________________
અશફ.
ધીમે ધીમે કાઠિયાવાડની પસકશી અમુક બદલાથી ઉઘરાવવાને કંપની સરકારવતી વડોદરાના રેસીડેન્ટ કર્નલ વકરે નક્કી કરીને અનુક્રમે ગાયકવાડના મુકગીરી અને જૂનાગઢની જોરતલબીના હક્કો સંભાળવા કંપની સરકારે અમરેલી અને જુનાગઢ વચ્ચે માણેકવાડમાં કામચલાઉ કેમ્પ ઊભે કર્યો અને કાઠિયાવાડ પહેલા પિલિટિકલ એજન્ટ તરીકે કેપ્ટન બાર્નેલને મેક હતો. ગાયકવાડ સરકારના મુલ્કી અધિકારી માવજી મહેતાને કેમ્પ પણ ત્યાં રાખવામાં આવ્યો હતો.
બગસરા એ માણેકવાડા નજીકનું વાળાકાઠીઓની રાજધાનીનું ગામ છે. જ્યાં સેંકડે શાળા ઉપર ચાલતું વણાટકામ તથા રંગાટકામ સારાયે સોરઠનું શરીર ઢાંકતું. ગાયકવાડ કે જુનાગઢની નવાબી સત્તા સામે અડગ રહેલા વાળાકાઠીઓની ત્યાં આણું હતી. ભાલાની અણીએ ધરતી ધ્રુજાવે તેવા એ કદાવર કાઠીઓના
ગરાસ જેતપુર, બગસરા અને ચીત્તળ વગેરે છૂટાછવાયા મહાલમાં - ચુંથાઈ જવાથી તેમનું સારાએ સૌરાષ્ટ્ર ઉપર સામ્રાજ્ય સ્થાપી શકાયું
ન હતું, છતાં કાઠીના નામે ઘણું કંપી ઊઠતા. આ ઉપરથી જ કંપની સરકારે પોતાને કેમ્પ કાઠિયાવાડમાં ગાયકવાડ, નવાબ અને કાઠી દરબારની જામેલી ત્રણ સત્તાને તરભેટે રાખવાને માણેકવાડા પસંદ કરેલું.
કંપની સરકારનું લશ્કર પણ ત્યાં જ રાખેલું અને મેરબી • પાસેના પૈડું ગામે કાઠિયાવાડના નાના મોટા રાજ્યો સાથે કરેલ કરાર પ્રમાણે ગાયકવાડની પસકશી અને જુનાગઢની જોરતલબી પહેલા વર્ષની ભેગી થઈ હતી. આ વખતે કાઠિયાવાડમાં તાર-ટપાલ ન હતાં ત્યાં રેલવેની તો કલ્પના જ કયાંથી હોય ?
