Book Title: Pravachansara Saptadashangi Tika
Author(s): 
Publisher: ZZZ Unknown

View full book text
Previous | Next

Page 410
________________ emade AARAKHARRAIMARAawaniwwwimagwwwmumthunwwww ३६६ सहजानन्दशास्त्रमालायां श्रेयान्, न पुनः सर्वथा कल्याणलाभ एवेति संप्रधार्य विकल्पेनात्मानमुपस्थापयन् छेदोपस्थापको भवति २०८-२०६॥ बहुवचन । जिणवरेहिं जिनवर:-तृतीया बहुवचन । पण्णत्ता प्रज्ञप्ता:-प्रथमा बहुवचन कृदन्त क्रिया । तेसु तेषु-सप्तमी बहुवचन । पमलो प्रमत्तः समणो श्रमणः छेदोवट्ठावग्रो छेदोषस्थापक:-प्रथमा एकवचन । होदि भवति-वर्तमान अन्य ० एकवचन क्रिया । निरुक्ति....त्वरणं ब्रतं वृन व रणे दिवादि के यादि, सम् अयन समितिः सम् इण् गती, क्षियति प्राणी यत्र सा क्षितिः क्षि निवास गत्योः स्वादि लुचनं लुंच: लंच अपनयने चिल्यते आच्छाद्यते अङ्ग अनेन इति चेलं चेलं नास्ति यत्र तत् अचल चिल बसने आच्छादने च स्वादि । समास छिदे सति उपस्थापकः इति छेदोपस्थापकः॥२०८-२०६।। होनेपर प्रायश्चित्तविधानसे पुनः संयममें पाना भी छेदोपस्थापना संयम कहलाता है. परंतु निविकल्प सामायिक संयम और व्रतादिभेदरूप मूलगुण इन दोनोंको तुलनाके प्रकरणसे दोष निवृत्ति वाला छेदोपस्थापनासंयमका ग्रहण नहीं है । (६) सामायिकसंयमार्थी संयमविकल्पोंको अर्थात् २८ मूल गुणोंको पालता है जैसे कि सुवर्णार्थी पुरुष कटककुण्डलादि प्राभूषणोंका परिग्रहण करता है । (१०) सामायिकसयमके विकल्परूप गुण २८ हैं-५ महानत, ५ समिति, ५ इन्द्रियनिरोध, ६ आवश्यक, ७ शेष क्रियायें। (११) समस्तसावद्ययोगका प्रत्याख्यान एक महाव्रत है । (१२) महाव्रतकी व्यक्तियां ५ है-अहिंसामहाव्रत, सत्यमहाबत, अचौर्य महाव्रत, बहाचर्यमहावत व परिग्रहात्यागमहाबत । (१३) श्रमणोंके शेष २३ मूल गुण महाब्रतोंका. अनुसरण करने वाले हैं। (१४) उपेक्षासंयममें न रह पानेसे प्रवृत्ति करनेपर स्वपरकरुणासहित प्रवृत्ति करना समिति है। (१५) बिहार, भाषण, पाहार, उपकरणोंका ग्रहण निक्षेप म मलोत्सर्गमें हिंसापरिहारपूर्वक प्रवृत्ति करना ईयाँ, भाषा, ऐषणा, प्रादाननिक्षेपण व प्रति. ष्ठापना समिति है। (१६) पञ्च इन्द्रिय के विषयोंके वश न होकर उनपर विजय पाना ५ इन्द्रियनिरोध हैं । (१७) समता, वन्दना, स्तुति, प्रतिक्रमण, स्वाध्याय व कायोत्सर्ग ये ६ आवश्यक हैं। (१८) केश लोच निर्वस्त्रता, अस्नान, भूशयन, अदन्तधावन, स्थितिभोजन व एक बार लघु भोजन ये ७ शेष गुण हैं । (१६) श्रमणोंके २८ मूल गुणोंमें किसी गुणके पालन में प्रमाद होनेपर उस प्रमादको दूर करके फिर निर्दोष गुणपालन करना छेदोपस्थापना है। सिद्धान्त--- १-- अविकार ज्ञानस्वभाव शुद्धात्माके अविरुद्ध प्रवर्तनसे मोक्षपुरुषार्थ सम्पन्न होता है। दृष्टि-१- पुरुषकारनय, क्रियानय, ज्ञानन्य (१८३, १६३, १६४) । प्रयोग-श्रामण्यदीक्षा लेकर २८ मूल गुणोंका पालन कर शुद्ध ज्ञानानन्दमय अवस्था की प्राप्तिके साधनभूत निर्विकल्प सामायिक संयमको साधना करना ।।२०८.२०६।। R AAKRANTIARPARIMARIKARANASANAGHIRAINAMAIIANRAINIK A RI

Loading...

Page Navigation
1 ... 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528