Book Title: Pravachansara Saptadashangi Tika
Author(s): 
Publisher: ZZZ Unknown

View full book text
Previous | Next

Page 499
________________ nunuwuuuundati प्रवचनसार सप्तदशांगी-टीका ४५५ तेषु व्रतनियमाध्ययनध्यानदानरतत्वप्रणिहितस्य शुभोपयोगस्थापुनर्भावशून्यकेवलपुण्यापसदप्राप्तिः फलपरीत्यं तत्सुदेवमनुजत्वम् ।। २५६।।। मूलधातु-झुलभः प्राप्ती । उभयपदविवरण- छद्मविहिदवत्थुमु छमस्थविहितवस्तुषु सप्तमी बहु० । वणियममाणदाणरदो अनमियमाध्ययनदानरत:--प्रथमा एकवचन । ण न-अव्यय । लहदि लभते वर्त. अन्य एक किया। अपुणभावं अपुनर्भावं भावं साद रातात्मक-द्वितीया एक० । निरुक्ति छन्दयनं इति छपा तत्र तिष्ठतीति छमस्थः छदि संवरणे चुरादि, बसति सत्त्वं यत्र तद् बस्तु (वस + तुन्) बस निवासे । समास-अतं च नियमच अध्ययनं च ध्यानं च दानं चेति व्रतनियमाध्ययनध्यान दानामि तेष रतः इति ब्रत ॥२५६।। कारण हैं । (२) अविपरीत प्राश्रयसे हुए शुभोपयोगका फल पुण्योपचयपूर्वक मोक्षलाभ है । (३) छमस्य प्रज्ञानी जनों द्वारा स्थापित कल्पित सराग देव आदि तत्त्व शुभोपयोगके विपरीत प्राश्रयभूत कारण हैं । (४) विपरीत कारणों में किये गये दान ध्यान अध्ययनादिरूप शुभोप: योगका फल मात्र मोक्षलाभशून्य पुण्यापदकी प्राप्ति है । सिद्धान्त-(१) सराग जीवको बीतरागके लिये प्रयुक्त होने वाले देव शब्दसे कहना उपचार है। दृष्टि---१-- एकजातिपर्याये अन्यजातिपर्यायोपचारक असद्भूत व्यवहार (१०७) । प्रयोग-सत्य असत्य तत्त्वका विवेक करके प्रसत्यका प्राश्रय छोड़कर सत्य के प्राश्रय से उपयोगका प्रवर्तन करना ।।२५६।। ___ अब पुनः कारण विपरीतता और फलविपरीतता ही बतलाते हैं- [प्रविदितपरमार्थेषु] नहीं आना है परमार्थको जिन्होंने ऐसे [च] और [विषयकषायाधिकेषु] विषय-कषाय में अधिक [पुरुषेषु] पुरुषोंके प्रति [जुष्टं कृतं या दत्त] सेवा, उपकार अथवा दान [कुदेवेषु मनुजेषु] कुदेवरूपमें और कुमनुष्यरूपमें [फलति] फलता है। तात्पर्य-विषयकषायवान पुरुषोंमें किया हुआ दान आदिका फल कुदेव व कुनर होना है। टोकार्थ-जो छमस्थस्थापित वस्तुयें कारणनैपरीत्य हैं; वे वास्तव में शुद्धात्मज्ञानसे शून्यताके कारण नहीं जाना है और शुद्धात्मपरिणतिको प्राप्त न करनेसे 'विषयकषायमें अधिक ऐसे पुरुष हैं । उनके प्रति सेवा, उपकार या दान करने वाले शुभोपयोगात्मक जीवों को जो केवल पुण्यापसदकी प्राप्ति है सो वह फलविपरीतता है; वह (फल) कुदेवत्व व कुमनुध्यत्व है। प्रसंगविवरण-~~-अनन्तरपूर्व गाथामें शुभोपयोगके विपरीत कारण व विपरीत फलको n

Loading...

Page Navigation
1 ... 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528