca merUn' susaGghaH ||12|| na zAzvateSveSu jinAlayeSu hitvA'hatAM turyamavApyate'nyat / nAmeti madhye'tra vizAlacaitye 'caturmukhI zAzvatanAmadheyA' ||13|| jagatyAM jIvAdyAH satatabhavinA bhAvanicayA ato'rthaH zAstrANAM vibudhatatibhirnitya uditaH / dizantastAn bhAvAn nikhilavidupAssvedya jinapA mataH zAstrANAM te nirUpaNacaNA arthanicaye // 14 // sUtrANAM grathanaM tu tadvacanatazcakrurgaNezAH samaM tattIrthaM nikhilAGgitAraNasaha zrIdvAdazAGgAtmakam / tatpaTTAn gaNadhAriNAM samajinavAtasya sammandire hyAsanne vidadhau vidhAnakuzalaH saGghA gaNezAGkite // 15 // yugmam tIrthametadiha pustakAvaliM dhArayannitarathA'sti naiva tat / pustakAni ca cakAra 'devayuk sadgaNI' pramitidhAma sarvadA // 16 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 2 evaM paTTA gaNadharanilaye bANayugmAGgitAstAn kAle kSetre sukRtaparimite yAni sarvatra loke / pujyAnya 'he' pramukhanavapadIyuktasasiddhacakrAnyudveSTayAtho parita uparato hyenasaH saGgha AdhAt // 17 // 'mediyo yadvadamI jagatyAM zazvadbhavAH zAstrakRtA sugItAH / 'siddhAdrireSo'pi tathaiva mAna paraM na nityaM na ttstthoktH||18|| yAvat 'tIrtha' bhavikajanatAmAkSasiddhathai sahAyaM 'tIrtha' hyetad budhajanamata zuddha 'zatrujayAkhyam' matvA saGghA vimalapadavIprAptihetoH sadA'tra bhaktau pro suviditatamaM dhyAtavAMzcaityayugmam // 19 // adhityakAyAM jinacaityayAna sukhAvahA syAt kRtirupamUlyA / payodakAle zrapaNAdisaGgho neyAditIme vihite avastAt // 20 // catvAriMzat sahastrI tadaparanilayA yAtrikANAM. kSaNe'smin draSTuM caityotsava taj jinapatinicayArcAvalerajane''tra / caityeSu sphurtiteSu draviNacaya 'kRteSvAsitu jainamUrtIH' prAptA no tatra ko'pi mRtimupagatavAnutsavAhAn nitAntam // 21 // zilocaye 'zaravedasaGkhyA AcAramukhyA:' suvizuddharUpAH / utkIritAH santi jinAgamAste 'sarye pure' 'tAmrapaTeSu' naany||22||
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'bhANDAgAreSu' vijJairanupamamatibhissvAgamAnAM supeTAH sthAne sthAne jinezodititatimamalA rakSitu nystpuurvaaH| traidhaM tad rakSitu zrIjinapativacanAnmAdRta saGghamukhyaimatvaitat sarva lokAH pratipadamanizaM saMstuvanyAgamAlim // 23 // phalaM yatnAllamyaM budhatatigaditaM vAkyametad vicintya 'tridhA' dhatte yatno jinapatigaditAM rakSituM 'zAstravIthim / bhaviSyantyAM saGgho jinavarakathitAM zAstravIthiM pavitrA na kiM rakSyAM matvA satatamavaghRti zAstrabhRtya vidhAtA // 24 // vedakhayugmakarapa mite'bde 'sUya para sthitasuzramaNAyaiH / bhUridhanairniramAyi kilaiSa cArumahotsava ujjvalabodhaiH // 25 // aMjanazalAkA vi. saM. 2469, vi. 1999 nA mahA vada bIjane semavAre (tA. 22-2-1943) pAlItANAmAM karAI hatI ane 'prAta' mA 16 pAyabhane 43vAre (tA. 25-2-1843) 424 dl. * -84onld-is-8,10,11,13,18,20,22, yasapA-17 dha-25. mAtA-12. 19; 2thAtA-16, santatisa-3, 7. thAI elasalsa-1,2,5,1,15. miri9-8, 14, shaalaa-24.205|4,21,23.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya gacchAdhipati AcArya zrImANikyasAgarasUrIzvara praNItA zrIvardhamAnajinAgamamandira - prazastiH zrIsiddha bhUbhRtalahaTTikAsthita samunnataM devavimAnasannibham / vilokya jainAgamamandiraM varaM prayAti kA bhavyajano mudarzana hi 1 // 1 // saccatuH zikharicaityakhArNava- mAnadevakulikAvibhUSitama / rAjate gaganacumbi bandhura yatra zAzvata jinAhavamandiram ||2|| siddhacakragavara maNDalAkhila tIrthakRdgaNadharAdimUrtiyuga | siddhacakragaNabhRdgRhaM tathA tad jinAgamagRha na kaH stute 1 // yugmam vizAle zrItapAgacche kalpadrumopame vare / zreSThasAdhugaNA zAkhA samasti sAgarAbhidhA ||4|| tatrA'bhavan jinendrasya zAsanasya prabhAvakAH / munIzvarA 'jayavIra' - sAgarA jJAnasAgarAH ||5|| jahUvareti prasiddhAH AsasteSAM ziSyaratnAH zrutasaMyamazAlinaH / AgameAddhArakAH sUrIzvarA AnandasAgarAH ||6 // yairmunInAM vAcanAdi-saukaryArtha svayaM same / saMzodhya ramyapatreSu prakAzitA jinAgamAH ||7|| siddhAntavAcanAH sapta pureSu pattanAdiSu / zrutArthibhyo munibhyo ye prAyacchan jJAnavRddhaye // 8 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkIryante zilAsu ce-dAgamAMzcirasthAyinaH / bhaveyuriti saGkalpaH marINAmekadA'bhavat // 9 // yuganidhyakacandrAbde vaikrame zubhavAsare / marINAM tIrthayAtrAyA upadezAd varAzayau // 10 // ibhyo zrIpopaTabhAI-cUnIlAleti saGghako / dAnavIrau dharmizreSThau bhUrizramaNazrAvakam // 11 // saurASTra tIrthayAtrAyAH saGgha rISaTakaSAlakam / nirakAsayatAMjAma-nagarAd jinagehayuk / ||12||tribhirvishesskm tatra saGgha sUrivaryA viharantaH purAtpurama / tIrtha zatruJjaya nantuM pAdaliptapure'gaman // 13 / / sajhena saha siddhAdi ramyacaityAlirAjitam / ...--- Aruhya sarayo nAmi-nandana jinamastuvan // 14 // tataH sUrivarAH siddha-giriprabhAvamadbhutam / punaH punaH saMsmarante girirAjAdavAtaran / / 15 / / tatrAgamAn zilAruDhAna nirmAtuM guravo'dizan / tathA tadAgamanyAsa-kRte mandiranirmitim // 16 // zrutvopadeza sUrINAM tatkRte saGghazekharAH / popaTabhAI jahara-mohanabhAImukhyakAH // 17 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ vardhamAna jinAgama - mandirAkhyAM suzrAvakAH saMsthAmasthApayan tatra pRthaka pRthakapurasthitAH ||18|| ArAsarIyazilAsa dhavalAsu dRDhAsu ca / 5 4 zaravedAn tataH saMsthA siddhAntAnudakIrayan // 19 // utkIrNAgamazilAbhiH sahAgamapraNAyinAm / pratimAH syustadA bhavya - miti pUjyairvicAritam // 20 // jJAtvA vicAra sUrINAM saMsthA ca niramApayat / bhavyAkRtIstathA mAnA - petA mUrtIH paraHzatAH ||21|| zilArUDhAgamAnAM ca pratimAnAM jinezinAm / saMsthApanAya mandira saMsthayA'tha vicAritam | ||22|| AsIt sUryapure zrAddha: phUlacandretisaJjJakaH / udArastasya cchagana bhAItyAravyA varaH sutaH || 23 // javeharI zAnticandro'sti tatsUnurgurubhaktimAn / sahasrai rupyakaistasya bANaleocanasaMmitaiH ||24|| krItA ca talahaTTikA - samIpasthA vasundharA / saMsthAssgamandira nirmANArthaM nRpAntikAt ||25|| - 4 991 vakramIye nadIzAGka - nandenduvatsare tithau / dazabhyAM rAdhazuklasya samaha vidhipUrvakamR || 26 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ umAbhAIsuputreNa pannAlAleti zreSThinA / saMsthA jinAgamasama-khAtaM tatra ghadhApayat // 27 // yugmam // utkIrNAgamazilAnAM sthApanArtha krameNa ca / saMsthA niramApayat tatra bhavyamAgamamandirama // 28 // Agamaukasi niSpanne pratiSThArtha ca maNDape !....... saMsthApitAH pIThikAyAM jinezapratimAH tataH // 29 // ___ 9 9 9 1 - - tAsAM ca navanidhyaGka-candrAbde vaikrame vidho| .. mAdhAsitadvitIyAyAM muhUrte samahotsavam // 30 // zubhAJjanazalAkAhanmRtInAM vidhinA kRtA / mANikyAbdhiyutaiH sarI-zvarairAnandasAgaraiH // 31 // tatazca navanidhvaGkacandrAbde vaikrame kRtA / mAdhasya kRSNapaJcamyAM pratiSThAgamamandire // 32 // samutkIrNAgamAH zilA AgamAlabhittiSu / muhUrteojitAH samyaga ratnAnIva * gaNezituH // 33 // taccaityodghATana rAja-nagarasthena nirmitama dharmimANikalAlena manAsukhebhyasUnunA // 34 // ArabdhA mAdhazukkA-dazIdinAd mahotsavaH / / jinAgamAlaye ramye kumbhasthApanapUrvakaH m35||
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ navagraha canamahA - pUjAGgaracanAdikaH / dvAdazAna divasAn yAvat prAvarttata pramodataH || 36 || yugmam pratyaha N tatra svadharma - vAtsalyamabhavat tathA / prabhAvanAdIni dharma - kRtyAni ca vizeSataH || 37 // divase'ntye mahAsnAtra - maSTottarazatAhnayam / jemayitvA janAn sarvAn grAmazca nidhUmIkRtaH / 38 // pratiSThAvasare tatra bhUyAMseA munayo varAH / taM mahaM dRSTumAyAtAH zrAvakAzca sahasrazaH ||39|| vileAkya muditAH sarve prazasanto mahotsavam | addaSTapUrva ityeSa svasvasthAnamayurjanAH // 40 // ityutsava mahAneSa manuSyamarojjhitaH / nirvighna pUrNatAM prApat pAdaliptapure vare ||41 // AcAryAnandasAgara - sUripaTTadharo mudA / prazastimetAmalikhat sUrirmANikyasAgaraH || 42 ||
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namo'tthu Na samaNassa bhagavao mahAvIrassa zrIvardhamAnajainatAmrapatrAgamamaMdira prazastiH jinendrA yadIyAt prabhAvAtsamastA, yataH zAzvatatva jinezAgamAnAm / svataH siddhabhAvAstataH saGghasArthA, nitAnta narti kurvate zuddhabhaktyA // 1 // janAnandyAkAGkSA bhavati vipulA sA''gamatate statastAM devezAH sphuTataramudA'hanti satatam / samastArthodyotAM suranaranikAyaprakaTikAM, ----- jagatyAM dharmo'yaM jayatu satataM hyAgamamayaH // 2 // zrIvIrajinezvarasya 2474 tame zrI vikramArka sya 2004 tame hAyane mAghazuklatRtIyAyAM zrIsiddhakSetrIyAgamamandirAnukRtimati zrIsurata-gopIparAbhUSaNe zrIAgamoddhArakAkhyasaMsthayA kArite zrIvardhamAnajenatAmrapatrAgamamandire viMzatyadhikazatena jinabimbAnAM pazcacatvAriMzatA tAmrapatrIyAgamAnAM ca zobhite pratiSThA kAritA zrImattapogacchIyAgamoddhArakAnandasAgarasUriNA zreyase stAttImartha //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 guruvaryASTakam | praNetA - zrImANikyasAgarasUrIzvaraH prabhAvaka ! zrI jinazAsanasya prajJAnidhe ! saMyamazAlimukhya ! | jinAgamo dvAraka ! sukhirya ! zrI sAgarAnandaguro ! supUjya ! // 1 // khageSu haMsaH kusumeSu padmaM zakraH sureSu druSu kalpavRkSaH / yathA tathA sAmpratakAlavarti-saMvegiSu tvaM gururAja ! mukhyaH ||2|| ( yugmam ) ananyasAdhAraNa buddhimatva -mukhyAn guNAn vIkSya mudaM dadhAnaH / guro ! mahAn sUrya purIyasaGgha- stvAM bhUSitaM sUripadena cakre // 3 // sazodhya TIkAdiyutaM samasta jinAgamaM zAstra rahasya vedina ! | svAdhyAya saukarya kRte munInAM prakAzitaH sUkhira ! tvayA'he| ||4|| vIrAya vAcaMyamavRndavandya - pAdAravindAya jitendriyAya / ratAya mokSAdhvani sayamAdau tubhyaM namaH sUripurassarAya ||5|| jinAgamasya ddhati - vAcane ca zrImAlave caityasamuddhatizca / ityAdikAryANi mahatvavanti tvattaH pravRttAni guro ! bahUni // 6 // tavopadezena guro ! salAnA - rAjyAdhipo bhUpadilIpasiMhaH / sarvASTamIparyuSaNAdineSu vyastArayat svAkhilapUrva hiMsAm ||7|| nirgranthamANikya ! guro ! guro ! guNADhya ! tvayi pratijJA dRDhatA ca dhairyam ! vyAkhyAnazailI ca tathA'dvitIyA kAnyatra dRggocarameti pUjya 1 // 8 //
