________________
-
-
--
બજારને
કહારા ધીરનારને માલના મુળગા કરવા પણ આકરા થઈ પડયા. લાગેલા દાવાનળ કે ધરતીકંપના આંચકામાં નાનાને નાને ને મોટાને મેટે ધક્કો વાગ્યા વિના નથી રહે તેમ દરેકને મંદીના મજાની શરદી લાગ્યા વિના ન રહી.
'આ શરદીમાં ભલભલી પેઢીઓની આંટ તોળાઈ ગઈ. કઈક બેંકે અને ફીનેન્શીયલ સોસાયટીઓના પાયા ડગમગવા લાગ્યા. એક એક કલમે કરોડોના હિસાબે રળેલું મુંબઈ આજે પાયમાલીના ખાડામાં ગબડી પડ્યું. “મંદીના મેં કાળા'ની કહેવત ખરી પડી.
પ્રેમચંદ શેઠને મુંબઈના બહેળા વેપાર સાથે પરદેશની ચડગત અને પ્રાંતમાં ખરીદ ખાતાને પથારે હતું. આ રીતે માથા કરતાં મોટી થઈ ગયેલ પાઘડીને જાળવવી મુશ્કેલ થઈ પડી. શેરના પાશેરા થઈ જવાથી વિધવાઓ અને મુશીબતે એકઠી કરીને શેરમાં સાલવેલી રાંકની મુડી રજળી પડી. પ્રેમચંદ શેઠની પાછળ લખેશરી થવાને રૂઉ અને શેર સટાના મેદાને જંગમાં ઉતરી પડેલા હજારે પતંગીયાં આજની આર્થિક મંદીના ઉલ્કાપાતને ભોગ થવા માટે પ્રેમચંદ શેઠને જવાબદાર ગણી બેલગામ વાંકું બોલવા લાગ્યા. એક વખતન ઉપકારી પ્રેમચંદ તેમની આંખે આજે અકારે થઈ પડે.
બીજને ચંદ્ર ભલે જરા જેટલો દેખાય છતાં તેને સૌ નમે છે. સૂર્ય ઊગ પુજાય છે, તેમ મનુષ્યની ચડતોમાં જેની આસપાસ સેંકડે મનુષ્યો ખમા–ખમાં પિકારતા ભમતા હોય છે તેની પડતીમાં કઈ પડખે ઊભું રહેતું નથી. સેંકડો માખીઓ જે મધપુડાની આસપાસ ગુંજતી હોય છે તે મધપુડામાંથી મધ જરી જાય તો પછી એક પણ માખી દેખાતી નથી તેમ પ્રેમચંદના કહેવાતા આપ્તજને સૌ ખસી ગયા, એટલું જ નહિ પણ પેટને બળે ગામ બાળે તેમ પિતાના ભાગ્યને દેશ તેમના ઉપર ઢળવા લાગ્યા.
