________________
મહારથી
તેણે હૈયે રાખીને વાડીયા પેઢીની દલાલી શરૂ કરી દીધી.
મોતીશા'ના સાદા નામથી ઓળખાતા મેતીચંદ શેઠનું ભણતર ગામઠી નિશાળનું હતું પરંતુ તેમની કુશાગ્ર બુદ્ધિ, વેપારી સાહસ અને ગણત્રીબાજ દીર્ધદષ્ટિથી તેઓ દલાલ ઉપરાંત બાહેશ વેપારી તરીકે ટુંક વખતમાં ઝળકો નીકળ્યા.
વાડીયા પેઢીની દલાલીનું કામ સંભાળવા ઉપરાંતને વખત તેમણે મુંબઇમાં ખીલતા ધંધાને અનુભવ મેળવવામાં રોકવા માંડયો. એ વખતે યુરોપમાં ૨ઉ અને ચીનમાં અફીણના નીકાસને વેપાર પગભર થતો જતો હતો.
માણસને જેમ તડકા-છાયાના પરિવર્તનમાંથી પસાર થવું પડે છે તેમ એક વખતના કળાપ્રધાન ચીન દેશમાં અફીણે પગપસાર કર્યો હતો. ત્યાંના ચડેલખાનામાં શ્રીમતો અફીણના ધુમ્રપાનની લહેજત ઉઠાવવા લાગ્યા હતા. સમજદાર રાજદ્વારીઓએ આ પાપને આવતું અટકાવવાને અંગ્રેજ સત્તાને આજીજી કરી જોઈ, પણ તેમાં દાદ ન મળવાથી શૃંગાહીમાં ઉતરેલ અફીણને સમુદ્રમાં હેમી દીધું. પ્રજાના આ પગલાને બળવાખરી ગણુને “કાયદો ને વ્યવ
સ્થા' ના શસ્ત્રથી દાબી દઇને ચીન માટે અફીણના વપરાશને નિર્ભય બનાવી મૂક્યો હતો.
અફીણની પેદાશ હિંદમાં થતી હોવાથી ચીનમાં જેમ વ્યસની વધ્યા તેમ માંગ વધવાથી જોતજોતામાં હજારો બલકે લાખના લેખાથી અફીણની પેટીઓ ચીન ઉપડવા માંડી હતી.
સર જમશેદજી જીજીભાઈ(બેરોનેટ )ના ભાગમાં મોતીશાએ ચીનમાં અફીણ ચડાવવું શરૂ કર્યું, ને ધીમે ધીમે ચીન સાથેના