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudevaassttkm| / praNenA-zrImANikyasAgarasUrIzvaraH AgamoddhAraka ! zrImAna ! dilIpanRpabodhaka ! / .. municaryAsamAsakta ! AcAryAnandasAgara ! // 1 // guro ! tvaM sarvazAstrajJa-stvaM vAdigajakesarI / / zrI jainazAsanAmbhodhi-candramAstva ghira jaya // 2 // manyante guruvarya ! tvAM budhA buddhathA bRhaspatim / gAmbhIryaNa payorAzi dheryaNa mandarAcalama // 3 // guro ! satrarahasyajJa ! tvayA siddhAntavAcanAm / dayA zramaNavRndAya mahatyupakRtiH kRtA // 4 // apramatta! sadA''sakta-zAsrasazodhanAdike / gururAja? namastubhya munindanamaskRtam ! // 5 // mAvartanta gure ! tvattaH parArthApitajIvana ! / naikAH saMsthAH samityAdyA AgamAdiprakAzikA! // 6 // guro ! topadezena dayA payUSaNAdiSu / dilIpasiMharAjena svapureSu pravartitA // 7 // guro ! daDhapatijJatva niHspRhatvaM ca yat tvayi / / tathA jinAgamajJAna nAnyatra kvApi dRzyate // 4 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ , AgamAddhAraka-AcAryadeva 1008 zrI AnandasAgarasUrIzvarastutyaSTakam / zrIjainazAsananamomihirAyamANaM ___sajjJAnasaMyamazamAdiguNAmburAzim / AptAgamoddhRtikara kRtabhUpabodha mAnandasAgaraguruM praNamAmi sUrim // 1 // AsIjjanuH kapaDavaMjapure yadIyaM nAmnA ca yasya yamunA jananI suzIlA / zrImanalAla iti yajjanakaH prazAnta AnandasAgaraguru praNamAmi sUrim // 2 // yo vaikrame muniyugAGkamRgAGka (1847) varSe jahvarasAgara-munIzvarapAdapadme / Adatta cAru caraNa zivavama dhIraM AnandasAgaraguruM praNamAmi sUrim // 3 // prAcInapustakasamuddharaNAya deva candrAdinAmakalitaH prathitaH sukozaH / yasyopadezamadhigamya jani prapana AnandasAgaraguruM tamahaM pravande // 4 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ prApajjani sadupadezamavApya yasya zrI AgamAdayasamityabhidhA susaMsthA / siddhAntavAcanaprakAzanakArikA zrI. AnandasAgaraguruM tamahaM vande ||5|| niryuSita- bhASya - gharavRttiyutAni samyag yaH prApayatpravacanAni vizodhya yatnAt / bhavyopakArarasika zrutabhaktibhAja mAnandasAgaraguruM tamahaM vande || 6 || yo vAcanAM samudadAnmunimaNDalAya r jJAna pracArayitumAptajinAgamAnAma | samyag jinAgamarahasya vidAM vareNya mAnandasAgaraguruM tamahaM vande // 7 // evaM kRtA'nyazubhazAsana kRtya jAta vikhyAtazAradaza ziprabhazubhrakIrtim | AcAryamaulimukuTa munivRndavandha mAnanda sAgaraguruM praNamAmi sUrima ||8||
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 pUjya AgamoddhAraka - AcAryapravara zrI AnandasAgarasUrIzvara - guNa-stuti : jJAtanandanam / pravarttamAnatIrtheza vanditvA sUrirAjaM sad gurumAnandasAgaram // 1 // - stavImi deze manohAriNi gurjarAkhye zrI vikramAd bhUguNanandacandre (1931) / varSe puraM kappaDavasajJa vyaghAt pavitra nijajanmanA yaH // 2 // munyabdhinidhyanajasame (1847) gaNInAM baheravArAMnidhisadguruNAm pAdAravinde lalanAdisaGga hitvA vrataM yaH svyakarod yuvattve // 3 // yaM vatsare, vedahayAGkacandre (1974) sUrye pure sUripadena pUjyam / vyabhUSayat saGghakRtAtsavena guNeAdadhiH shriikml| khyasa riH ||4|| vAcaMyamAnAM ca paraHzatAnAM zrutArthinAM pattanamukhyapRSu / SANmAsikIH sapta jinAgamAnAM yo vAcanA arpitavAn zrutazaH ||5||
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ niyuktimAdhyAdiyutaM kRtAnta 17 mAcAra mukhyaM gaNabhRtpraNItam / yaH zodhayitvA svayameva samyaka prAkAzayat zAsanabaddharAgaH // 6 // sUryAt purAt siddhagireH susaba yannizrayA jIvanacandra ibhyaH / cakarSa SaTasapta nidhInduvarSe (1876) 'rISaTka 'pAla bahusAdhuzrAddham // 7 // yadAjJayA popaTalAla zreSThI zrIjAmapUrvAn nagarAt supuNyaH / akarSayat siddhagireH susaDUdha 'parI' yutaM vedanavAGkago'bde (1974) ||8|| sudIrghakAlasthitaye zrutasya zubhApadezaM samavApyaH vasya / manorame deva vimAnatulye jAte zubhe Agamamandire dve ||9|| zatruJjayAdrestalahaTTikAyAM zilAsamutkIrNakRtAntamekam / dvaitIyika sundaratAmrapatrotkIrNAmamaM sUratabandire ca // 10 // anyAnyapItya sukRtAni jaina- vimbapratiSThApramukhAni sUriH / vidhAya pazUnyanamo'virSe: (2006) dhyAnasthitaH sUryapure'gamad dhAm // 11 // iti stutaH saMyamAdi-guNamANikyasAgaraH / sadA 'jayatu sUrIza AcAryA''nandasAgaraH // 12 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ pR0 AgamoddhAraka-AcAryapravaranAmAnandasAgarasUrIzvara guNa-stutiH / pravartamAnatIrtheza vanditvA jJAtanandanam / stavImi sUrirAja sad-gurumAnandasAgaram // 1 // ze manohAriNi gUrjarAkhye, zrIvikramAd bhUguNanandacandre 1831 / varSe puraM kappaDavajasaJjJa, / vyadhAt pavitra nijajanmanA yaH // 2 // nemAvaNigvaMzamo'bhavat pitA, . ... zrImagnalAlemiyo yadIyaH / mAtA suzIlA yamunAbhidhAnA, .. - bhrAtA sudhIH zrImaNilAlanAmA // 3 // saMsAranairguNyavido yadIyo; vRddhaH pitA jveSThasahodarazca / prapannavantau vinayAbhidhona-guroH padAje caraNaM jinaktima // 4 // munyabdhinidhyabjasame (1847) gaNInAM, ... jaIvevArAMnidhisadgurUNAm / pAdAravinde lalanAdisaGga, hitvA vrata yaH svyakarod yuvatve // 5 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaH zabdatAMgamazAstravettA, vizuddhapazcAcaraNaiH pavitraH / ApaJcamAGga vidhinADhayogaH, saddezanAkAriSu cAgragaNyaH // 6 // dhairyeNa gAGgeyagiriH surdhAMzuH, saumyena gIvArNa gurUH subuddhayA / parArthakAritvaguNena meghaH, sindhuzca gambhIratayA'bhavad yaH // 7 // yaH tatvapraznottara-jainagIte, siddhaprabhAnAmakazabdazAstram / nyAyAvatAre dvayavizikAyAM vRttiM tathA'nyA jyadadhAt kRtIzca // 8 // yaM vatsare vedahayAGkacandre, (1874) . sUrye pure sUripadena pUjyam / vyabhUSayat saGghakRtotsavena, guNodadhiH zrIkamalAkhyasariH // 9 // bAcaMyamAnAM ca parazatAnAM, zrutArthinAM pattanamukhyapurSu / pANmAsikIH sapta jimAgamAnAM , yo vAcanAM arpitavAna zrutajJaH // 10 // tatrAdimA saMvati vaikramIye, bhUmyazvanandendumite (1871) vitIrNA / sucArujainendragRhe'Nahilla-pure pratIte zrutavAcanakA // 11 // draGge tathA kapaDavaasaJce, svajanmanA pUtatame dvitIyA / ahammadAvAdapure tRtIyA, sadAcanA jainapurItivitte // 12 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ jinAlayerAgamamandirAdyai....vibhUSite sUryapare prasiddha / dane caturthI kila pazcamI ca, ___ manohare AgamavAcane ve // 13 // SaSThI ca zatrujayatIrthammo, zrIpAdaliptAmiyaramyapUryAm / dattA'ntimA mAlavadezaratne, khyAte pure shriirtlaamsnyjnye||14|| anyAnyasaGghATakasanmunInAM, siddhAntabodhasya vivardhanAya / evaM vitIrya zrutavAcanAlI manugrahaM yo vyadadhan mahAntam // 15 // niyuktibhASyAdiyuta kRtAnta-mAcAramukhyaM gaNabhRtpraNItam / yaH zodhayitvA svayameva samyak, prAkAzayat zAsanabaddharAgaH // 16 // sUryAt purAva siddhagireH susaGgha yanizrayA jIvanacandra ibhyaH ! ... 1876 . cakarSa SaTsaptinidhInduvarSe, . rIpadaka pAlaM bahusAdhuzrAddham // 17 // yadAzayA popaTalAlAlazreSTI, zrIjAmapUrvAna nagarAt supuNyaH ! akarSayat siddhgire| susaGgha 'par3I yuta vedanavAgeo'gde (1884) // 18 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyavArayan mAlavadezasailA-nezaM dilIpa nRpati prabodhya / ajAdihiMsA tadadhInadeze, ghasreSu yaH paryuSaNAdikeSu // 19 // sudIrghakAlasthitaye zrutasya, zubhopadezaM samavApya yasya / manorame devavimAnatulye, jAte zubhe Agamamandire dve // 20 // zatrukSayAtastalahaTTiyAM, zilAsamutkIrNakRtAntamekam / dvaitIyika sundaratAmrapatro-tkIrmAgarma sUratavandire ca // 21 // bhopAvarAkhyaM jinazAntinAtha-vibhrAnita vizrutasuprabhAvam / yasyopadezAdagamata prasiddhi, tIrtha zubha mAlavamaNDalastham // 22 // anyAnyapItthaM sukRtAni jaina-bimbapatiSpapramukhAni sriH| vidhAya SaTzUnyanamo'kSivarSe (2006), ___dhyAnasthitaH suryapure'gamad ghAm // 23 // itthaM stutaH zrutadharaH zucisaMyamAdimANikyasindhuranagAragaNA''natA ghriH / jahverasAgaragaNIzvarapaTTadIpa, AnandasAgaragurujayatAt sa sUriH // 24 // .
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamoddhArakA''cAryazrI-AnandasAgarasUrIzvara stutyaSTakam / jayantu sarirAjAste sArvazAsanamaNDanAH / AgamoddhArakAH pUjyA AcAryA''nandasAgarAH // 1 // vAcanAsugamatvArtha niyukti-vRttibhUSitAH / sUtrajJairAgamAH sarve yaiH saMzodhya prakAzitAH // 2 // yaiH sadbhi(r)nasAhitya-sevA'rpitA''tmajIvanaH / prAcyAH paraHzatA manthA vizodhya prakaTIkRtAH // 3 // munInAM zrutabodhAya pattanAdipureSu yaiH / pANmAsikyaH zubhAH sapta dattA AgamavAcanAH // 4 // talATikAyAM siddhAdre-stathA sUratabandire / jAte yadupadezena ramye Agamamandire - // 5 // bhopAvarA'bhidhaM tIrtha mAlavA'vanimaNDanam / yebhyaH prasiddhimApannaM zrIzAntijinabhUpitam // 6 // prabuddho mAlave yebhyo dilIpasiMhabhUpatiH / / prAvarttayat svagrAmeSva-mAri paryuSaNAdiSu // 7 // yairarAdivi zikAvRttiH zrIpaJcasUtravArtikam / tathA karmArthasUtra ce-tyAdigranthA vinirmitAH // 8 // jinabimbapratiSThAdi-kRtyAnyevaM vidhAya ye / RtukhaddhayahastAbde sUryayure divaM gatAH // 9 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIAgamoddhAraka-gurudeva virhvednaagrbhstutyssttkm| yenoddhatA nikhilaAgama AdaraNa, dattA jinezvaravarA''gamavAcanA ca / taM bhUpamaulimaNicaciMtapAdapadma mAnandasAgaraguruM praNataH stuve'ham // 1 // tAmrAMGkitAgamasumandiramaNDite'smin , zrIsarate gurUpadArabujanazcarIke / zArIrikI zithilatAM samavApya dhImAna, . ... varSANi kizcidupazcAntamanA uvAsa // 2 // tatrApi lakSaparato viracayya mAthAH . .. sajjJAnamaktimatulAM nitarAM cakAra / etAdRzaM vimalasaMyaminaM subuddhayA, ::.: stotuM mano mavati kasya na bhavyahATe ? // 3 // muktvA samagramamatAM zrutapAradRzyA,. ... ... vRttA samAdhimatulAM varamAmayogyAm / padmAsane zucimanAH praNidhAya devaM - zRNvan namaskRtimughoSamiyAya nAkam // 4 //
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ gopIpurIyavaranimbasamAbhaye sa caThThIvakrame paDadhike dvisahasravarSe / rAdhe'site zaratithau zanitaryayAme, sUrIzvaro'stamitavAn jinazAsanArkaH // 5 // navyA suvarNazikharAM zibikAM vahadbhiH, zrIkhaNDacandanacitAM pravidhAya ramyAm / madhyepuraM ! dahanakarmakRtaM sahasrai ___rAcaryarUmamanadhairgurubhaktavRndaiH // 6 // gItArthasArthaparipUjitapAdapadma / , kAruNyasAgara ! guNAkara ! saumyadRSTe ! kasmai vadAmi mama duHkhamara ? nirIha ! dRSTiM pArasamayoM 'madhurAM vidhehi // 7 // sUrIza ! duHkhakalitAna kalikAlamArA kAntAna vihAya sahasA va gato'si ! nAtha ! / asmAna zaraNyarahitAn kimupekSase tvaM? ... hA hanta ! hanta ! zaraNaM kamanuvrajAmaH 1 // 8 // sidAcale rUcirAgamacaityarAji- .. ... .: nyeSThASTamIsitadine bisahasraSaTke / AnandasAgarasUrIdharapAdareNuH, sUryodayo vyaracayat varavAlaziSyaH // 9 //
