Book Title: Pravachansara Saptadashangi Tika
Author(s): 
Publisher: ZZZ Unknown

View full book text
Previous | Next

Page 466
________________ SARS सहजानन्दशास्त्रमालायां दितमात्मानमननुभवत् कथं नाम जेयनिमग्नो ज्ञानविमूढो ज्ञानी स्यात् । प्रज्ञानिनश्च ज्ञेयद्योतको भवनप्यागभः किं कुर्यात् । ततः श्रद्धानशून्यादागमान्नास्ति सिद्धिः । किंच-सकलपदाथशंगाकार कर म्बिसविशदक ज्ञानाकारमात्मानं श्रद्दधानोऽप्यनुभवन्नपि यदि स्वस्मिन्नेव संयम्य न वर्तयति तदानादिमोहरागद्वेषनासनोपजनितपरद्रव्यचक्रमणस्वैरिण्याश्चिद्वृत्तेः स्वस्मिन्नेव स्थानातिनासननिःकम्पकतत्त्वभूच्छितचित्यभावात्कथं नाम संयतः स्यात् । असंयतस्य च यथोदितास्मतत्त्वप्रतीतिरूपं श्रद्धानं यथोदितात्मतत्वानुभूतिरूपं ज्ञानं वा कि कुर्यात् । ततः संयमशून्यात् श्रद्धानात् ज्ञानाद्वा नास्ति सिद्धिः । अत आगमज्ञानतत्वार्थश्रद्धानसंयतत्वानामयोगपद्यस्य मोक्षमार्गत्वं विघटेतव ॥२३॥ SHA GOOKGABAD तृतीया ए० । सिज्मादि सिद्धयति निम्बादि निर्वाति-वर्त० अन्य० एका० किया। सद्दहणं श्रद्धानं सदहमाणो श्रधान: असंजदो असंयतः-प्रथमा एकवचन । अस्थि अस्ति-वर्त० अन्य एक० त्रिया । अत्थेसु अर्थेषु--- सप्तमी बहु० । अत्थे अर्थान-द्वितीया एत्रा० । निरुक्ति- श्री इति श्रत् (श्री- इति) श्रद् दधाति इति श्रद्दधानः श्रीन, पाके कयादि ।।२३७।। ज्ञान तत्त्वार्थश्रद्धान संयतत्वके अयोगपद्य के मोक्षमार्गत्व घटित नहीं होता। प्रसंगविवरण---अनन्तरपूर्व गाथामें बताया था कि आगमज्ञान, तत्त्वार्थश्रद्धान व संयम इनका योगपद्य मोक्षमार्ग है । अब इस गाथामें बताया गया है कि उन तीनका अयौमपद्य (एक साप न होना) मोक्षमार्गका विघटन कर देता है । तथ्यप्रकाश-१- श्रद्धानशून्य आगमज्ञानसे सिद्धि नहीं होती । २- आगमज्ञानके अविनाभावी श्रद्धानसे भी यदि संयमशून्यता है तो सिद्धि नहीं होती । ३- कोई भले ही प्रागमबलसे समस्त पदार्थोंको युक्ति पुरःसर बोध कर ले, किन्तु समस्तपदार्थज्ञेयाकार जिसमें प्रतिबिम्बित होते हैं ऐसे विशद एक ज्ञानाकारस्वरूप आत्माका यथार्थ विश्वास नहीं करता तो वह ज्ञेयनिमान है । ४-- जो पुरुष विशद कज्ञानाकारस्वरूप स्वात्माके श्रद्धानसे शून्य होनेसे सहजातमस्वरूप अन्तस्तत्व का अनुभव नहीं कर पाता वह ज्ञानविमूढ़ है । ५- ज्ञेयनिमग्न और ज्ञानविमूढ़ जोव कैसे सम्यग्ज्ञानी हो सकता है । ६-- अज्ञानीका प्रागमज्ञान शेयपदार्थों का खूब निरूपण करता है तो भी उसको सिद्धि नहीं होती। ७ श्रद्धानशून्य प्रागमज्ञानसे सिद्धि नहीं हुआ करती ! ५- किसीके ज्ञानाकारस्वरूप प्रात्माका श्रद्धान और अनुभव भी हो जाय तो भी यदि स्वात्मामें संयत होकर नहीं वर्तता है तो उस संयमशून्य श्रद्धान ज्ञानसे भी सिद्धि नहीं होती । E-- जन स्वयं में मोहरागद्वेषवासनानित परद्रव्यचंक्रमण (परद्रव्योंमें उछल कूद, परिभ्रमण, अटपट जानना) होनेसे स्वच्छन्द (चिद्वृत्ति (चित्तपरिणति) बन रही है

Loading...

Page Navigation
1 ... 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528