________________
૧૦૦
પેરીસની સ્પર્ધા કરતી ચીકણી માટીના ભંડાર ઉછળતા, આવળ, સારંગી, ઈંગોરીયાની પથરાએલ કાંટાને અંગે રંગાટ અને બાંધણીના કામે મેટા જથ્થામાં થતાં. વણાટ માટે સેંકડે શાળે ચાલતી અને તેને જરૂરી સુતર કાઠિયાવાડની જ બહેને પૂરું પાડતી.
અને આ સમૃદ્ધશાળી ભૂમિ તીર્થસ્થાન હેઈ અનેકવિધ યાત્રિકે–પ્રવાસીઓ કાઠિયાવાડના પ્રદેશમાં આવતા. કાઠિયાવાડના સાહસિક વ્યાપારીઓને જાવા વગેરે દૂરના ટાપુઓમાં, અને કચ્છ, ગુજરાત કે વાણિજ્યના વિકસિત ક્ષેત્રમાં પગપેસારો હતો અને વ્યાપારી છાપ એટલી સદ્ધર હતી કે ગમે ત્યાં કુંકાવાવને કટકા કે ધરાનો હવાલે’ ચલણ નેટની જેમ વટાવી શકાત. - રાજકીય વહીવટમાં વચગાળાને બહોળા પ્રદેશ કાઠી દરબારોના હાથમાં હતું અને આસપાસ રાજપુત રાજ્યો પથરાયાં હતાં. આ પ્રદેશની બહેળી રાજસત્તાની અથડામણીનો લાભ લઈને ગુજરાતના પ્રબળ રાજ્ય દખલ કરતાં અને ખસી જતા. પાટણના રાજપુત નરેશે એક વખત સોરઠમાં સત્તા પાથરી ગયા, તે પછી મુગલ, મરાઠા અને પેશ્વાએ પગપેસાર કરી ગાયકવાડને ગરાસ સેંચો. ઘણાં રાજ્યોથી ઘેરાએલ ધરતીને સાચવવા અને મુકગીરી ઉઘરાવવા ગાયકવાડે અમરેલીમાં થાણું નાખેલું અને જોરતલબી ઉઘરાવવાનું દેશાઈને સેપેલું; પરંતુ તેમ કરતાં લાવ-લશ્કર અને દેશાઈ દસ્તુરીમાં આવક તણાઈ જતી, તેથી ઇજારો આપવો શરૂ કર્યો, ને છેવટે અમરેલીના માવજી મહેતાને પાંચ મહાલની મુદકગીરી સપાએલ. દરમિયાન કંપની સરકારની ગુજરાતમાં જમાવટ થવા લાગી, અને ગાયકવાડ સરકાર સાથેની સંધીમાં મઠિયાવાડને મેટે ભાગ લશ્કરી ખર્ચના બદલામાં મળે અને