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 AgamoddhAraka - stavaH / praNetA - praadhyaapke| hIrAlAlaH jAta: vaMze dharmasaMskRte / ( kApaDiyetyupAhnaH zrIyutara sikadAsAtmajaH ) karpaTavANijye yo agrajeo'nusutA yena dIkSAvartmani yauvane // 1 // zAstrAbhyAsaH kRto'nalpaH svayaM gurauM divaMgate / yasyAbhUt 'sUri' padamahotsavaH ||2|| AgamAnAM ca yeo'graNIH / sUrya pure'tra adadAd vAcanA naikA dezanAsu sabhAM gUDha - praznottarairaraJjayat ||3|| nirabhimAnineo yasya zAsane'nupamA ratiH / asthApayannAnA - zAstrabAdhAya yo yamI // 4 // saMsthA zilAsu tAmrapatreSu cAlekhayad ya AgamAn / AgameodvArakAbhikhyA yasya digantavistRtA ||5|| jainagItAdikAn granthAn yo jagrantha girAtrike / zAbdikastArkikaH zAstra - saMzodhana kriyAdyataH ||6|| smRtizaktirvikasvarA | sthaviratve'pi yasyAsIt samAdhimaraNAkAGkSI dhIrerA vyAdhibhare sudhIH // 7 // tyaktvA moha zarIre'pi nirvANamadhunA'gamat / sArvazAsanahIraM taM stuve AnandasAgaram // 8 // kulakam (1) abhikhyA = birudam /
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakIrNastutayaH / suzaminAM yeneoddhatA AgamA yo'dattAgamavA canAH yazvArohitavAn zrutAn varazilA - sattAmrapatreSu vai / granthA yena paraHzatAH viracita / yasyA'malaH saMyamaH zrI Anandaprayeonidhirvijayate pUjya: sa sUrIzvaraH || 1 || yo dAdAgamavAcanA: prazaminAM yeneoddhatA AgamA jJAnaM yasya samagra zAstraviSaya cAritramatyujvalam / / yo rAjapratibodhakRd munivaraH saddharmadeSTA sadA zrI Anandapayonidhirvijayate nityaM sa sUrIzvaraH ||2|| 'dattA yena zamezinA munigaNAyAptAgamAnAM zrutiH sacchAsro pratikarmaThaH sthitikRte zaileSu tAmreSu ca / siddhAdvau surate ca caityayugale yA rAhayaccAgamAn siddhaye svAn nRpabeodhaneo munipatiH sUrIza Anandayuk || 3 || AgamoddhArakartAra dhyAnastha - svargata: naumi zailANezaprabeAdhakam / sUrimAnandasAgaram ||4 // siddhAntasattatvavit yodAdAgamavAcanAH zamabhRvAM sacchAstroddhatikarmaTha; sthitikRte zaileSu tAmreSu ca / siddhAdrau surate ca caityayugale'dhyArohayaccAgamAt AnandAndhiguru stuve suviditaM prAnte samAdhisthitam ||5|| vidvadvRndamanojJakAvyatatibhirya: stUyate sarvadA bhUpendrapratibodhako gurumatiH siddhAntapAragamI / vyAkhyAne ca vicakSaNaH zubhaguNairvikhyAtakIrtiH sudhIrAnandAbdhimunIzvara gaNapati vande mahAjJAninam // 6 // i
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - 2 Namo titthassa anantatIrtha karagaNadharAdisamalaGkRtAya paramapAvanAya sakalatIrthasArvabhaumAya tIrthAdhirAjAya zrI siddhagiribhagavate namo namaH zrI siddhAcaLatIrtha kI talahaTI meM saMsthApita bhavya zrIvardhamAna jaina AgamamaMdira kI aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava ke nimitta zrIsaMgha nimaMtraNapatrikA AdimaM pRthivInAtha - mAdimaM niSparigraham / Adima tIrtha nAtha ca RSabhasvAminaM stumaH || 1 || bhavyAH bhaktibharAntarAH zucigiro dharmollasaddIptayastraileAkyA GginikAyapAvanakara sevadhvameta girim / koTIpazcakasa vRtAya dadivAna zrIpuNDarIkAya yaH kaivalyAnvita mokSamAdi jinayug zazvacchriyAM dhArakaH ||2|| zazvatsaukhya nidhAnadAnanipuNa zakrAdisaGghArcita zrImad gautamamukhya mukhyamunipedhvA'rpitaM muktaye /
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 zrIsavAya sadA sadAgamavaraM jJAnAdiratnAkaramAlokyAgamamandire zucidhiyaH santu prasannAH sadA ||3|| arhanto magavanta idvaguNadAH siddhAH sadAcAriNa AcAryA varapAThakAH zrutadharA mokSodyatAH sAdhavaH / jJAna caraNaistapobhiruditA sevyeyamAptoditA zazvatsaukhyakarI padAvaliriha zrIsiddhacakrAzritA jiNabiMbapaiTuM je karati taha kArarveti bhattIe / aNumannaMti paidiNaM savve suhabhAiNeo huti davvaM tameva manne jibiMba paTTaNAhakajesu / jaM laggaI ta sahalaM duggaijaNaNaM havai sesaM yosdAdAgamavAcanA prazaminAM yenAddhRtA AgamA jJAnaM yasya samyazAstraviSayaM cAritramatyujjvalam / yo rAjaprativAda munivaraH saddharmadeSTA sadA zrI Ananda payonidhirvinayate nityaM sa sUrIzvaraH 11811 11411 // 6 // 11911 svasti zrI paramapAvana maMgalakArI sarva tIrthakara bhagavAnoM tathA paramataraNatAraNa jainAgamako namaskAra karake zrI jinacatya - upAzrayAdi dharmasthAnoM se vibhUSita mahAzubhasthAne. devagurubhakti kAraka namaskAra mahAmaMtra smAraka sarvajJa zAsanopAsaka, zramaNopAsaka zrImAn zreSThavarya Adi saMghasamasta yeAgya zrI pAlItAnA nagara se zrI vardhamAna jaina Agama die saMsthA kA sAdara praNAma svIkRta ho /
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 yahA~ tIrthAdhirAja zrI siddhAcalajI kI zItala chAyA tathA devagurudharma ke prabhAva se AnaMda maMgala hai aura Apa zrI saMgha ke bhI AnaMda maMgala kI kAmanA karate haiN| vizeSa meM savinaya nivedana hai ki hamAre parama puNyodaya se paramapUjya ArAdhyapAda, AgamavAcanA dAtA, jainAgamapAradRSTA, sakalAgamagranthAdi aneka graMtha saMdarbha saMzodhaka, siddhaprabhAvyAkaraNAdi aneka grantha racayitA, zrI jaina zAsana saMrakSaNaikabaddhalakSyA Agamodaya samityAdi aneka saMsthA saMsthApaka, zailAnA narezapratibodhaka, AgamoddhAraka, prAtaH smaraNIya, AcAryadeva zrImad AnandasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAhaba kI apUrva Agama bhakti tathA tIrtha bhakti kisI ko avidita nahIM hai| zAsana prabhAvanAmaya upadezAmRta se bhAvita hue suzrAvakavarga ne, jisa ke kAMkaDa kaMkaDa para ananta siddha gati ko prApta hue aise parama punIta zrI siddhAcala tIrthAdhirAja kI talahaTI meM zrI vardhamAna jaina Agamama Mdira saMsthA sthApita kI hai, aura usa meM unake upadeza se hI abhUtapUrva jJAna - darzana - cAritra ke pratIka svarUpa 'zrI siddhacakra gaNadhara maMdira' tathA 'zrI bhramaNasaMgha pustaka saMgraha' kA nirmANa kiyA gayA hai / parama tAraka parama pUjya AcArya deva 'hA aNAhA kahIM huMtA na huto jo jiNAgameA' - yadi jinezvara bhagavAn kA Agama na hotA to hAya ! hama jaise anAthoM kA kyA hotA 1- - isa pada kA niraMtara smaraNa karate hue sakala Agama ko saMgamaramara kI zilAoM meM
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkIrNa karavA kara paramapAvana jainAgamoM kA cirakAla saMrakSita kara ke zrI jainAgamoM kI avicchinnatA cAhate the| yaha bhAvanA saM. 1993 meM jAmanagara ke cAturmAsa meM aMkurita huI aura Akhira ve zrI caturvidha saMgha ke sAtha yahA~ yAtrArtha padhAre / saM. 1994 kI baizAkha vadI (uttara meM jeTha vadI) dazamI ke dina zrI girirAja kI talahaTI meM unakI bhAvanA ke aMkura svarUpa khAta muhurta huaa| parama pUjya AcArya deva kI AgamapariNata dezanA se atyalpa samaya meM hI sakala jainAgamoM ko saMgamaramara kI zilA meM utkIrNa karanevAloM tathA mukhya maMdira, cAra dizAoM ke cAra madira, parikramA kI cAlIsa dehariyA, arihatAdi kI pratimAe~ tathA maMDala sahita zrI siddhacakra maMdira, sagaNaghara tIrthaMkaroM ke mUrtipaTTa taiyAra karanevAloM ke punIta nAmoM kI sUci bana gaI aura bahuta hI thor3e samaya meM maMdira, dehariyA, siddha cakra gaNadhara maMdirAdi saba bhavya prakAra se banakara taiyAra ho gaye haiN| uparyukta bhavya maMdiroM meM mukhya maMdira meM zAzvata cAra tIrthakara paramAtmAoM ke caumukha biMba tathA zrI siddhacakra gaNadhara maMdirameM arihaMtAdi paMcaparameSThi kI mUrtiyA tathA gaNadhara-mUrtiyoMvAle paTToMmeM RSabhadevAdi caubIsa tIrthakara tathA AgamoM kA pustakArUDha karanevAle zrI devarddhigaNi kSamAzramaNa taka ke AcAryoM ke paTTa meM zrI sudharmAsvAbhIjI kI pratimA sthApita karanI hai / ukta jinabibAdi kI aMjanazalAkA zAstrIya vidhividhAna se bhavya mahotsavapUrvaka karavAne kA nirNaya kiyA hai|
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmahotsava ke maMgalakArI mahAmuhUrta ...: mAgha sudI 10 ravivAra tA. 14-2-43 jalayAtrA kA jalUsa / mAgha sudI 11 somavAra tA. 15-2-43 maDapa-sthApana, maMDapa meM prabhu kA padharAnA, kubha sthApanA, dIpa sthApanA, javArAropaNAdi / ... mAgha sudI 12 maMgalavAra tA. 16-2-43 naMdAvarta, navagraha, dazadipAla, aSTa maMgala, adhiSThAyakadevapUjana / mAgha sudI 13 (prathama) budhavAra tA. 17-2-43 zAsanAdhiSThAyaka vidyAdevI tathA , indrAdyAhvAna, siddhacakra maMdira meM siddhacakra pUjana, viMzati-sthAnaka pUjana / mAgha sudI 13 (dvitIya) guru tA. 18-2-43 cyavana kalyANaka mahotsava kA jalUsa / . ...... mAgha sudI 14 zukra tA. 19-2-43 janma kalyANaka dik kumArikA mahotsava, indroM dvArA merugiri para kiyA gayA janmotsava Adi / ...... . .. ... . .. ... / / mAgha sudI 15 zani tA. 20-2-13 prabhujI kA nAma sthApana, vivAha maMDapa, pANi grahaNa, rAjyAbhiSeka, aTThAraha : abhiSeka dhvajAdaDapUjana, kalazapUjana, dIkSA kalyANaka kA jalUsa, vArSika dAna, diikssaa-mhotsv|
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ * mAgha vadI 1 ravi tA. 21-2-43 zAMti vidhAna, dIkSA grahaNa ke bAda kI avaziSTa kriyAe~, adhivAsanA Adi Adi / mAgha vadI 2 soma tA. 22-2-43 kevala jJAna kalyANaka tathA zubha lagna meM aMjanazalAkA AgamoddhAraka AcAryadeva zrI bhAnaMdasAgarasUrijI ke barada hastoM se hogii| kevala jJAna kA jalUsa, samavasaraNa, mokSakalyANaka, bRhdbhissek| __mAgha vadI 3 maMgala, tA. 23-2-43 aSTottarI snAtra mahotsava / mAgha vadI 4 budha, tA. 24-2-13 caityaabhissek| mAgha vadI 5 guru, tA. 25-2-43 prabhujI kA gaddI para virAjamAna karanA tathA bhavya bRhat zAMti-snAtra / . ___ mAgha vadI 6 zukra 26-2-43 dvArodaghATana, satrahabhedIpUjA, aadi| ...... ---- - . . . bhaba Apa pUjya zrI saMgha se hamArA vinayapUrvaka namra nivedana hai ki Apa uparyukta aMjanazalAkA pratiSThA mahotsava Adi mAMgalika prasaMgoM para upasthita raha kara mahotsava kA lAbha lete hue hamAre Ananda evaM zAsanazobhA kI abhivRddhi kiijiegaa| - yahA~ padhArane se samyAdarzanAdi ratnatrayI . ke . kAraNabhUta parama pAvana tIrthAdhirAja zrI zatrujaya giri ke darzana pUjana ke lAbha ke sAtha sAtha yahA~ birAjamAna tathA yahA~ mahotsava meM padhAranevAle pUjya bhAcArya mahArAjAoM tathA upAdhyAyajI mahArAjAoM, panyAsajI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAjAoM tathA munimahArAjAoM tathA sAdhvIjI mahArAjAbhoM ke darzana evaM bhakti kA lAbha bhI prApta hogaa| ataH Apa isa prasaMga para avazya upasthita ho aisA sAdara anurodha hai| vIra saMvat 2469 vikrama saMvat 1999 pauSa sudI 11 - ravivAra tA. 17-1-43 zrI AgamamaMdira saMsthA siddha kSetra pAlItAnA - bhavadIya, zrI saMghacaraNopAsaka, zrI vardhamAna jaina Agama . maMdira ke TrasTIgaNa saMghavI nagaraseTha popaTalAla dhArazImAI (adhyakSa) saMghavI seTha cunIlAla lakSmIcaMdabhAI, jAmanagara dozI amRtalAla kAlIdAsa vIrajIbhAI, jAmanagara saverI seTha jamanAdAsa. monajIbhAI, jAmanagara seTha lAlajIbhAI harajIbhAI, jAmanagara hai. maganabhAI ramaNikalAla seTha mANekalAla cunIlAla je. pI. ahamadAbAda jhaverI zAMticaMda chaganabhAI sUrata saMghavI seTha nagInadAsa karamacaMda, pATana seTha giradharalAla choTAlAla ahamadAbAda J seTha saveracaMda pannAjI, buhArI
