Book Title: Pravachansara Saptadashangi Tika
Author(s): 
Publisher: ZZZ Unknown

View full book text
Previous | Next

Page 477
________________ BA ... ........ .... Unload प्रवचनसार-सप्तदशाङ्गो टीका ४६३ भिरपि योगपग्रेन भाव्यभावकभावविम्भितातिनिर्भरेतरेतरसंवलनबलादनाङ्गिभावेन परिणत. स्यात्मनो यदात्मनिष्ठत्वे सति संयतत्वं तत्पानकवदनेकातमकस्यैकस्यानुभूयमानतायामपि समस्त. परद्रव्यपरावर्तत्वादभिव्यक्त काग्रयलक्षरणश्रामण्यापरनामा मोक्षमार्ग एवावगन्वव्यः । तस्य तु सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्राणि मोक्षमार्ग इति भेदात्मकत्वात्पर्यायप्रधानेन व्यवहारनयेन काग्र मोक्षमा इत्यभेदात्मकत्वाद्रव्यप्रधानेन निश्चयनयेन विश्वस्यापि भेदाभेदात्मकत्वात्तदुभयमिति प्रमाणेन प्रज्ञप्तिः ।। इत्येवं प्रतिपत्तुराशयवशादेकोऽप्यनेकोभवं स्त्रलक्षण्यमर्थकतामुपगतो मार्गोपवर्गस्य यः । द्रष्टज्ञातृनिबद्धवृत्तिमचलं लोकस्तमास्कन्दतामास्कन्दत्यचिराद्विकाशमतुलं येनो. ल्लसन्त्याशिवतेः ॥१६॥॥२४२॥ । निषु-सप्तमी एक । जुगवं युगपत दु तु त्ति इति-अव्यय । समुट्ठिदो रामुत्थितः जो यः स्यग्गगदो एकाग्रगत; मदो मतः सामण श्रामण्यं पडिपुण्णं परिपूर्ण-प्रथमा एकवचन । तस्स तस्य-षष्ठी एकवचन । निरुशित-युगमिव पद्यते इति युगपत (युग पद --विवप्) पद गतो 1 समास-दर्शनं च ज्ञानं च चरित्रं चेति दर्शनज्ञान चारित्राणि तेषु दर्शनज्ञानचरित्रेषु ११२४५।। . मोक्षमार्ग हैं। इस प्रकार प्रमाणसे उसका प्रज्ञापन है। इत्येवं इत्यादि । अर्थ---इस प्रकार, प्रतिपादकके आशयके वश, एक होनेपर भी अनेक होता हुआ एकताको तथा त्रिलक्षणताको प्राप्त जो मोक्षका मार्ग उसे लोक दृष्टा-ज्ञातामें निबद्ध वृत्तिको अचलरूपसे अवलम्बन करे, जिससे वह लोक उल्लसित चेतनाके अतुल विकासको अल्पकाल में प्राप्त हो । प्रसंगविवरण----अनन्तरपूर्व गाथामें श्रमणको अनुकूल प्रतिकूल सब घटनावोंमें साम्य भाव रखने वाला बतलाते हुए प्रागमज्ञान प्रादि चारोंके योगपद्यको संयतका लक्षण बतलाया गया था ! अब इस गाथामें बतलाया गया है कि प्रागमज्ञान प्रादि चारोंका योगपछ ऐकाप्रथगतपना है जो कि श्रामण्यका दूसरा नाम है और मोक्षमार्गरूप है। तथ्यप्रकाश---(१) सारा विश्व भेदाभेदात्मक है, सो प्रत्येक तथ्यको भेदरूपसे व अभेदरूपसे दोनों विधियोंसे निरख सकते हैं। (२) मोक्षमार्ग भेदात्मकपनेसे तो सम्यग्दर्शन, सम्यग्ज्ञान, सम्यकचारित्र मोक्षमार्ग है । (३) अभेदातमकपनेसे ऐकामच मोक्षमार्ग है । (४) ऐकायमें सम्यग्दर्शन सभ्यम्ज्ञान सभ्याचारित्र इन तीनोंके होनेपर भी उनकी एकताका अनुभव होता है । (५) जैसे पानक में (शरबतमें) अनेक चीजोंके होनेपर उनकी एकरसताका अनु. भव होता है। (६) ज्ञेयतत्व वे ज्ञाता तत्त्व जो जैसे है उनकी उसी रूपसे प्रतीति होना सम्यग्दर्शन है। (७) ज्ञेयतत्त्व व ज्ञाता तत्त्वका उस ही रूपसे अनुभव होना सम्यग्ज्ञान है । (0) अन्य सर्व पदार्थोकी क्रियाओंकी निवृत्ति के कारण स्पष्ट स्वरूपमात्र द्रा ज्ञाता स्वभावमय अन्तस्तत्त्वमें उपयुक्त होना सम्यकचारित्र है । (६) जब सम्यग्दर्शन सम्यग्ज्ञान व सम्यक्. JO ESS

Loading...

Page Navigation
1 ... 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528