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Namo titthassa bhAsannopakArisAmpratIyazAsanAdhipatizramaNa-bhagavacchI barbamAnasvAmine nmH| zrI sUryapura gopIpurAmadhye zrIvardhamAna jaina tAmrapatra AgamamaMdira ke pratiSThA-mahotsava ke nimitta . . zrIsaMgha-nimaMtraNapatrikA yo meru samacAlayaanimahe krIDAkSaNe'heThayad, vaitAla viduSa tu pAThanapaTu nyathaM samAsUtrayat / AzcaryodadhimagnamiddhamamarIbhAva ninAyoga, yastIrtha praNinAya mokSasukhada vIraH zriye vaH sadA // 1 // Adau devAcale yo haritattibhirabhisnApi (kSAli) to janmakAle devaiH kRptazca va zA narapatipadavI prArthitAM lokndaiH|| cakre devAdhipAdirjanapadanayana yo'karollokasAmne / vRtto jainendrabhAve zivapadamagamatsa zriye'stvAdidevaH // 2 // AdeyanAmadhara AItavRndapUjyastIrthAni yasya ca bahuni jgjjnessu| nAgendrarAjaracitapravaraprabhAvaH seo'stu zriye bhavabhRto bhuvi paashvnaathH|| jinAgamAnAM jitarAgamAnA stutyodgamAnAM stutiraaptmaanaa| jIyAdyathA siddhagirau ca sUrya-pure zilAtAmrapaTe jinaukasI //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . arhantaH suranAthapUjitapadAH siddhAzca siddhiM gatAH / AcAryA jinazAsanAnatiparAH pAThodhatA vaackaaH| aGgAnAM nipuNAca saMyamabhRtau pUjyA munInAM gaNAH tatsarva viditaM bhavedhRdi yadi syAdAgamAnAM matiH // ramyaiSA gurjaratrA jinapatibhavanaiH sAdhubhiH sajjanAcyaH, zrAddhastIrthAdibhaktaH zubhatarakaruNaiH pAtrapoSakadakSaiH / yAvatsA kroDabhAge dharati guNagaNAdhAravelAkula tu tApI tApApahArapraguNamahapada pattanaM sUrya nAma // dattA yena zamezinA munigaNAyA''sAgamAnAM zrutiH, siddhAdrau surate ca cetyayugale'dhyArohayacAgamAna / sacchAstroddhatikarmaThaH sthitikRte zaileSu tAneSu ca / siddhayai stAnnRpabodhano munipatiH sUrIza Anandayuk // ___svasti zrI paramapAvana maMgalakArI surAsurendrapUjita sarva tIrthakara bhagavAnoM ko tathA parama sArabhUta jainAgama ko namaskAra karake zrI jinacaitya upAzrayAdi aneka dharmasthAna vibhUSita mahAzubha sthAne........ ......devaguru bhaktikAraka namaskAra mahAmaMtra smAraka, sarvajJa zAsana rasika zramaNopAsaka zrImAn zreSThivarya......Adi saMgha samasta yogya zrI sUryapura (sUrata) se. zrI AgamoddhAraka saMsthA kA sAdara praNAma svIkRta ho| Ft.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 atra zrI devaguru dharma ke prasAda se AnaMda maMgala hai, Apa zrI saMgha ke bhI AnaMda maMgala kI kAmanA karate haiM / vizeSa meM savinaya nivedana hai ki hamAre zrI saMgha ke parama puNyodaya se pa. pU. bhArAdhyapAda gaNadhara - zruta - sthavira gumphita bhAgama siddhAntAdi aneka amudrita graMtha saMzodhaka, zrI jaina zAsana sAmrAjya saMrakSaNaika baddhalakSya, zrI tIrthAdhirAja siddhakSetra meM zrI vardhamAna jainAgama maMdira saMsthApaka, Agamodaya samiti, de0 lA 0 pu0 phaMDa ityAdi aneka sudharma saMsthAoM ke saMsthApaka, prathama shile|tkiirnn- -tAmrapatrArUDha Agama-prAra bhaka, vartamAna zruta ke jJAtA, Agama divAkara, AgamAddhAraka, prAtaH smaraNIya AcAryadeveza zrImad AnandasAgara surIzvarajI mahArAja kI apUrva bhAgama sAhitya sevA tathA vItarAga pravacana tIrthaM bhakti janetaroM meM suvikhyAta hai / jinake amRtamaya upadeza sIMcana se sakala saMgha niraMtara pallavita hotA hI jAtA hai, una pUjyazrI kA zrI saMgha para nirupama upakAra hai / unake upadeza se aura hama para upakAra kI smRtirUpa meM zrI AgamoddhAraka saMsthA sthApita huI hai / tathA zrI saMgha se prApta Arthika Adi vividha aciMtita sahayoga se atyalpa samaya meM jJAna, darzana, cAritra ke pratIka rUpa eka. gaganacumbI, tIna maMjilavAlA zrI vardhamAna jaina tAmrapatra Agamamandira nimita huA hai jisameM eka bhavya bhUmigarbha bhAga, bIca meM vizAla mULa maMdira aura usake Upara eka maMjila hai / . *
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmigarbha bhAga meM mUlanAyaka jI pArzvanAtha bhagavAna kI sahasraphanoM vAlI zyAma pratimAjI birAjamAna hoNgii| vahIM para raMga maMDapa meM donoM ora saMga maramara ke siddhacakra maMDala virAjamAna kiye jaaeNge| mUla garbhagRha meM carama tIrthapati zrI mahAvIra prabhu kI bhavyAkRti mUrti birAjamAna kI jaaegii| sarvocca maMjila para mUlanAyakajI zrI AdIzvara bhagavAn kI mUrti birAjamAna hogii| raMgamaMDapoM meM samavasaraNa tathA gokhoM meM bhagavAna ke biMba birAjamAna kiye jAe~ge / dIvAroM para paitAlIsoM AgamoM ke tAmrapatra sundara cenala meM phiTa karake cipakAye jAege / saMvat 1999 ke varSa meM ananta tIrthaMkaroM, gaNadharoM bhAdi se parama pavitra hue siddhakSetra meM jinakI aMjanazalAkA huI unameM se 120 jina-biMba lAkara hamane alaga makAna meM virAjamAna kiye haiM; una jina-biMboMkA zAstrokta vidhi-vidhAna ke sAtha bhavya pratiSThA mahotsava karanekA nirNaya kiyA hai / : mahA mahotsava ke maMgalakArI mahAmuhUrta : pauSa vadI 10 budhavAra tA. 4-2-48 subaha kuMbha sthApanA, tathA prabhujIkA praveza, dIpasthApanA aura javArA sthaapnaa| pauSa vadI 11 guruvAra tA. 5-2-48 jalayAtrA vidhi / pauSa vadI 12 zukravAra tA. 6-2-48 navANu prakArI puujaa| . pauSa vadI 12 (dvitIya) zanivAra tA. 7-3-48 grahapUjana, dazadikpAla / pUjana, aSTa maMgala pUjana tathA nandAvarta pUjana / /
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ sura pauSa vadI 13 somavAra tA. 8-2-48 aTThArahe abhiSeka | pauSa vadI 14 somavAra tA. 9-2-48 paMcakalyANaka pUjA / pauSa vadI amAvasyA maMgalavAra tA. 10-2-48 paiMtAlIsa M bhAgama-pUjA | dhUmaina 1 mAgha sudI 1 budhavAra tA. 11-2-48 dhvajAdaMDa kalaza pUjana, tathA yakSa-yakSiNI pUjana | pUjana, mAgha sudI 2 guruvAra tA. 12-2-48 pratiSThA, tathA pITha - mAgha sudI 3 zukravAra tA. 13-2-48 pratiSThA - gaddI para 957070 prabhujI ko birAjamAna kiyA jAegA tathA bRhatsnAtra, rAtako vRSTi tathA visarjana / mAgha sudI 4 zanivAra tA. 14-2-48 udghATana / Apa zrI saMgha kI sevA meM hamArA namra nivedana hai ki Apa isa parama pavitra pratiSThA mahotsava Adi ke mAMgalika prasaMgoM para upasthita raha kara lAbha lete hue hamAre zrI saMgha ke Ananda meM evaM zAsanakI zobhA ke kAryoM meM abhivRddhi kIjiegA / i yahA~ padhArane se samyagdarzanAdi ratnatrayI ke kAraNabhUta sthAvara tIrtharUpa jinamaMdira ke darzana tathA jaMgama tIrtharUpa AcArya bhagavAnoM
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA anya munivaroM, pU. zrI sAdhvI mahArAjAdi ke darzana aura bhakti kA lAbha prApta hogaa| ataH aise mahApuNyodaya se kisI samaya prApta honevAle prasaMga para upasthita rahane kI sAdara binatI hai| / / " vIra saMvat 2474 vikrama saMvat 2004 pauSa sudI 6 zanivAra tA. 17-1-48 zrI AgamoddhAraka - saMsthA gopIpurA, sUrata bhavadIya ... saMghacaraNakamalopAsaka motIcaMda gulAbacaMda jhaverI kizanadAsa lallUbhAI bakhAriyA : rAyaca'da gulAbacaMda acchArIvAlA amaracaMda mUlacaMda jhaverI . ThAkorabhAI. dayAcaMda malajI : jhaveracaMda pannAjI buhArIbAlA motIcaMda kastUracaMda cokasI pAnAcaMda sAkeracaMda madrAsI zAMtica'da chaganabhAI jhaverI.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - 3 pUjyapAda AgamoddhAraka zrIjI ke cAturmAsoM tathA viziSTa prasaMgo kI rUparekhA vi saM 1947 meM saurASTra ke liMbaDI gA~va meM pUjyavarya zrI jhaverasAgarajI mahArAjazrI ke varada hastoM se dIkSA aura vahI~ cAturmAsa / vi. saM. 1948 pUjya gurudevakA svargArohaNa aura ahamadAbAda meM cAturmAsa / vi. saM. 1949 udayapura (mevAr3a) meM cAturmAsa - zrI AlamacaMdajI ke pAsa vidyAdhyayana, zeSakAla meM grAmyapradeza meM bihAra / vi. saM. 1950 pAlI meM cAturmAsa aura ThANAMga sUtrakA sabhA meM vAcana / sthAnakavAsiyoM kA parAbhava, amUrtipUjakoM ke AkramaNa se mUrtipUjakoM kI rakSA | vi. saM. 1951 sojata ( rAjasthAna) meM cAturmAsa, apUrva dharmajAgRti, dharma ke bIja sudRDha banAye / vi. saM. 1952 peTalAda meM munirAja jIvavijayajI mahArAja (pUrvAvasthA meM pitAjI ) kI sevA aura unakA svargArohaNa | saMvatsarI mahAparva kI zAstrIya paraMparA ke AdhAra para saMghasahita ArAdhanA, tapasviyoM ko seTha manasukhabhAI bhagubhAI kI ora se suvarNa kI aMgUThI kI prabhAvanA |
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 vi. saM. 1953 chANI gA~va meM cAturmAsa, nyAya zAstroMkA adhyayana, saiddhAntika adhyayana / vi. saM. 1954 pArzvacandra gaccha tathA jainetara AcAryoM ke sAtha zAstrArtha, kalola meM sthAnakavAsiyoM ke sAtha zAstrArtha, vijayollAsa - pUrvaka khaMbhAta meM cAturmAsa / vi. saM. 1955 sANaMda meM cAturmAsa aura prabhAvanA / vi. saM. 1956 ahamadAbAda meM cAturmAsa / vi. saM. 1957 punaH ahamadAbAda meM cAturmAsa, dezanAoM (upadezoM) kA pracAra, vyAkhyAna meM logoMkI bhIr3a, bahutoM kA dharma-mArga para prayANa / vi. saM. 1958 ahamadAbAda meM cAturmAsa / pATana kA bhISaNa duSkAla / pUjyazrI ke upadeza se 'duSkAla rAhata nidhi' meM apUrva dhanavarSA / vi. saM. 1959 bhAvanagara meM cAturmAsa, aneka AtmAoM ko dezavirati Adi meM lagAyA / vi. saM. 1960 ahamadAbAda meM yogodvahana kI kriyAoMke sAtha zAstrIya vidhipUrvaka gaNIpada aura paMnyAsapada kI prApti / vahIM cAturmAsa tathA sAhitya-sevA athavA zruta-bhakti kA viziSTa prAraMbha /
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi. saM. 1961 pethApura meM prAntIya pariSad meM ojasvI vyAkhyAna, aura kapaDavaMja meM cAturmAsa / vyAkhyAna ke kAraNa aneka AtmAoM meM cAritra kI bhAvanA jagI / vi. saM. 1962 bhAvanagara meM cAturmAsa / vi. saM. 1963 sUrata meM apUrva cAturmAsa, dharmadezanA meM apUrva jAgRti, bhakti aura bhAvanA kI bADha -usake pariNAma svarUpa - vi. saM. 1964 sUrata meM bhavya nagara - yAtrA - jina maMdiroM meM caturvidha saMgha ke sAtha yAtrA | seTha zrI devacaMda lAlabhAI pustakodvAra phaMDa kI sthApanA / zikharajI parvata kI pavitratA ke lie Andolana, sampUrNa zikharajI pahAr3a ko kharIdanA / baMbaI lAlabAga meM cirasmaraNIya cAturmAsa / vi. saM 1965 baMbaI se jhaverI abhayacaMda svarUpacaMda kI ora se aMtarikSajI tIrthakA chaha 'rI' pAlate hue saMgha | aMtarikSajI meM digambaroM ke baMgala para vijaya, nyAyAlaya ne pUjya zrI kI nirdoSitA ghoSita kii| yUropIya nyAyAdhIza bhI pUjya zrI ke bhakta bane / yevalA (mahArASTra) meM cAturmAsa aura upadhAna / 1 vi. saM. 1966 sUrata meM cAturmAsa, upadhAna tapa kI ArAdhanA apUrva jAgRti / bi. saM. 1967 sUrata meM cAturmAsa /
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi. saM. 1968 sUrata meM jaina tattva bodha pAThazAlA' kI sthApanA / khaMbhAta meM cAturmAsa / vi. saM. 1969 chANI meM cAturmAsa / vyAkhyAna ke dvArA aneka AtmAoM kI bhAvanA saMyama mArga kI ora / vi. saM. 1970 pATana meM cAturmAsa, duSkAla rAhata meM pUjya zrI _ ke upadeza ke kAraNa dAnavIroM dvArA vipula dAna / vi. saM. 1971 zrI bhIlaDiyAjI tIrthakA chaha 'rI' pAlate hue saMgha / vahA~ se bhoyaNIjI tIrtha kI sparzanA, vahA~ para AgamoM ke mudraNArtha mAgha sudI 10 ko samiti kI sthaapnaa| Agama sevA kA prAraMbha-pUrva kI Agama-vAcanAoM kI smRti karA de aisI AgamavAcanA naMbara 1 (prathama) pATana meM aura vahIM cAturmAsa / vi. saM. 1972 kapaDavaMja meM AgamavAcanA naM 2, ahamadAbAda meM cAturmAsa aura AgamavAcanA naM 3 / vi. saM. 1973 ahamadAbAda meM 'zrI rAjanagara jaina dhArmika hariphAI . parIkSA' nAmaka saMsthA kI sthApanA / sUrata meM do Agama vAcanAe~-(naM 4 aura 5) tathA cAturmAsa / .. vi. saM. 1974 sUrata saMgha meM kaI varSoM se cale Ate hue vaimanasya ke bIjoM kA ucchedana, saMgha meM pUrNa ektaa| apUrva utsAhake
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtha AcArya pada-pradAna / baMbaI ma cAturmAsa / apame upadezoM dvArA duSkAla rAhata nidhi ko dhana se chalakA denaa| vi. saM. 1975 AcArya pada para ArUDha hone ke bAda kA sUrata meM prathama cAturmAsa / zrI jainAnaMda pustakAlaya kI sthApanA, upadhAna tapa, cAra munivaroMko gaNIpada prdaan| vi. saM. 1976 pUjyazrI ke upadeza se mAgha vadI (zAstrIya phAlguna ... vadI) 8 ko pUjyazrI ke netRtva meM jIvanacaMda navalacaMda jhaverI kI ora se sUrata se siddhagirikA chaha 'rI' pAlate saMgha / pAlItAnA ma cAturmAsa aura bhAgamavAcanA naM 6 tathA upadhAna / vi. saM. 1977 ratalAma meM AgamavAcanA naM 7; mAlavadeza meM viharaNa, zailAnA nareza ko pratibodha / zailAnA meM cAturmAsa, rAjya meM amAri prataha kI ghoSaNA / vi. si. 1978 ratalAma meM cAturmAsa, jina maMdira Adi dhArmika - saMsthAoM kA kArobAra sucAru rUpa se calAne ke lie 'seTha RSabhadevajI kezarImalajI' kI sthApanA / upadhAna tapa kI aaraadhnaa| vi. saM. 1979 bhopAvara tIrthakA uddhAra, mAMDavagaDha sIrthakA sTeTa (riyAsata) ke sAtha samAdhAna, paMceDa tathA semaliyA nagara ke
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ ThAkura ko pratibodha / tristutikoM ke sAtha zAstrArtha aura vijaya / ratalAma meM cAturmAsa / vi. saM. 1980 baMga dezakI ora vihAra / kalakatte meM cAturmAsa, ... upAzraya, jJAna,-maMdira, hindI sAhitya prakAzana Adi kAryoM ke lie upadeza dvArA vizAla nidhi / vi. saM. 1981 pavitra kalyANaka bhUmiyoM kI sparzanA, ajImagaja meM cAturmAsa / apUrva zAsana prabhAvanA, bAbU parivAra meM dharma jAgRti, jaina hindI sAhitya ke lAbhArtha phaMDa / vi. saM. 1982 sAdaDI meM cAturmAsa, poravAla saMghakA samAdhAna / zeSakAla meM digaMbaroM tathA terApaMthiyoM se zAstrArtha aura una * para vijaya / upadhAna tapa kI ArAdhanA / vi. saM. 1983 digaMbaroM ke utpAta ke bIca zrI kezarIyAjI tIrtha ... meM dhvajadaMDa AropaNa, pratiSThA / udayapura meM cAturmAsa / dharma jAgRti ke lie 'zrI jainAmRta samiti' nAmaka saMsthA kI sthApanA / .... . vi. saM. 1984 zrI tAraMgAjI tIrtha meM udyAna meM sthita devakulikA meM mAgha vadI (zAstrIya-phAlguna vadI) 5 ko zrI ajitanAtha bhagavAnakI pAdukA kI pratiSThA / ahamadAbAda meM cAturmAsa / seTha mANikalAla manasukha bhAI kI ora se apUrva rIti se
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ . olI kI ArAdhanA, paiMtAlIsa AgamoM ke mahAtapa kI ArAdhanA / zrAvakoM meM dharma bhAvanA evaM virati bhAvanA jAgRta aura sthira ho, isa hetu se 'dezavirati dharma ArAdhaka samAja' nAmaka saMsthAkI sthApanA / vi. saM. 1985 pUjya zrI ke varada karakamaloM se udyApana mahotsava evaM yogodvavana karavAkara munirAja zrI mANikya sAgarajI mahArAja ko gaNIpada, paMnyAsa pada tathA bhoyaNI tIrtha meM upAdhyAya pada arpaNa / zatrujaya tIrtha kI yAtrA-rakSA ke lie lAkhoM rupayoM kA phaMDa / zatraMjaya parvata kI talahaTI meM navapadajI kI olIkA vizAla sAmUhika aaraadhn| jAmanagara meM cAturmAsa / aneka tapoM kI ArAdhanA / vi. saM. 1986 pUjyazrI kI dekharekha meM aneka AtmAoM ne sUrata meM sAmUhika rUpa se navapada kI mahA ArAdhanA kI / zrI ratnasAgarajI jaina vidyAzAlA kA sthAyI phaMDa, tathA seTha nagInabhAI maMchubhAI jaina sAhityodvAraka phaMDa' nAmaka saMsthAkI sthApanA / 'navapada ArAdhaka samAja' 'di yaMgamensa jaina sosAyaTI' aura 'dezavirati dharma bhArAdhaka samAja' ina tInoM saMsthAoM kA vizAla sammelana / khaMbhAta meM cAturmAsa / bi. saM. 1985 pUjyanI ke upadeza aura mArgadarzana se ahamadAbAda meM vizAla 'jaina sAhitya pradarzana' ! ahamadAbAda meM cAturmAsa /
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi. sa. 1988 babaI meM cAturmAsa, dharma ke pracAra aura jJAnArtha siddha yaka sAhitya pracAraka samiti' nAmaka saMsthA kI sthApanA / puNyAtmAoM dvArA tapa kI ArAdhanA kraaii| vi. sa. 1989 sUrata meM cAturmAsa, zAstrIya paraMparAnusAra saMvatsarI kI sakala saMgha se bArAdhanA karavAI / ArAdhaka AtmAoM se upadhAna tapa kI ArAdhanA krvaaii| vi. saM. 1990 ahamadAbAda meM jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha ke muni sammelana ko apUrva kAryavAhI dvArA saphala bnaayaa| bagadA rAjya dvArA banAye gaye 'bAla saMnyAsa-dIkSA-pratibaMdhaka' nAmaka anyAyI kAnUnakA mu~hatoDa mukAbalA / mehasAnA meM cAturmAsa / brAuna dvArA Agamadhara kI prshNsaa| . vi. saM. 1991 jAmanagara meM seTha popaTalAla dhArazIbhAI ke dvArA bhavya udyApana mahotsava aura dezavirati ArAdhaka samAjakA adhivezana / pAlItAnA meM cAturmAsa / bhArAdhakoM ko upadhAna tapa kI ArAdhanA kraaii| vi. saM. 1992 pAlItAnA meM vaizAkha sudI 4 ke dina upAdhyAya zrI mANikya sAgarajI gaNI Adi cAra suyogya munivaroM ko AcArya ... para pradAna / usI roja AcArya-padArUDha hue AcAryadeva zrI mANikyasAgara sUrIzvarajI kI svapa para sthApanA kI / jAmanagara meM zrI lakSmI Azrama tathA zrI jainAcaMda zAna maMdira ...... .. kI sthApanA / nAmanagara meM cAturmAsa- zrI saMgha ko zAstrIya ... paraMparAnusAra saMvatsarI parvakA bhArApana kraayaa|
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ vi. saM. 1993 jAmanagara meM 'deva' bAga' upAzraya kA nirmANa / seTha cunIkAla lakSmIcaMdabhAI ke dvArA bhavya udyApana aura cAturmAsa, Aya bila zAlA evaM bhojanazAlA kI sthApanA / zAstrIya paraMparA ke anusAra zrI saMgha ko saMvatsarI parva kI ArAdhamA krvaaii| vi. saM. 1994 pUjyazrI ke upadeza se saMghavI popaTalAla dhArazIbhAI tathA cunIlAla lakSmIcaMdabhAI kI ora se zrI zatrujaya tathA giranArajI Adi tIrtho kA chaha 'rI' pAlate (paidala) saMgha / zrI siddhagirirAja kI pavitra tarAI meM 'zrI vardhamAna jaina Agama maMdira' kA prAraMbha huA, aura khAta muhurta prasaMga para prathama ru. 25000 dekara sUrata nivAsI chaganabhAI phUlacaMda ke suputra zAMticaMda jhaverI ne 17,... kA maMdira aura 10,000 kA bhAgama likhAyA, saMgamaramara kI caTTAnoM para Agama khudavAne kA prAraMbha, huaa| pAlItAnA meM cAturmAsa / upadhAna tapa kI bhavya ArAdhanA kraaii| vi. saM. 1995 pUjyazrI ke upadeza se zrAddhavarya zrI mohanalAla choTAlAlane ahamadAbAda meM pUjya zrI kI dekharekha meM bhavya smaraNIya udyApana karavAyA ahamadAbAda meM cAturmAsa, pAlItAnA meM zramaNa saMgha pustaka saMgraha' nAmaka jJAna-pyAU kI sthApanA / vi. saM. 1996 ahamadAbAda meM gaNI zrI kSamAsAgarajI mahArAja ko . paMnyAsa pada arpaNa / pAlItAnA meM cAturmAsa / upadhAna tapa kI bArAdhanA kraaii| vi. saM. pAlItAnA meM paMnyAsajI zrI kSamAsAgarajI gaNIkA upAdhyAya pada tathA candrasAgarajI ko gaNI aura paMnyAsa pada pradAna /
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 siddhacaka gaNadhara maMdirakA aarNbh| pAlItAnA meM cAturmAsa / upadhAna tapa kI ArAdhanA karAI / vi. saM. 1998 pAlItAnA meM cAturmAsa, Agama maMdira ke kArya evaM AgamoM ke kArya meM adhika vega / upadhAna tapa kI ArAdhanA karAI vi.sa. 1999 pAlItAnA meM bhavyAtibhavya aMjanazalAkA-pratiSThA utsava, dvisahasrAdhika jinabiMboM kI mAgha vadI (zAstrIya - phAlguna vadI ) 2 ke dina aMjanazalAkA | mAgha vadI 5 ke dina zrI vardhamAna jaina Agama maMdira meM jinabiMboM tathA gaNadhara - biMboM kI maMgalamaya pratiSThA / kapar3abaja meM navapadajI kI olI kI sAmUhika ArAdhanA / dezavirati dharma ArAdhaka samAja kA pUjyazrI kI dekharekha meM sammelana huaa| kapar3avaja meM cAturmAsa, muni hemasAgarajI ko gaNI aura paMnyAsa pada pradAna / vi. sa N. 2000 surata meM sAmUhika zahara jina maMdira yAtrA / baMbaI meM cAturmAsa / jaina zvetAMbara kaoNnpharansa ke jaina dharma : vighAtaka upadravI prastAvoM kA sakhta mukAbalA | puNyAtmAoM meM dharmajAgRti / vi. saM. 2001 sUrata meM cAturmAsa aura dharma- jAgRti / vi. sa. 2002 sUrata meM zrI AnaMdasAgara sUrIzvarajI pAThazAlA kI sthApanA | zrI vardhamAna jaina tAmrapatra Agama maMdira ke kArya ke lie 'zrI AgamoddhAraka saMsthA' kI sthApanA / bAjIpurA gA~va meM pratiSThA aura sUrata meM cAturmAsa /
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ bi. saM. 2003 zrI vardhamAna jaina tAmrapatra Agama maMdira kA prAraMbha sUrata meM cAturmAsa / bhArata - pAkistAna vibhAjana ke samaya Apatti meM par3e hue zrAvakoM ke utthAna ke lie phaMDa 1 vi. saM. 2004 zrI vardhamAna jaina tAmrapatra AgamamaMdira meM mAgha sudI 3 ke dina 120 tIrthakara - pratimAoM kI pratiSThA / sUrata meM cAturmAsa / zrI saMgha ko zAstrIya paraMparAnusAra saMvatsarI mahAparva kA ArAdhana karAyA / vi. sa. 2005 kSINa jaMghAbala ke kAraNa sUrata meM sthiratA, cAturmAsa / jJAnadhyAna meM vizeSa jAgarUkatA / zrI jaina pustaka pracAraka saMsthA kI sthApanA / vi. saM. 2006 sUrata meM ArAdhanA | 'ArAdhanA mArga' nAmaka grantha - antima grantha - kI apUrva racanA | vaizAkha zuklA paMcamI kI rAtri se ardha padmAsana mudrA meM sampUrNa mauna ke sAtha kAyotsarga kA prAraMbha / vaizAkha vadI (zAstrIya jeTha vadI) paMcamI zanivAra tRtIya prahara kI cAra ghaDI ke bAda amRta caughaDiye meM pacahattara varSa kI avasthA meM unasaTha varSa kA dIkSA - paryAya pAlakara apane paTTadhara zAntamUrti AcAryadeva zrI mANikyasAgara sUrIzvarajI mahArAja Adi caturvidha saMbaMdha ke mukha se zrI namaskAra mahAmaMtra kA zravaNa karate hue svargArohaNa /
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAturmAsa-sUci 1 1947 lIMbaDI 2 1949 udayapura 3 1983 udayapura 4 1950 pAlI 5 1951 sojata 6 1952 peTalAda 7 1953 chANI 8 1969 chANI 9 1954 khaMbhAta 10 1968 khaMbhAta 11 1986 khaMbhAta 12.1955 sANaMda 13 1959 bhAvanagara 14 1962 bhAvanagara 15 1965 yevalA 16 1977 zailAnA 17 1978 ratalAma 18 1979 ratalAma 19 1980 kalakattA 20 1981 bhajImagaMja 21 1982 sAdaDI 22 1985 mAmanagara 23 1992 mAmanagara 24 1193 jAmanagara 25 1961 kapaDavaMja 26 1999 kapaDarvaja 27 1970 pATana 28 1971 pATana 29 1948 ahamadAbAda 30 1956 ahamadAbAda 31 1957 ahamadAbAda 32 1958 ahamadAbAda 33 1960 ahamadAbAda 34 1972 ahamadAbAda 35 1984 ahamadAbAda 36 1987 ahamadAbAda 37. 1995- ahamadAbAda 28 38 1990 mehasAnA . -
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 1964 bambaI 40 1974 bambaI 41 1988 bambaI 42 2000 bambaI : 43 1976 pAlItAnA 44 1991 pAlItAnA 45 1994 pAlItAnA 46 1996 pAlItAnA 47 1997 pAlItAnA 48 1998 pAlItAnA 49 1963 sUrata | 50 1966 sUrata 51 1967 sUrata 52 1973 sUrata 53 1975 sUrata 54 1989 sUrata 55 2001 sUrata 56. 2002 sUrata 57 2003 sUrata 58 2004 sUrata 59 2005 sUrata sthAna (a) pUjya zrI ke patita pAvana tattvAvadhAna meM sUtra ke paThana pAThana kI zAstrIya yogyatA kI prApti ke lie karAye gaye upadhAna-tapa : saMvat sthAna saMvat 1 yevalA. 19658 baMbaI 1988 2 sUrata 1966 9 sUrata 1989 3 sUrata 1975 10 pAlItAnA 1991 4 siddhagirijI 1976 11 pAlItAnA 1994 5 ratalAma 1978 12 pAlItAnA. 1996 6 ratalAma 13 pAlItAnA 1997 7 sAdaDI 1982.. 14 pAlItAnA 1998
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ (A) pUjya zrI ke upadeza se sthApita viziSTa saMsthAe, jJAnamaMdira, upAzraya Adi : vikrama saMvat 1964 seTha devacaMda lAlabhAI jaina pustakAdvAra phaMDa sUrata vi. sa. 1968 zrI jaina tatvabodha pAThazAlA sUrata vi. saM. 1971 zrI Agamodaya samiti bhAyaNI vi. saM. 1973 zrI rAjanagara jaina zve. mU. dhArmika inAmI * parIkSA ahamadAbAda vi. saM. 1975 zrI jainAnanda pustakAlaya sUrata vi. saM. 1977 zrI RSamadeva kezarImalajI kI per3hI ratalAma vi. saM. 1974 zailAnA (mAlavA) jaina upAzraya zailAnA vi. saM. 198. zrI jaina zve. mU. sapagaccha upAzraya. . 96, kenIMga sTrITa, kalakattA . saM. 1980 zrI vinayamaNi jIvana jJAna maMdira kalakattA ___ saM. 1981 zrI hindI jaina sAhitya pracAraka phaMDa ajImagaja vi. saM. 1983. zrI jainAmRta samiti . . . udayapura __saM. 1984 zrI navapada ArAdhaka samAja - ahamadAbAda vi. saM. 1985 zrI vardhamAna tapa Aya vila-bhavana jAmanagara ___. 1986 zrI nagonabhAI maMchubhAI jaina sAhityAddhAraka phaMDa sUrata vi. sa, 1988 zrI siddhacakra sAhitya pracAraka samiti baMbaI sa. 1992 zrI jaina Ananda-jJAnamandira jAmanagara __sa. 2002 zrI AgamAddhAraka-sasthA ...... sUrata vi. sa. 2002 zrI AnandasAgarasUrIzvarajI pAThazAlA sUrata vi. sa. 2005 zrI jaina pustaka pracAraka saMsthA :12
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamoddhAraka - racita kRtisadAha 1 acittAhAraka dvAtri zikA 2 adhigama-samyaktvaikAdazI 3 adhyakSopayogitA-ghoDazikA 4 anaMtArthASTaka 5 anAnugAmikAvadhivicAra 6 anukaraNa saMcaya yAne sadanukaraNa . anukrasa-paMcadazikA 8 bhanekAMtavAda vicAra 9 apUrvacaturvi zikA yAne jina- vara stuti 10 abhavyanavaka yAne bhavyA 20 AgamamahimA stava 21 Agama samiti sthApanA stava 22 Agama sugamatAstava 23 AgamAdhikAra SaTatri zikA 24 AgamArtha prAdhAnya stava 25 Acelakya 26 abhihikAnAbhoga-mithyAstra yAne mithyAtva vicAra 27 AptastutivRtti apUrNa 28 ArAdhanA mArga 29 bhAtribhedI vicAra yAne AryAnArya vicAra 30 Arya rakSita yAne anuyoga pRthaktva 31 IDaranagara-zAntinAthastava 32 iryA-dvApaMcAzikA 23 iryApaNa pariziSTa 34 ipithikA nirNaya 35 utsarpaNArtha vicAra 36 utsUtra bhASaNa phala yAne utsUtra bhASaNa vimarza bhavyaprazna " amRtasAgara-caritra 12 amRtasAgara-tIrtha yAtrA 13 amRtasAgara-stava 14 amRtasAgara-stuti 15 arhacchataka 16 aSTakabiMdu 17 aMgapuruSa-paMcaviMzatikA 18 bhAgamamadira-caturSizatikA 19 AgamamahimA
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 37 udyama-paMcadazikA 38 udyApana vicAra 39 upadeza 40 upakAra-dvAdazikA thAne upa kAra vicAra 41 upadeza-mazati yAme yati dhamepideza 42 karmagraMthasUtrANi 43 karmaphala vicAra 44 kalpastra vivecana (sAmAnika 45 kevalIbhukti (apUrNa) 46 kezariyAjI varNana 47 (dhUlebAmaDana) kezariyAjI varNana 48 kezariyAjI stuti-paMcadazikA 49 kriyAdvAtriMzikA 50 kiyAsthAna varNana 51 kSamA-viMzatikA 52 kSAyikabhava-saMkhyA vicAra 53 kSAyoparAmika bhAgavicAra yAne kSAyopamika bhAva 54 gaNadharasArdhazataka darpaNa - 55 garbhApahAra siddhiSoDazikA 56 gadya kRtya vicAra 57 guNagrahaNazataka 58 gurumAhAtmya 59 cAndanikI SoDazikA 6. caityadradhyotsarpaNa (apUrNa) 61 jamAlimata khaMDana - 62 jayasAma sikkhA (apUrNa) 63 jinamahimA 64 jinastuti 65 jinastuti 66 jinastuti 67 jIvasiddhi yAme pApamoti 68 jaina-gItA 69 jaina pustakAMDAgAra stava 7. jainapUrNatvASTadazikA 71 jainendrastuti 72 jJAtaparyuSaNA 73 jJAnapathAvalI 74 jJAnapaMcaviMzatikA 75 jJAnabheda-voDaSikA 76 tatvArtha pariziSTa 77 tAtvika-praznottarANi
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 tAra gAjitanAthastavaH | 96 dharmatatva vicAra / 79 tithidarpaNa 97 gharma dezanA (apUrNa) 80 tithipaTTaka 98 dharmAstikAyAdi vicAra 81 tIrtha mAlA (apUrNa) 99 dharmopadeza 82 trayItatva dvAdazikA 10. nakSatrabhogAdi 83 tripadI-paMcaSaSTikA 101 nagnATazikSA zataka 84 dayAvimarza 102 navicAra 85 dAnAdidharma vicAra yAne 103 nayavicAra-dvAtri zikA dAnadharma 104 nayaSoDazikA 86 digaMbara-matanirAza 105 nayAnuyogASTaka . 87 duSpratikAra vicAra ---- 106 naratatva vyAkhyAna (apUrNa) 88 duHkhavarjana-SoDazikA yAne / 107 nikSepazataka . . bhikSA-boMDazikA 108 nirjarAdi 89 dRSTAMta tatva caturvizatikA | 1.9 niryANa yAne niryANa vicAra yAne samyaktvajJAtAni 110 niSakAdazikayAne niSayA 9. devadravya vicAra yAne deva . vicAra dravya dvAtriMzikA 111 nisargadazI 91 devastuti nirNaya yAne devatA 112 nyAyapaddhati stuti nirNaya 113 nyAyAvatAra dIpikA 91 dravyabodha-trayodazI 114 padmanAbhastava 93 dRSTina moha vicAra 115 paramANu-paMcaviMzatikA 94 dveSajayadAdazikA 116 paryuSaNA-catvAriM zikA yAne 95 dhanArjana-SoDazikA paryuSaNArUpam
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 117 paryuSaNA-parAvRtti 136 pramANaprameya vicAra 118 paryuSaNA-prabhA (apUrNa) 137 phalaprAptirIti 119 parvatithi-prakaraNa 138 buddhiguNa samuccao 120 parvatithi-sUtrANi 139 madhyamasiddhiprabhA vyAkaraNa 121 parvatithi-sUtrANi 140 mahAnizItha laghu avani 122 parvavidhAna (apUrNa) 141 mahAvrata vicAra 123 parSadikalpavAcana yAne parSakalpavAcana 142 maMgala-prakaraNa 124 paMcasUtra tAvatAra 143 maMgala-vicAra 125 paMcasUtravArtika 144 maMgalAdi vicAra 126 paMcasUtrI 145 mAsakalpasiddhi 127 paMcAsarA pArzvanAthastava 146 mUrtimImAMsA 128 puruSArtha-jijJAsA 147 mUrtisthApanA 129 posInApArzvanAthastava 148 mokSa-paMcaviMzatikA 130 pauSadha kartavyatA nirNaya yAne 149 maunaSaTtriM zikA pauSadha parAmarza 15. yajJe hiMsAvicAra 131 prakIrNaka-pathAvalI 151 yathAbhadraka-dharmasiddhi 132 prajJaptapada-dvAtri zikA - 152 rAtribhojana parihAra 153 rAtrau caityagamana 133 pratidivasa-pratiniyatArtha vicAraNAdi yAne pauSadha 154 laghutama nAmakoSa vimarza 155 laghusiddha prabhAbyAkaraNa 134 pratimApUjA-dvAtri zikA | 156 lupaka kauTilya 135 pratimA-zataka TippaNa (apUrNa) | 157 lokavArtA samuccaya
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 lokAcAra 178 zikSAkrama 159 lokottara tatva-dvAtriMzikA 179 ziSTa kriyA yAne ziSTavicAra 160 lopakapATizikSA 18. ziSya niSpheTikA svarUpa yAne 161 vartamAna tIrtha stava ziSya niSpheTikA . 162 vardhApanikA 181 ziSya-zatakAdi yAne zrutastuti 163 vidhivicAra 182 zramaNadharma sahasro 164 vivAhacaryA yAne vivAha vicAra 183 zramaNa-zrAddhadinacaryA (apUrNa) 165 viMzavi zikA dIpikA / 184 dhamaNA bhagavAn mahAvIraH bhAga 1 (prastAvanAvi shikaa)| 185 zrAvaNa-SaTkRsya varNana 166 vi zavi zikA dIpikA bhA-2 186 zrutazIla-caturbhagI 167 vizavi zikA dIpikA bhA-3 187 SoDazakAlAka (deo SoDazaka 168 vItarAgatva virodha-samAdhAna 169 vIradezanA 188 sacUla dharmASTaka yAne cAritra dharmASTaka 17. vIra vivAha vicAra -- 189 satsaMga varNana 171 vesamAhappa 19. saddharmASTaka 172 vyavahArapaMcaka 191 samavasaraNa yaMtraka 173 vyavahArasiddhi-patriM zikA 192 samIpArzvanAthastava 174 vyavahArAvyavahArarAzi 193 samyaktvameda tatvASTatrizika yAne vyavahAra rAzi yAne samyaktvabheda vicAra 175 zamasvarUpa-paMcAzikA yAne / 194 samyaktvameda nirNaya thAne zamanirNaya samyaktvameda 176 zaraNa-catuSka 195 samyaktva-poDazikA 177 zAstra vArtA pariziSTa 196 saMghAcAra
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 saMhananAni | 212 stavanAdi gurjarAdi padya 198 sallakSaNAni sAhitya 199 sAmAyikaryAsthAna nirNaya 213 trIpUjA nirNaya 200 sAMvatsarika nirNaya 214 sthApanArcAdvAtri zikA 2.1 siddhagiri mahimA yAne pratimApUjA 202 sidagirirAjASTaka 215 sthApanA vicAra yAne pratimASTaka 203 siddhagiristava 204 siddhaprabhA vyAkaraNa 216 sthApanAsiddhi yAne 205 siddhAMbhRta vyAkhyA (apUrNa) gurusthApanAvidhi 206 siddhaSaTtriM zikA 217 sthApanAsiddhi-paSTikA yAne 207 siyavAo (apUrNa) pratimA pUjAsiddhi 208 sukhaduHkha vedana 218 sthApanAsiddhi-pozikA . 209 sUtaka nirNaya paMcaviMzatikA 219 syAdvAdadvAtriMzikA 21. sUryodaya siddhAMta yAne 22. haribhadgari samayadIpikA sUryodaya vicAra 221 hiMsakatvAhiMsakatve yAne 211 saukhya-SoDazikA ahiMsAvicAra AgamoddhAraka-kRtisandoha (mudrita ) 1 tAttvika-vimarza 4 paryuSaNA parAvRttiH 2 parSatkalpa-vAcanam 5 anyavahAra rAzi: 3 adhigama-samyaktvam - 6 saMhananam .
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 kSAyopazamika bhAvaH 8 maIcchatakam - 9 udyama-paMcadazikA .. 1. kriyA-dvAtriMzikA / anukrama-paMcadazikA 32 kSamA-viMzatikA 13 ahiMsA vicAra 14 mAghelakyam 15 upakAra vicAraH 16 mithyAtva vicAra 17 utsUtra bhASaNa vimarza 18 jJAna-paMcaviMzatikA 19 ipithikA-nirNaya 20 sAmAyikaryAsthAna-nirNaya 21 iryApathapariziSTam 22 zrutazIla-caturbhagI 23 caityadravyotsarpaNam 24 devAyabhaMjakazikSA 25 utsarpa zabdArtha vicAraH 26 devaniryANamArga 27 acittAhAra dvAtriIzikA 28 pauSadha parAmarza 29 pauSadha parAmarza / 30 zramaNo bhagavAn mahAvIraH 31 zrIvIravivAhavicAra 32 sallakSaNAni 33 paryuSaNAprabhA 34 iryA-dvApacAdhikA 35 jayaseAma-sikkhA 36 duSpratikAra vicAraH 37 zramaNadharma sahasro 38 siddhagiristavaH 39 maMgalAdivicAraH 40 nayavicAraH 41 naya-poDazikA 42 nikSepa-zatakam 43 lokottara tatvadvAtriM zikA 44 vyavahAra siddhi patriMzikA 45 karma phala-vicAraH 46 paramANu-paMcaviMzatikA 47 bhavyAbhavya praznaH 48 aSTaka-biduH 49 syAdvAda-dvAtri zikA 50 anaMtArthASTakam 51 parvavidhAnam | 52 sUryodayasiddhAMtaH
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 sAMvatsarika nirNayaH 54 paryuSaNA rUpam 5. sAta paryuSaNA 56 zrutastutiH 57 jJAnameda-poDazikA 58 anAjugAmukAvadhiH 59 prajJaptapada-dvAtri zikA 60 anuyoga pRthakUtvam 61 niSadyA vicAraH 62 samyaktva-SoDazikA . 63 samyaktva bheda vicAra 64 samyaktva medAH . 65 samyaktvajJAtAni 66 kSAyika bhavasaMkhyAvicAraH 67 zama nirNayaH 68 pratimApUjA-dvAtri zikA 69 pratimApUjA 70 pratimApUjAsiddhi 71 pratimASTakam 72 jinavaranutiH 73 devadravya-dvAtri zikA 74 rAtricaityagamanam / 75 devatAstuti nirNayaH 76 gurusthApanAsiddhiH 77 dAnadharmaH .. 78 yathAbhadrakaparma siddhi 79 dharmopadezaH 80 samUlacAritra dharmASTakam 81 mauna-patri zikA 81 bhikSA-poDazakA 83 mAsakarUpasiddhiH 84 vaisamAhappa 85 ziSya niSpheTikA 86 kriyAsthAnavarNanam 87 sadanukaraNam 88 zaraNa-catuSkam 89 mokSa-paMcaviMzatiko 9. AryAnArya vicAraH 91 vyavahAra-paMcakam 92 lokAcAraH 93 guNagrahaNa-zatakam 94 yA kRtyam .. . 95 dhamAjanaSoDazikA : .... 96 -sUtakanirNaya-paMcaviMzatikA 97 vardhApanAni
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 98 satsaMgavarNanam 121 giranAra-caturvizatikA 99 ziSTa vicAraH . 122 gaNadharapaTTa-dvAtriMzikA 100 vivAda vicAraH 123 bhanekAnta vAda vicAraH 1.1 pApabhItiH .... 124 amRtasAgara-guNavarNanam . 102 rAtribhojana- parihAra: 125 amRtasAgara-kRtatIrtha yAtrA 103 paMcAsara-pAzvanAthastavaH 126 amRtasAgara-stutyaSTakam 104 jinastutiH 127 amRtasAgara-stavaH 105 jinastutiH 128 paMcasUtratAvatAraH 106 iDaranaga-zAntinAthastavaH 129 paMcasUtrI107 paMcasUtravArtikam 130 puruSArtha-jijJAsA 108 jaina-gItA 131 karmArthaH (karmagranthasUtrANi) 109 Agama-mahimA 132 parvavidhyAnuSThAnam 11. munivasana siddhiH 133 tithyupaniSad 111 zramaNa dinacaryA 112 jinamahimA 134 vAda-vivaraNam 113 karma sAmrAjyam 135 tithidarpaNam 114 garbhApahArasiddhi-poDazikA 136 yugamAsatithyAdi vicAraH 115 nagnATazikSA-zatakam 137 parvatithiH 116 tripI-paMcasaptatikA 138 tAtvika-praznottarANi 117 gaNadharasArdha zatakasamAlocamA 139 nyAyAvatAra-TIkA 118 tIrtha paMcAzikA 140 loka-vizikA khaMDa 1-2 119 vidya-patriMzikA 141 adhikAra-viMzikAnI TIkA 120 siddhagiri-paMcaviMzatikA | 142 bhAgamadhikAra-patriM zikA
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 AgamastavaH / 155 amAlimata khaMDanam . 144 Agamamadira-caturvizatikA 156 dharma tatva vicAraH .. 145 aMgapuruSa-paMcaviMzatikA 157 siddhacakrama dira-dvAtriMzikA 146 dveSajaya-dvAdazikA 158 zrI bainapustakabhANDAgArastava 147. AgamamahimastavaH 159 dRSTisameAha vicAraH 148 AgamasugamatAstavaH 16. vidhivicAra . 149 Agamasamiti sthApanAstava: 161 lopakapATI zikSA 15. bhAgamArtha prAdhAnyastavaH 162 nayAnuyogASTakam 151 janapUrNatvASTAdazikA 163 cAndanikI-SoDazikA 152 dravyabodhatrayodazI 164 ArAdhanA mArga 153 saukhya-poDazikA 165 sthApanAsiddhi 154 dharmAstikAyAdi vicAraH / 166 mUrtisthApanam zrI AgamoddhArakarI saMpAdita graMtha-muci pratAkAre 1 bhAcArAMga cUrNi 5 AcArAMga sUtra bhAma 2 2 AcArAMga sUtra bhAga 1.. nayI AvRtti .. 3 AcAsaMga sutra bhAga 2 . . 6 sUtrakRtAMga cUrNi 4 AcArAMga sUtra bhAga 1 7 sUtrahatAMga sUtra nayI AvRtti ... | sthAnAMga sUtra bhAga , .
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 sthAnAMga sUtra bhAga 2 10 samavAyAMga sUtra 11 bhagavatI sUtra bhAga 1 12 bhagavatI sUtra bhAga 2 13 bhayavatI sUtra bhAga 3 14 bhagavatI sUtra bhAga 1 nayo bhAvRtti dvi. A. 15 bhagavatI satra bhAga 2 nayI bhAvRtti dvi. A. 16 bhagavatI satra bhAga 3 ___nayI bhAvRtti dvi. bhA. 17 bhagavatI sUtra dAnazekharasUri 18 jJAtAdharma kathA 19 upAsaka dazAMga - 20 maMtakRtdazA-nUttaropapAtika dazAMga vipAka 21 prazna vyAkaraNa 22 aMgAkArAdi viSayAnukrama 23 upAMga-prakIrNaka viSayAnukrama 24 aupapAtika sUtra 25 rAjapraznIya sUtra 26 jIvAbhigamopAMga sUtra 27 prajJApanopAMga sUtra bhAga 28 prajJApanopAMga sUtra bhAga 2 29 prajJApanopAMga sUtra 30 sUrya prajJapti 31 jaMbudvIpa prajJapti mAga 1 32 jaMbudvIpa prajJapti bhAga 2 33 taMdulavaiyAlika catuHzaraNa 34 catuzaraNAdi prakIrNaka dazAMka 35 gacchAcAra prakIrNaka 36 kalpasUtra vArasA 37 kalpasUtra vRtti 38 kalpasUtra vRtti 39 kalpasUtra vRtti 40 kalpakaumudI 41 kalpa samarthana 42 Avazyaka cUrNi bhAga 1 43 Avazyaka carNi bhAga 2 44 mAvazyaka sUtra bhAga 1 45 Avazyaka sUtra bhAga 2 46 Avazyaka sUtra bhAga 3 47 mAvazyaka sUtra bhAga 4 48 bhAvazyaka sUtra bhAga , manyagirijI /
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 Avazyaka sUtra bhAga 2 ghalayagirijI 50 Avazyaka sUtra bhAga 3 malaya girijI 51 SaDAvazyakasutrANi 52 pAkSika sUtra 53 vizeSAvazyaka bhAga 1 54 vizeSAvazyaka bhAga 1 55 vizeSAvazyaka gAthAnAmakArAdi 56 Adhaniyukti 57 dazavakAlika cUrNi 58 dazakAlika sUtra 59 piMDaniyukti 60 uttarAdhyayanAni cUrNi 61 uttarAdhyayana sUtra bhAga 1 zAMtisUri 62 uttarAdhyayana sUtra bhAga 2 zAMtisUri 63 uttarAdhyayana sUtra bhAga 3 zAMtisUri 64 naMdIsUtra cUNi TIkA, 65 nadIsUtra 66 naMvAdigAAyakArAdi ---- 67 anuyogadvArANi cUrNi TokA 68 anuyogadvAra sUtra bhAga .. 69 anuyogahAra sUtra bhAga 2 70 anuyogadvAra sUtra 71 AgamIyasaktApalyAdi 72 adhyAtmamata parIkSA 73 adhyAtmakalpaguma 74 bhAcArapradIpa 75 IyopathikI bhAdi 76 utpAdAdisiddhi 77 upadeza mAlA 78 upadeza mAlA 79 upamitibhavaprapaMcakayA bhAga 1 8. upamitibhavaprapaMcayA bhAga 2 81 RSibhASitasUtrANi 82 kathA koSa 83 karmagraMtha bhAga 1 84 karma bhAga 1 85 karma prakRti 86 kRSNa caritra 87 guNasthAnakakramAroha
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 cha dAnuzAsana 89 jalpakalpalatA 9. jIvasamAsa prakaraNa 91 jyotiSkaraMDaka prakIrNaka 92 tattvataraMgiNI 93 tattvArtha sUtra 94 tattvArtha sUtra 95 tithi hAni vRddhi vicAra 96 triSaSTIyadezanAdisaMgraha 95 traiviyagoSThI 98 devavaMdana bhASya 99 dharma kalpadruma 100 dharma bindu 101 dharma parIkSA kathA 102 dharmasaMgraha bhAga . . 103 dharmasaMgraha bhAga 2 104 bhavapada prakaraNa 1.5 navapada prakaraNa 106 namaskAra mAhAtmba 107 navasmaraNAni gautamarAsa... kSAmaNAkulakam 108 paMcavastuka praya 1.9 paMcasaMgraha 110 paMcAzakAkArAdikrama 111 paMcAzakAkArAdi mala 112 paMcAzaka 113 paMcAzaka 114 payaraNasa dAha 115 pariNAma mAlA 116 pariNAma mAlA 117 paryuSaNA dazazataka 118 paryuSaNASTAhnikA vyAkhyAna 119 prakaraNa samuccaya 120 pratyAkhyAnAdi 121 pravacana parIkSA bhAga . 122 pravacana parIkSA bhAga 2 123 pravacana sAroddhAra bhAga 1 124 pravacana sAroddhAra bhAga 2 125 pravrajyAvidhAna kulaka. 126 prazamarati prakaraNa 127 senaprazna 128 buddhisAgara 129 bhavabhAvanA bhAga 1 13. bhavabhAvanA bhAga 2 13. bhavabhAvanA chAyA - 133 madhyamasiddhaprabhA vyAkaraNa .
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 malayAsudarI caritra / 154 zrIpAla caritra saMskRta 134 mahAvIra cariyam 155 zrAvaka dharma dezanA / 135 yatidinacaryA 156 zreNika caritra 136 yazovijayajI kRta graMthamAlA 157 SaTpuruSa caritra 137 yuktiprabodha 158 SoDazaka prakaraNa. ... 138 lalitavistarA 159 saMsarga guNadoSaprakAza 139 lalitavistarA 160 saMskRta prAcIna prakaraNAdi 140 leokaprakAza bhAga 1 161 samyaktva parIkSA upadezazataka 14. lokaprakAza bhAga 2 162 savAsA Adi stavanA 142 lokaprakAza bhAga 3 143 leokaprakAza bhAga 4 163 sAdharmikavAtsalyaprakAza 144 vadAravRtti 164 sAmAcArI prakaraNa 145 dAravRtti 165 siddhaprabhA vyAkaraNa / 146 vicAsamRtasAra saMgraha 166 siddhasenadivAkarakRtagraMthamAlA 17 bicArAmRtasAra saMgraha 167 sUktamuktAvalI 148 vItarAga stotra 168 subodhA samAcArI 38 haajaar 169 stotraratnAkara bhAga, 15. zrAdadinakRtya bhAga 1 150 sthUlabhadra caritra 15. zrAddhadinakRtya bhAga 2 171 syAdvAda bhASA 151 zrAddhapratikramaNa sUtra . 172 svAdhyAyaprakAza 153 zrIpAka caritra prAkRta . / 173 hiMsASTakAdi /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 pU0 AgamoddhArakazrI dvArA vargIkRta Agamika 53 viSaya AgamoM kI mahattA samajhane vAle vidvAnoM kI dRSTi meM Agama tathA una ke AdhAra para racita praur3ha kRtiyA~ sarvasva ke samAna haiM / unheM AgamoM kA anyAnya dRSTikoNa se avalokana karane kI icchA honA svAbhAvika hai / pUjyazrI ne Agamika sAhitya sambandhI nimnalikhita 53 viSayoM para vicAra kara suvyavasthita DhaMga se likhA hai : - 1 viSayoMkA vistRta anukrama 2 adhikAroM kA ( viSayeAMkA) saMkSipta anukrama 3 vizeSa upayogI 4 viziSTatAe~ " sAkSIbhUta avataraNakA akAra dikama 6 vAda 7 lakSaNa tathA dUSaNa 8 vizeSa nAma 9 itihAsa 10 bhUgola 11 jyotiSa 12 granthakAra ke samaya meM pracalita mata 13 vyAkaraNa 14 chaMda vicAra 15 alaMkAra 16 nyAya 17 sAkSIbhUta graMtha 18 vivecana ( upodghAta) tathA prazasti 19 AcAryo ke nAma 20 prAcIna mata 21 vibhinna mate kA samAdhAna 22 sUktAvalI ( padyAtmaka ) 23 rAjakIya 24 prajJApya 25 le | ki
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 vyAkhyAMtara (anya vyAkhyAe~) / 41 naya 27 khaMDana pakSa 42 sthApanA (saMsthAnAdi kI) 28 pAThAMtara 43 vidhi 29 prastAvanA (atideza) 44 ekArthika zabda 30 sUtrAdi kA akArAdikrama 45 alpabahutva 31 zaMkA tathA samAdhAna (praznottara) | 46. anumAna 32 kaThina (shbdeN|ke) artha 47 saMkalanA 33 subhASita vAkya (gadyAtmaka) | 48 pratyekabuddhoMkenAma 34 nikSepa saMgraha 49 visavAda 35 vAyu tathA vRSTi 50 saMgraha loka 36 samAnArthI zabdeki artha 51 sthalanirdeza 37 vibhinnagaccha tathA paTTAvalI 51 sAmudrika 38 dRSTAMta 53 nisIha ke bhAsa kI gAthAoM ke 39 saMpradAya bhAdyapada tathA unake adhikAroM 4. vaidyaka kA (viSayoMkA) anukrama inake atirikta vyAkhyAtAne bhAgamakoza racA hai / bhAgamemeM prayukta zabda tathA TIkAkAroM dvArA kiye zabdArtha isameM diye gaye haiN| isa graMtha 'palpaparicita siddhAMtika vanakAza' ko bAra bhAgameM mudrita kiyA gayA hai|
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvat AcArya deveza pUjyazrI AnaMdasAmarasUrIzvarajI kRta.. - Agamika saMpAdita kRtiyA~ : ___aMgAni saMvat 1 AcArAMga cUrNi . 1998 8 bhagavatI TIkA 2 AcArAMga saToka 1972 (dAnazekhara) - 1992 3 sUtrakRtAMga cUrNi 1998 9 jJAtAdharma kathA 1975 1. upAsaka saTIka 1976 4 sUtrakRtAMga saTIka' 1973 11 aMtagaDa-anuttara5 sthAnAMga saTIka 1975 vipAka saTIka 1976 6 samavAyoga saTIka 1974 12 prazna vyAkaraNa saToka 1975 7 bhagavatI saTIka(samaya) 1974 / 13 aMga akArAdi 1993 upAMgAni saMvat saMvat 1976 , aupapAtika saTIka 1972 | 6 sUrya prApti saTIka 2 rAjapraznIya saTIka 1981 | 7 jaMbUdvIpaprajJapti } jIvAjIvAbhigama saTIka 1975 saTIka prajJApanA saTIka (malaya.) 1974 | 8 upAMga prakIrNaka 5 prajJApanA saTIka (hAri.) 2003 / / viSayAnukmAdi 1967 2005
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ payannA 1 taMdulavaicArika saTIka / catu:zaraNa sAvacUrika savat / sa.bat 2 catuHzaraNAdi maraNa.] samAdhyanta prakIrNa. 1983 dazaka | 3 gacchAcAra prakIrNa saTIka 1980 78 mulasUtrANi saMvat saMvat 1 Avazyaka saTIka (hAri ) 1952 12 utsarAdhyayana aToka. 1972 5 mAvazyaka saTIka (malaya0) 1984 13 nadIsUtra cUrNi / .. 1984 3 Avazyaka cUNi 1984 naMdIsUtra vRtti (hAri) " * paDAvazyaka sUtrANi 1992 14 nadIsUtra saTIka 1980 5 pAkSika sUtra - 1997 15 anuyogadvAra cUrNi 6 vizeSAvazyaka (ko0) 1993 anuyogadvAra vRtti 1984 (hAri.) * Adhaniyukti saTIka 1975 8 dazakAlika cUNi 1989 16 anuyogadvAra saTIka 1972 9 dazavaikAlika saTIka 1974 17 naM cAyakArAdi 1984 10 piMDaniyukti saTIka 1974 / 18 AgamIya 11 uttarAdhyayana cUNi 1989 / sUktAvalyAdi 20.5 bhAgamaratna-maMjUSA (45 Agama malaniyaMki sahita ) 1999 1984
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jaina Agamodaya samiti kI sthApanA pATana-vikrama saMvat 1971 bhAdrapada zuklA 10-11, zani, ravi / . isa atyuttama aura upayogI saMsthA kI sthApanA to paMnyAsajIzrI AnandasAgarajI, paM. meghavijayajI, 50 maNivijayajI Adi aneka munirAjoM kI sammati se unakI upasthiti meM gata mAgha sudI 10 ko zrI bhoyaNI tIrtha meM kI gaI thI; parantu usakI Adhunika kAla ke anusAra kamiTI Adi kI vyavasthA aneka kAraNoM se turanta nahIM ho sakI thI, seA bhAdoM sudI 10-11 ina do dinoM meM zrI pATana meM mila kara kI gaI hai| vikrama saMvat 1971 mAgha sudI 10 se uparyukta samiti ke kArya kA prAraMbha kiyA gayA hai| samiti ke nimnalikhita do mukhya kArya nirdhArita kiye gaye haiM : (1) jainAgama-paMcAMgI sahita-munirAja se zuddha karavA kara zreSTha kAgaja para sundara TAipa meM chapAne kI vyavasthA krnaa| (2) Agama ke bodhavAle vidvAn munirAja se jainAgama kI nAcanA aneka munirAja le sake aisI yojanA krnaa| uparilikhita donoM kAryoM meM se prathama kArya ke lie paMnyAsajI AnandasAgarajI kI dekharekha meM AgamoM kI TIkA sahita zuddha presa kApI banavAne kA kArya zurU hone para use chapAne ke lie nirNaya sAgara presa meM prabandha kiyA / usa ke lie khAsa ArDara se zreSTha kAgaja ma~gavA kara usa para mudraNa zurU kiyA gayA hai| philahAla samiti kI ora se zrI AvazyakasUtra hAribhadrIya TIkA sahita aura zrI AcArAMgasUtra zIlAMkAcAryakRta TIkA sahita
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ chapa rahe haiN| seTha devacaMda lAlabhAI pustakoddhAra phaMDa kI ora se zrI anuyogadvArasUtra aura zrI uttarAdhyayana sUtra TIkA sahita chapAne kI vyavasthA kI gaI hai| ukta cAroM sUtroM ke kucha phameM chapa cuke haiN| taduparAMta zrI uvavAisUtra kI presa kaoNpI taiyAra ho gaI hai, zrI piMDaniyukti kI taiyAra ho rahI hai aura anya sUtroM ke lie bhI prayatna jArI hai| isa kArya ke lie seTha veNIcaMda suracaMda ke prayAsoM se Arthika sahAyatA prApta karanA bhI zurU kiyA gayA hai, aura usa meM bhI acchI rakama prApta huI hai| Age prayatna jArI hai| dvitIya kArya ke lie sthAna zrI pATaNa nizcita kara gata vaizAkha vadI 6 se pAcanA kA kArya prAraMbha kiyA gayA hai| paMnyAsajI AnandasAgarajI vAcanA dete haiM, aura tIsa munirAja tathA dasa sAdhviyA usakA lAbha le rahe haiN| do bAra do do ghaMTe vAcanAM calatI hai| subaha zrI dazavakAlika hAribhadrIya TIkA kI vAcanA calatI thI seA aba pUrNa ho gaI hai / ataH dopahara ko calatI huI sUtrakRtAMga sUtra kI bAcanA aba donoM jUna calatI hai| cAturmAsa samApti taka usake pUrNa hone kI saMbhAvanA hai| vikrama saMvat 1971 ke bhAdrapada sudI 10 aura 11 ko jo mITiMga huI thI usa meM samiti ke suvyavasthita saMcAlana ke lie eka janarala kamiTI niyukta kI gaI hai, maMtriyoM kI niyukti kI gaI hai aura samiti sambandhI niyama pAsa kiye gaye haiN| isa kA sArA vivaraNa uparyukta samiti kI ora se chapa kara prakAzita honevAlA hai|
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ yaha kArya atyuttama aura hara prakAra se sahAyatA dene yogya hai| pUrvakAla meM vidyamAna AgamavAcanA kI uttama zailI kA isase patA lagatA hai / sAtha hI AgamoM kI azuddha pratiyoM ko zuddha karane kA aura eka prati zuddha hone ke bAda usakI jitanI pratiyA chapAI jAe~ unheM lenevAle saba ko yaha lAbha prApta hone kA yaha zubha prasaMga hai| uttama jIvoM ke lie donoM kAryoM ke sambandha meM apane tana-mana-dhana se lAbha lenA yogya hai| ukta kAryoM meM hamArI hArdika sahAnubhUti hai| __ zrI pAlItAnA meM isa zubha dina ko pUjya AcArya zrI AnaMdasAgarasUrijI ke svAmitva meM Agama vAcanA kA prAraMbha huA hai| abhI prAraMbha meM zrI oghaniyukti aura piMDaniyukti kI vAcanA zurU kI gaI hai| ye do sUtra pUrNa hone ke bAda cAturmAsa meM zrI bhagavatI sUtra kI vAcanA hogI, jo lagabhaga cAturmAsa ke anta taka calegI / yaha vAcanA subaha zAma do bAra karIba pAMca ghaMTe calatI hai| AcAryazrI sUtra par3hate haiM aura vAcanA meM bhAga lenevAle bhItara hI bhItara usakA manana kara lete haiN| vAcanA kA dRzya sacamuca darzanIya-AkarSaka hai| vAcanA meM bhAga lene ke lie paM. maNivijayajI Adi bahuta se guNI muni mahArAjA pAlItAnA meM cAturmAsa karanevAle haiN| pAlItAnA meM isa bAra cAturmAsa meM muni mahArAjoM aura sAdhviyoM kI acchI khAsI saMkhyA hogI aisI hamArI dhAraNA hai / hamArA anumAna hai ki isa zubha prasaMga kA lAbha pAne vAcanA meM bhAga lene aura supAtra dAna kA Ananda lUTane ke lie dhanavAna jaina baMdhu bar3I saMkhyA meM gAlItAnA cAturmAsa karane bhaaeNge|
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ isa samaya zrI siddhAcala tIrtha meM aneka sAdhu sAdhvI cAturmAsa ke lie rahe hue haiN| zrImAn AnandasAgarasUrijI una saba ko zrI bhagavatIjI aura prajJApanA ina doneAM mahAn sUtroM kI vAcanA apratima lAbha hararoja cAra ghaMToM taka dete haiN| sujJa munimahArAja aura katipaya sujJa sAdhviyA usakA avicchinna lAbha lete haiM / zrAvaka zrAvikAe~ bhI jo isa apUrva vAcanA kA evaM munidAna Adi kA lAbha lene ke lie vahA~ cAturmAsa raha rahe haiM, vAcanA sunane baiThate haiN| zrAvaka varga kA sUtra-zravaNa karane kA hI adhikAra hone ke kAraNa kAI zrAvaka zrAvikA una sUtroM kI prati hAtha meM rakha kara paDhate nahIM parantu ekAgracitta se zravaNa karate hai| usa meM bhI kama lAbha nahIM hai| hamane bhI thoDe thor3e dina vahA~ raha kara isa taraha apUrva lAbha prApta kiyA hai| hameM to yaha cauthe Are kI athavA pAcave Are ke prathama bhAga kI bAnagI pratIta hotI hai| aisA prasaMga na to hamane dekhA hai na pichale sau varSoM meM huA sunA hai / hama caturvidha saMgha se yaha apUrva lAbha lene ke lie savinaya prArthanA karate haiN| - hameM prApta samAcAra ke anusAra pAlItAnA me ye parva ke dina bahuta hI Ananda-pUrvaka zAsana kI zobhA meM atyadhika vRddhi ho isa taraha aneka prakAra kI tapasyAoM-prabhAvanAoM sahita vyatIta hue haiN| AcArya zrI AnandasAgarasUrIzvarajI ne isa cAturmAsa kI vAcanA pAlItAne meM rakhI hai| isa lie bahuta se munirAjoM aura sAdhviyoM ne isa kSetra meM vAsa kiyA hai| vAcanA kA kArya bahuta sucAru rUpa se cala rahA hai| vAcanA meM abhI bhagavatIjI tathA pannavaNAjI par3he jAte haiN| vAcanA kA dRzya AkarSaka, AhAdajanaka, aura prAcInakAla kI smRti karAnevAlA hai| aneka muni mahAtmA
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatra ho kara carcA karate haiN| isa prakAra sAdhu samudAya ke prasaMga ke kAraNa pardUSaNa para pAlItAnA meM zrAvaka bandhubhoM kI acchI khAsI saMkhyA upasthita thii| bahuta se sajjana cAturmAsa karane Aye haiM, aura payUSaNa karane bhI bahuta se sajjana Aye the| isa zubha prasaMga para pAlItAnA meM sone cAMdI kA ratha mAne para usake praveza mahotsava meM pAlane aura sapanoM ke gho Adi kI bahuta acchI mAya huI thii| seTha nagInacaMda kapUracaMda jhaverI kI dharmapatnI rukmiNI bahana kI bhora se kalpadhara ke rAja vyAkhyAna meM rupaye kI prabhAvanA huI thI aura gabUsAhaba jIvanalAlajIne ru 1.01 se kalpasUtra vArAyA thaa| inake atirikta aura bhI bahuta sI prabhAvanAeM thiiN| eka sAdhvIjIne do mAsa ke upavAsa kiye the| isake atirikta paiMtIsa upavAsavAle 1 , eka mAsa ke upavAsa bAle 20, pandraha aura usase adhika upavAsavAle 1.5, aTThAI aura usase adhikavAle 171 vyatiitanI tapasyAe~ huI thiiN| seTha popaTalAla dhArasImAI AmanamarabAle yahA~ cAturmAsa rahe hue haiM aura bahuta udAratA pUrvaka dravya vyaya haiN| unakI ora se pAraNe ke dina saba sAdharmika bandhuoM ko pAraNA karAyA gayA thA aura tapasviyoM kI yathocita bhakti kI gaI thii| dhanaprApti kA yaha sadvyaya hai| samayAnukUla dhanavyaya karane kI icchA prakaTa karanevAle bandhugaNa pAlItAnA kSetra meM jo udAratA pUrvaka dhanavyaya huA usakA vRttAnta sunakara bhAzcaryacakita ho jAe~ yaha saMbhava hai| sabhI mArgoM meM dhana vyaya uttama hai icchAnusAra uttama mArga meM dhana vyaya karanevAle kI sarvadA prazasA hotI hai| dhana vyaya karane kA jo upadeza detA hai parantu apane pAsa kA dhana kharca nahIM karatA, mamatA-mUrchA kA sAga nahIM karatA usakI apekSA dhana vyaya kara ke apanI prApta sampatti kA AnaMda lenevAlA bahuta zreSTha aura prazaMsApAtra hai| icchA kI vRddhi ho usa taraha samayAnusAra pana kharca karane kA hama sabhI bagAne ko sujhAva dete haiN| vikrama baMda 1976
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 000 hata dAharanI adara kArethI pU. sAM thaI thaI marana je tA peTamAM damAma pauM: e tane sarakheja saMvAdya cenala pacavAla - phAIna che ema e % 4.8 #kavoTa poTA daDAnI ja che. tada ra jAbI lawja kAma karI ja dIna pa ra pharaja che - roja zA ke da29 nI ane je arAjAe gvara , dalima ke mArA jIvana mAM lIlA zAka hAlata che. Ina ida ne ja aDAha jahAjanA rAja daramAM dInada rendrIya bajAra para raheze re ( pI gai, 22.2Idhaee) ahaMza ja pa ka ta aa che. jo A kAmakAja | parama pUjaya prAgamahAku prAcArya zrI aniHsAgara surIzvarajI mahArAjanA ziSyarAja, munirAi8 zrI agAdayagAgaLa mahAjana, upadezathI jhaLaMga haThIsIMga gopAlajInA dharmapatnI thAkobrena ta2phathI bhaTa...